tag:blogger.com,1999:blog-71175252019248012612024-03-05T16:02:35.654+02:00ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΑΜΟΡΓΟΥΕΝΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΑΓΑΠΟΥΝ ΤΗΝ ΑΜΟΡΓΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΙΓΑΙΟUnknownnoreply@blogger.comBlogger111125tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-29457556011598061102022-03-12T16:48:00.005+02:002022-03-12T16:50:11.617+02:00Μύλοι και μυλωνάδες στην Αμοργό<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjgaIfLNd8x4GW1p4LtXAQkvvsgPpCaYWtqViVhmf5ymPrINvr4BkrKWfKHRCMq4t_CzSPuXwcUCTHSt4Kz_v_cCggzZ10BZsiACOq6hyrYWKSSTAIKELItrN40dig4IsxQlXQlBepnZcGBlKu8LMADzrwQem5Iw9UCIQHriqFV2mRo0_TiLtxKqo17ow=s800" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="252" data-original-width="800" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjgaIfLNd8x4GW1p4LtXAQkvvsgPpCaYWtqViVhmf5ymPrINvr4BkrKWfKHRCMq4t_CzSPuXwcUCTHSt4Kz_v_cCggzZ10BZsiACOq6hyrYWKSSTAIKELItrN40dig4IsxQlXQlBepnZcGBlKu8LMADzrwQem5Iw9UCIQHriqFV2mRo0_TiLtxKqo17ow=s16000" /></a></div><br /><div style="text-align: center;"><span style="font-family: verdana;"><span style="font-size: large;">Χώρα Αμοργού 1911</span><br /></span><span style="font-family: verdana; font-size: large;">φωτογραφία Fred Boissonas</span></div><p></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βρισκόμαστε στον Νοέμβριο του 1911. Ο διάσημος Ελβετός φωτογράφος Φρεντ Μπουασονά (Frédéric Boissonnas, 1858 – 1946) έρχεται στην Αμοργό και φωτογραφίζει στην Χώρα και τα Κατάπολα. Οι φωτογραφίες του αποτελούν σπουδαία ντοκουμέντα για την τοπογραφία και τους ανθρώπους της Αμοργού εκείνη την περίοδο. Ένα τέτοιο ντοκουμέντο σ΄ αυτό το δισέλιδο είναι και η πανοραμική φωτογραφία της Χώρας όπως την πρωτοαντίκρυζαν οι ταξιδιώτες από το μονοπάτι που ερχόταν από τα Κατάπολα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Παρατηρούμε ότι στο μυλοτόπι του Τρούλου υπάρχουν 7 μύλοι από τους οποίους σε λειτουργία είναι 1 ίσως και 2. Υπάρχουν επίσης και 5 ερειπωμένοι. Φαίνεται όμως ότι μετά το 1911 χτίστηκαν άλλοι 3 ανατολικότερα προς τον Καλογερικό, όπως άλλωστε αποδεικνύεται από το γεγονός ότι το ΦΕΚ του 1995 «αναγνωρίζει το συγκρότημα δέκα ανεμόμυλων στη Χώρα Αμοργού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με ζώνη προστασίας ακτίνας πενήντα περίπου μέτρων γύρω από αυτούς».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Υπάρχει όμως κι ένα δεύτερο μυλοκόπι στην δυτική είσοδο της Χώρας, κάτω από την σημερινή πλατεία, που έχει 4 ή 5 ανενεργούς μύλους, όπως φαίνεται στην μικρή φωτογραφία. (δεξιά σελίδα)</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σε πλήρη λειτουργία τελικά στην φωτογραφία του 1911 είναι δύο ανεμόμυλοι, ο ένας στον Τρούλο και ο δεύτερος που φαίνονται με ανοιχτά πανιά στον λόφο πάνω από το σημερινό ελικοδρόμιο.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Η συνύπαρξη λειτουργικών και ερειπωμένων ανεμόμυλων δεν είναι παράξενη, όπως θα δούμε παρακάτω, γιατί αν οι μύλοι δεν χτιστούν σε κατάλληλη θέση μπορεί να αποδειχτούν ακατάλληλοι να λειτουργήσουν και να μείνουν σε μερικούς τα ερείπιά τους.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b>Αλογώ μύλος</b></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Στην Αμοργό λειτουργούσαν και ζωόμυλοι, παράλληλα ίσως και πριν από τους ανεμόμυλους. Οι ζωόμυλοι ήταν εδαφόβιες κατασκευές αποτελούμενες από δύο μέρη και τους κινούσαν άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια,, βόδια. Μια απόδειξη για την λειτουργία αλογόμυγου στην Αμοργό έχουμε από την διαθήκη της Μαρουδιάς του Καλύποδα με την οποία παραχωρεί το 1652 τον μύλο της στην Αμοργό στην Μονή Θεολόγου της Πάτμου.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Αναφέρει η διαθήκη: </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><i>«Εις δόξαν του Κυρίου ημών Ιησού αμήν 1652 ώ εν μηνί Απριλίου 5 εν τη νήσω Πάτμω την σήμερον οτε καγώ Μαρουδία του Νικόλα του Καλύποδα από την Αμοργόν, έχων τας φρένας και τον νουν σώας, θέλω αυτοθελώς και ποϊώ τούτη την διαθήκην και πρώτον μεν αφήνω πάσοις χριστιανοίς τελείαν συγχώρισιν, έπειτα αφήνω του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου τον αλογώ μύλον, όπου έχω εις την Αμοργόν από τους γονέους μου, ωσ καθώς ευρίσκεται με τα σπίτια, με τούτο αφήνοντος και την ψυχήν μου, να μου μνημονεύσουν, κατά την συνήθειαν των χριστιανών και να μην εμπορή τινάς ούτε από τα παιδία μου, ούτε άλλος μου εδικός να διασήση το άγιον μοναστήριον του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου δια τον άνωθεν μύλον, ούτε πωλεί ούτε ολίγον και όποιος ήθελε σηκωθεί να πειράξη να έχη τας αράς των τρακοσίων δέκα και οκτώ θεοφόρων πατέρων και του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και του Οσίου Χριστοδούλου, και την κατάραν των γονέων μου και δια το βέβαιον του παρόντος υπογράφουν και παρεκαλετοί και αξιόπιστοι μάρτυρες</i></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><i>εγράφη παρ’ εμού Θεοδώρου ιερέως, ζωγράφου και πρωτονοταρίου Πάτμου με θέλημαν της άνωθεν Μαρουδιάς</i></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><i>καγώ Κωνστάντιος μοναχός μαρτυρώ τα άνωθεν</i></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><i>καγώ Ζαμπέτα του Περτή μαρτυρώ τ’ άνωθεν</i></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><i>καγώ η Μαρούλα του Ψευδού μαρτυρώ τα άνωθεν</i></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><i>καγώ Ιωάννης του Γεωργή Καλυμνέου μαρτυρώ τα άνωθεν</i></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><i>εγώ ο Μιχάλης Καλύποδας αδελφός της άνωθεν Μαρούδας μάρτυς εις τα άνωθεν</i></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><i>εγώ διακος Ζισκάρας μαρτυρώ τα άνωθεν».</i></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Δεν γίνεται γνωστό που ήταν στην Αμοργό ο «αλογώ μύλος» αλλά επειδή η Μονή της Πάτμου είχε μετόχι μέσα στην Χώρα είναι πιθανό ο αλογόμυγος να λειτουργούσε στην Χώρα. </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Υπήρχε όμως αλογόμυγος μέχρι περίπου την δεκαετία του 1970 στα Θολάρια και ίσως η εγκατάστασή του να διατηρείται μέχρι σήμερα. </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Οι ζωόμυλοι πάντως άλεθαν όχι μόνο σιτάρι και κριθάρι αλλά λειτουργούσαν και σαν λιοτρίβια ακόμα και σαν ασβεστόμυλοι.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Αλλά ας επανέλθουμε στους ανεμόμυλους. Μυλωνάδες και ιδιοκτήτες δεν ήταν πάντα τα ίδια πρόσωπα. Η επένδυση για την εποχή ήταν μεγάλη και αυτοί που είχαν τα χρήματα, δηλαδή οι ιδιοκτήτες (νοικοκύρηδες), τους νοίκιαζαν στους μυλωνάδες.. Γι΄ αυτό ας κάνουμε μια βουτιά στον 19ο αιώνα και να δούμε την ψυχή των ανεμόμυλων, που ήταν οι μυλωνάδες.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Στην Αμοργό έχουν καταγραφεί 44 ανεμόμυλοι. Από αυτούς οι 5 θεωρούνται εξαφανισμένοι. Στα τέλη του 19ου αιώνα, δηλαδή γύρω στο 1900, ήταν κατασκευασμένοι 39 ανεμόμυλοι και 1 νερόμυλος, ανεξάρτητα αν λειτουργούσαν.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Το 1863, με βάση τον εκλογικό κατάλογο του έτους εκείνου, στην Αμοργό δούλευαν 22 μυλωνάδες. Οι εξής:</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βασάλος Γεώργιος ετών 35</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βεκρής Λ. Αναγνώστης, ετών 59</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βενετζάνος Αντώνιος, ετών 69</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βλαβιανός Γ. Νικόλαος, ετών 50</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Κανακάρης Δημήτριος, ετών 62</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Κωβαίος Χ. Δημήτριος, ετών 65</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Λουδάρος Ιάκωβ. Γεώργιος, ετών 72</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Λουδάρος Ιάκωβ. Νικόλαος, ετών 66</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Νικηφοράκης Ι. Γεώργιος, ετών 33</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Νομικός Γ. Ιωάννης, ετών <span style="white-space: pre;"> </span>52</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πασσαδόπουλος Γιάγκος, ετών 54</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πάσσαρης Ν. Βασίλειος, ετών 38</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πιπέρης Ιω. Κώνστας, ετών 42</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Γ. Νικόλαος, ετών 41</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Θ. Νικόλαος, ετών 31</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πρέκας Σταμ. Γεώργιος, ετών 41</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σιγάλας Μιχ. Κώνστας, ετών 40</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Συνοδινός Κων. Γεώργιος, ετών 39</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Τζαγκάτος Εμμανουήλ, ετών 38</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Φουρνιστής Αντ. Ιωάννης, ετών 35</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Φωστιέρης Μαριν. Νικόλαος, ετών 42</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Φωστιέρης Νικήτας, ετών 39</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Από αυτούς ο Νικηφοράκης και ο Τζαγκάτος έχουν έλθει από την Κρήτη. Συγκρίνοντας με τις καταγραφές από την απογραφή της Χώρας το 1870, μπορούμε να υποθέσουμε ότι περίπου οι 10 από τους προαναφερόμενους ζούσαν στην Αιγιάλη.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι μπαίνοντας στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα λειτουργούσαν στην Αμοργό 22 ανεμόμυλοι.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b>Απογραφή 1870</b></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πλήρη στοιχεία έχουμε για τους μυλωνάδες από την απογραφή του 1870 στον Δήμο Αμοργού, δηλαδή σε Χώρα, Κατάπολα, Κάτω Μεριά, Κουφονήσι, Σχοινούσα, Ηρακλειά..</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Συνολικά καταγράφονται 13 μυλωθροί, όπως λεγόταν επίσημα το επάγγελμά τους τότε. Από αυτούς οι 8 αλέθουν στην Χώρα, 2 κατοικούν στο Ραχίδι, και από 1 σε Βρούτσι, Χωριό (σήμερα: Αρκεσίνη) και Ηρακλειά.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Αλεξανδράκης Γ. Νικήτας 28 ετών, άγαμος, εγγράμματος στο Βρούτσι.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βασάλος Εμμ. Γεώργιος 44 ετών έγγαμος στο Ραχίδι</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βενετζάνος Μιχ. Αναστάσιος 70 ετών έγγαμος εγγράμματος.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Γαβαλάς Ιω. Νικόλαος 65 ετών, έγγαμος, στην Ηρακλειά.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Γιαννακόπουλος Θ. Δημήτριος 40 ετών, άγαμος, στο Ραχίδι.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Δεσποτίδης Ν. Κωνσταντίνος 46 ετών, έγγαμος εγγράμματος.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Νικηφοράκης Γεώργιος 40 ετών, έγγαμος, εγγράμματος.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πάσσαρης Νικ. Βασίλειος 48 ετών έγγαμος.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πιπέρης Ιω. Κώνστας 46 ετών έγγαμος εγγράμματος.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Θ. Νικόλαος 38 ετών έγγαμος.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Γ. Νικόλαος 48 ετών, έγγαμος, εγγράμματος.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Φουρνιστής Αντ. Ιωάννης 47 ετών έγγαμος.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Φωστιέρης Μαρ. Νικόλαος 48 ετών έγγαμος στο Χωριό.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Είναι πιθανό οι απογραφείς να έχουν μπερδέψει το Ραχίδι Καταπόλων με την Ραχούλα της Κάτω Μεριάς, γιατί εκεί στην Ραχούλα είχαν μύλο οι Γιαννακόπουλοι., που διατηρείται μέχρι σήμερα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b>Απογραφή 1879</b></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πλησιάζοντας προς το τέλος του 19ου αιώνα οι μυλωνάδες (άρα και οι μύλοι σε λειτουργία) αυξάνονται στον Δήμο Αμοργού, όπως φαίνεται στην απογραφή του 1879. Καταγράφονται νέα πρόσωπα και οι μυλωνάδες φτάνουν του 16.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Αλεξανδράκης Γ. Νικήτας 37 στο Βρούτσι</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βασάλος Εμμ. Γεώργιος 57 στα Κατάπολα</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βενετζάνος Αναστάσιος 79 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βλαβιανός Δ. Νικήτας 41 ετών</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Γαβαλάς Ι. Νικόλαος 74 ετών στην Ηρακλειά</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Γιαννακόπουλος Θ. Δημήτριος 49 ετών, Βρούτσι.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Δεσποτίδης Κ. Κωνσταντίνος 55 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Κωβαίος Λ. Νικήτας 35 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Νικηφοράκης Γεώργιος 49 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Οικονομίδης Κ. Νικόλαος 31 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πατινιώτης Μ. Θεόδωρος 49 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Γ. Νικόλαος 57 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Μαθ. Ιωάννης 69 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Συνοδινός Κ. Γεώργιος 54 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Τσαγκάτος Εμμανουήλ 49 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Φουρνιστής Αντ. Ιωάννης 56 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b>Μύλοι και οικογένειες</b></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ο αρχιτέκτονας Στέφανος Γεωργ. Νομικός με καταγωγή από την Αμοργό, βαθύς μελετητής των μύλων και συγγραφέας (μαζί με τον Ζαφείρη Βάο από την Μήλο) του κλασικού πλέον βιβλίου «Ο ανεμόμυλος στις Κυκλάδες», καταγράφει στο έργο του και πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τους μύλους στην Αμοργό και στα αμοργιανά νησιά (ερημονήσους, γιατί ήταν ακατοίκητα) που στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα κατοικήθηκαν από αμοργιανές οικογένειες.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Όπως φαίνεται στον πίνακα, στην Αμοργό αντιστοιχούσε ένας μύλος σε κάθε 99 κατοίκους ή σε κάθε 19 οικογένειες. Παρόμοια χαρακτηριστικά καταγράφονται και για το Κουφονήσι, που ήταν (και είναι) πιο πυκνοκατοικημένο από την Ηρακλειά, την Σχοινούσα και την Δονούσα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ο Στέφανος Γ. Νομικός επισημαίνει:</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Κύριος προορισμός του ανεμόμυλου στην Ελλάδα ήταν η παραγωγή αλευριού για τις τοπικές ανάγκες αλλά και για τον εφοδιασμό των περαστικών καραβιών. Εκτός από τα σιτηρά όμως άλεθαν και άλλους σπόρους για κτηνοτροφές, όπως κακόβραστα ή χαλασμένα όσπρια, κεχρί, καλαμπόκι και σκουπόσπορο. Ειδικά στη Σαντορίνη οι μικροί ανεμόμυλοι έκοβαν φάβα σε μεγάλες ποσότητες αφού η εξαγωγή της ήταν σημαντική.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">»Σε μερικές περιπτώσεις συναντούμε ανεμόμυλους και σε βιομηχανικές χρήσεις. Στην Χίο και την Ερμούπολη άλεθαν φλούδα πεύκου για το βάψιμο των δερμάτων. Στην Μύκονο έτριβαν βελανίδια και στην Χίο σχίνους για την βυρσοδεψία. Στην Μήλο άλεθαν θειάφι».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Οι μύλοι της Γιάλης</u></b></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Είναι πιθανό να χρησιμοποιήθηκαν και στην δική μας την Γιάλη μύλοι για να αλέσουν υλικά που χρησιμοποιούσαν στην βυρσοδεψία. Είναι γνωστό ότι στην Αιγιάλη λειτουργούσαν μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα βυρσοδεψείο και βαφείο.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ο Θολαριανός στρατιωτικός Νικόλαος Δ. Γάσπαρης στο βιβλίο του «Η νήσος Αμοργός» διασώζει πολλά αυθεντικά στοιχεία για την Αμοργό και ιδιαίτερα την Γιάλη, στο πέρασμα από τον 19ο στον 20ο αιώνα. Γράφει λοιπόν:</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Υπάρχει εν βυρσοδεψείον και εν βαφείον αμφότερα εν Αιγιάλη, και εις την θέσιν Γιαλός, το μεν εν δηλονότι εις την μίαν άκραν του λιμένος παρά τον Άγιον Νικόλαος, το δ’ έτερον παρά την Φωκιότρυπα».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Στον εκλογικό κατάλογο του 1863 αναφέρονται οι εξής που επαγγέλλονται βυρσοδέψες:</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βεκρής Γ. Ιωάννης, ετών 40</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βεκρής Ι. Νικόλαος, ετών 69</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βεκρής Ι. Γεώργιος, ετών 67</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Γιαννακός Ν. Νικόλαος, ετών 30</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πετζετάκης Γ. Ιωάννης, ετών 41</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σιγάλας Κ. Μιχαήλ, ετών 35</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σιγάλας Κ. Μάρκος, ετών 43</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Μερικές από τις μεγάλες βασιλικές βελανιδιές που υπήρχαν για τις ανάγκες του βυρσοδεψείου διασώζονται ακόμα στην Λαγκάδα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ο Ν. Γάσπαρης αναφέρει και τους αριθμούς των μύλων που λειτουργούσαν στην Γιάλη επί της εποχής του. Γράφει:</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Η Λαγκάδα είναι εκτισμένη εις τους πρόποδας υψηλού όρους, Μαχού καλουμένου, το οποίον κοσμείται υπό 7 αερομύλων, λαμπρόν τω όντι την θέαν μακρόθεν… Την ρωμαντικωτέραν θέσιν κατέχει το χωρίον Θολάρια… και έχει 3 ναούς τον των Αγίων Αναργύρων και τον του Αγίου Χαραλάμπους, δημοτικόν σχολείον δημοσυντήρητον και 4 ανεμόμυλους».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σε αντίθεση με την Χώρα, από την Αιγιάλη δεν έχουμε στην διάθεσή μας ψηφιοποιημένες τις απογραφές για τα τέλη του 19ου αιώνα. Έχουμε όμως μερικούς εκλογικούς καταλόγους που είχαν διατηρηθεί στην Λαγκάδα, έδρα της κοινότητας Αιγιάλης που περιλάμβανε την Λαγκάδα, τον Ποταμό και την Δονούσα. Οι μυλωνάδες που αναφέρονται σ’ αυτούς τους καταλόγους είναι: </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b>Εκλογικός κατάλογος 1887</b></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βεκρής Λαμπρ. Αναγνώστης 88 ετών, Ποταμός.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βεκρής Λαμπρ. Δημήτριος 77 ετών από την Λαγκάδα που έχει μετοικήσει στη Σύρο.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Νομικός Αντ. Νικόλαος 40 ετών, Ποταμός.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Συνοδινός Μιχ. Ιωάννης 61 ετών, Λαγκάδα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Φωστέρης Ιω. Νικήτας 60 ετών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b>Εκλογικός κατάλογος 1928</b></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Νομικός Αντ. Νικόλαος 81 ετών, Ποταμός.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Μαρκουλής Μιχ. Δημήτριος 79 ετών, Δονούσα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Συνοδινός Ιω. Στέφανος 78 ετών, Λαγκάδα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Συνοδινός Στεφ. Λουκάς 34 ετών, Λαγκάδα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Συνοδινός Ιω. Χρήστος 62 ετών, Λαγκάδα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b>Εκλογικός κατάλογος 1947</b></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Κωβαίος Νικ. Αθανάσιος 41 ετών, Λαγκάδα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Λουδάρος Ιω. Γεώργιος 36 ετών, Λαγκάδα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Νομικός Νικ. Αντώνιος 76 ετών, Ποταμός.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Νομικός Αντ. Γεράσιμος 36 ετών, Ποταμός.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Συνοδινός Ιω. Χρήστος 81 ετών, Λαγκάδα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Χάλαρης Κων. Νικόλαος 35 ετών, Ποταμός.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Αν υπολογίσουμε ότι στον Ποταμό χτίστηκαν δύο μύλοι και στην Όξω Μεριά άλλος ένας, οι μύλοι που κατά καιρούς λειτούργησαν στην Γιάλη ήταν τουλάχιστον 16 όπως αναφέρει ο Στέφανος Νομκός, ο οποίος καταγράφει και 14 ανεμόμυλους στην Χώρα, 2 στα Κατάπολα, 7 στην Κάτω Μεριά.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Κι ακόμα 3 στην Ηρακλειά, 4 στην Σχοινούσα, 2 στο Κουφονήσι και 2 στην Δονούσα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Γενικά 39 μύλοι λειτούργησαν πάνω στην Αμοργό. Σ’ αυτούς πρέπει να προσθέσουμε και τους δύο νερόμυλους, κι οι δυο στην περιφέρεια Χώρας, στον Βαρσαμίτη και στα Δρομιστικά. Βεβαίως, όλοι αυτοί οι μύλοι δεν δούλεψαν ταυτόχρονα, κάτι που φαίνεται και στην φωτογραφία της Χώρας από τον Μπουασονά.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b>Η κατασκευή του μύλου</b> </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ένα από τα βασικά επαγγέλματα στην Αμοργό ήταν του μαραγκού. Ο κάθε μαραγκός ειδικευόταν σε μια από τις ειδικότητες της τέχνης, όπως του επιπλοποιού, του σαμαρά, του βαρελά, του καραβομαραγκού κ.α, γράφει ο Στέφανος Νομικός και επισημαίνει:</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Από τους δυσκολότερους κλάδους της ξυλουργικής ήταν του μυλομαραγκού, και όχι μόνο λόγω των δυσκολιών που παρουσίαζε η ίδια η δουλειά, αλλά επειδή απαιτούσε και ευρύτερες τεχνικές γνώσεις, αφού στην κατασκευή ενός καινούργιου ανεμόμυλου έκανε και τον αρχιτέκτονα Η ευθύνη του άρχιζε από την εύρεση και τη συγκέντρωση της ξυλείας, την επιλογή της πόστας καθώς και το θεμελίωμα του πύργου, κι έφτανε ως το σημάδεμα και το κόψιμο των πανιών. Από τις ικανότητες του εξαρτιόταν η επιτυχία της επιχείρησης. </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">»Καλοί μυλομαραγκοί υπήρχαν μόνο σε μερικά από τα νησιά και αυτοί κάλυπταν τις ανάγκες όλων. Η φήμη μάλιστα μερικών ξεπερνούσε τα όρια των Κυκλάδων, ώστε τους καλούσαν σε γειτονικές περιοχές, ακόμα και στη Μικρά Ασία για να σηκώσουν καινούριους ανεμόμυλους.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ένας τέτοιος φημισμένος μυλομαραγκός ήταν και ο Μιχελάκης Νομικός ή Τουρνελής από την Χώρα. Αμοργού (φωτογραφία δεξιά). Η φήμη του έφτασε στην Μικρά Ασία, όπου τον κάλεσαν για να κατασκευάσει μύλους στον μεσοπόλεμο».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b>Οι θέσεις των μύλων</b></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Η θέση που χτιζόταν ένας μύλος έπαιζε καθοριστικό ρόλο για την καλή λειτουργία του. Αν δεν ήταν κατάλληλη, τότε ο μύλος πάθαινε μικρές ή μεγάλες ζημιές από τον δυνατό αέρα. Ίσως η εγκατάλειψη μερικών μύλων (όπως φαίνεται και στην φωτογραφία του 1911) να οφειλόταν στο ότι δεν είχαν χτιστεί σε κατάλληλες θέσεις. Ο Στέφανος Νομικός, επισημαίνει:</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Οι διαφορές από πόστα σε πόστα φαίνονταν καθαρά όπου υπήρχαν συγκροτήματα. Αν ήταν μικρές, σε περίπτωση κακοκαιρίας οι μυλωνάδες παρακολουθούσαν τις ενέργειες του πιο έμπειρου και τον μιμούνταν. Όπου όμως ήταν μεγάλες οι διαφορές, ενεργούσαν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το συγκρότημα της κορυφογραμμής της Χώρας της Αμοργού, το μήκος του οποίου είναι πάνω από διακόσια μέτρα. Ο δεύτερος ανεμόμυλος από την πάνω πλευρά που είναι χτισμένος σε καλή πόστα δούλευε περισσότερες μέρες τον χρόνο από τους άλλους και πάθαινε τις μικρότερες ζημιές. Ο τελευταίος της σειράς έχει χτιστεί σε άγρια πόστα, γι’ αυτό πάθαινε συχνά βαριές ζημιές και ξεσκεπάστηκε αρκετές φορές. Στο ίδιο συγκρότημα άλλοι ανεμόμυλοι χτίστηκαν κοντά κι άλλοι σε μεγαλύτερη απόσταση ώστε να βρεθούν σε καλύτερη πόστα.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ακόμα πιο καθαρά φαίνεται η διαφορά στη Ραχούλα της Κάτω Μεριάς του ίδιου νησιού. Οι δυο ανεμόμυλοι του χωριού έχουν χτιστεί σε απόσταση 10μ. μόνο μεταξύ τους, κι όμως ο ένας (του Γιαννακόπουλου) είναι σε άγρια πόστα, ενώ ο άλλος (του Γαβαλά) σε καλή. Ο πρώτος τις περισσότερες μέρες του χρόνου δούλευε με τα πανιά λιγότερο ανοιγμένα από του γείτονά του, έπαιρνε περισσότερα μέτρα πρόνοιας και παρ’ όλα αυτά πάθαινε τις περισσότερες ζημιές. Μια νύχτα του 1945 έκοψε τα πισώξαρτα ο αέρας, ντριτσάρισε τη φτερωτή προς το λεβάντε και αφού την ξεσήκωσε με ολόκληρη την ξυλική, την πέταξε σε απόσταση 25 μέτρων. Τη στιγμή μάλιστα που παρασυρόταν από τη θύελλα γκρέμισε και ένα κομμάτι από την τοιχοποιία του πύργου. Ο πλαϊνός όμως ανεμόμυλος δεν έπαθε τίποτα και την άλλη μέρα άλεθε κανονικά».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b>Οι μυλωνάδες και οι ικανότητες τους</b></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Η κατασκευή ενός ανεμόμυλου απαιτούσε σημαντική επένδυση, που μόνο οι προύχοντες μπορούσαν να διαθέσουν. Έτσι, στις περισσότερες περιπτώσεις άλλος ήταν ο ιδιοκτήτης (νοικοκύρης) του μύλου και άλλος τον δούλευε. Η εκμετάλλευση του ανεμόμυλου από το νοικοκύρη γινόταν με πάκτωμα (ενοικίαση) σε επαγγελματία μυλωνά. Στο βιβλίο «Ο ανεμόμυλος στις Κυκλάδες» επισημαίνεται:</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Για να γίνει κανείς μυλωνάς σε ανεμόμυλο έπρεπε να είναι γεροδεμένος ώστε να βγάζει πέρα μονάχος του με τις βαριές δουλειές και με τους χειρισμούς που συνεπάγονταν μάλιστα πολλούς κινδύνους. Να τα καταφέρνει στις μαραγκοδουλειές ώστε να αποκαθιστά ο ίδιος τις φθορές και τις μικροζημιές δίχως οικονομική επιβάρυνση και χασομέρια. </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Να έχει γνώσεις από τις δουλειές του θαλασσινού ώστε να κατασκευάζει σχοινιά από κανάβι, να κάνει γάσες και γερές ματισιές όταν κόβονταν και να επιτηδεύεται στη δουλειά του πετροκόπου, ώστε να κάνει καινούριες μυλόπετρες και να τις πελεκά κάθε φορά που στόμωναν. </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Όσο όμως άξιζαν όλες μαζί οι παραπάνω ικανότητες, άλλο τόσο βάραιναν και οι γνώσεις του πάνω στις τοπικές καιρικές συνθήκες. Οι μυλωνάδες έπρεπε πάντοτε να είναι σε θέση να προβλέπουν τις διαθέσεις του καιρού και προπάντων τις απότομες αλλαγές που ήταν ο φόβος και ο τρόμος των ανεμόμυλων».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b>Η αξιοποίηση των ανεμόμυλων</b></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Οι ανεμόμυλοι αποτελούν έναν σημαντικό πλούτο για το νησί μας, που όμως παραμένει ανεκμετάλλευτος. Αν αποκατασταθούν πλήρως θα αποτελέσουν ένα ακαταμάχητο όπλο για την τουριστική, και άρα οικονομική, ανάπτυξη του νησιού μας. Μιλάμε φυσικά για την προστασία, αποκατάσταση και ανάδειξη όλων των μύλων της Αμοργού, χωρίς εξαίρεση, από ψηλά στον Μαχό μέχρι χαμηλά στην Ραχούλα της Κάτω Μεριάς.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Οι μύλοι αποτελούν ιδιωτική περιουσία, η οποία όμως παραμένει ανεκμετάλλευτη από τους ιδιοκτήτες. Το πολύ-πολύ να τους πουλήσουν σε ξένους, όπως έχει γίνει με δύο μύλους. Με ένα πρόγραμμα συνολικής αποκατάστασης και αξιοποίησης των ανεμόμυλων θα ωφεληθεί ολόκληρο το νησί αλλά θα ωφεληθούν και οι ιδιοκτήτες, είτε αποζημιωθούν είτε θελήσουν να τους πουλήσουν. </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Το σημαντικότερο πρόβλημα σε ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι η σωστή αποκατάσταση και λειτουργία των ανεμόμυλων. Μέχρι να βρεθεί κάποιο πρόγραμμα για να χρηματοδοτηθεί η αποκατάσταση των ανεμόμυλων της Αμοργού, πρέπει να γίνει κάθε προσπάθεια για την ανάδειξή της. Ήδη με την συμμετοχή και ιδιωτών ηλεκτροφωτίστηκαν με φωτοβολταϊκά στοιχεία ο μύλος πάνω από το Ξυλοκερατίδι και ο μύλος που είναι στον λόφο Βουδάλι απέναντι από την Χώρα. Επίσης, έχει δρομολογηθεί ο φωτισμός των μύλων της Χώρας.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πηγές</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ζαφείρης Βάος — Στέφανος Νομικός «Ο ανεμόμυλος στις Κυκλάδες, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1991.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Νικολάου Γ. Γάσπαρη «Η νήσος Αμοργός», Αθήνα 1895, επανέκδοση στην περιοδική έκδοση «Αμοργιανά» του Συνδέσμου Αμοργίνων, τεύχος 3ο, Μάιος 1996.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Στέλιου Α. Μουζάκη «Ο μοναχισμός στο Ν.Α. Αιγαίο κατά τον 16ο-18ο αιώνα» εκδ. «Βιβλιοπωλείο των Βιβλιοφίλων», Αθήνα 1997.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Εκλογικοί κατάλογοι και απογραφές Δήμου Αμοργού 1863, 1870 και 1879.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Εκλογικοί κατάλογοι Κοινότητας Αιγιάλης 1887, 1928 και 1947.</span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgJKXoCGdL0ENFzMJnSyoWmC9YjjjEVkVNF0hKVxgv30tEuaBMCXPsIa4g5tNF--fXrRhAGRaCFPeqWYhMRtkSDo2RaNMTRWyRItP3W5OdHVXcE-prDQkkMltZH8TYYeW-vqptDWeIKXJED4teMIidkUsqoBBtbZKE8MvCvZgu_K1r85cqsGMsc2Zf6Dw=s819" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="819" data-original-width="800" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgJKXoCGdL0ENFzMJnSyoWmC9YjjjEVkVNF0hKVxgv30tEuaBMCXPsIa4g5tNF--fXrRhAGRaCFPeqWYhMRtkSDo2RaNMTRWyRItP3W5OdHVXcE-prDQkkMltZH8TYYeW-vqptDWeIKXJED4teMIidkUsqoBBtbZKE8MvCvZgu_K1r85cqsGMsc2Zf6Dw=s16000" /></a></div><br /><div><div style="text-align: center;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">φωτογραφία Konrad Helbig</span></div><div style="text-align: center;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Χώρα, 3 Ιουλίου 1968</span></div></div><div><br /></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-83991930733213467002021-12-08T19:36:00.006+02:002022-03-12T16:49:08.813+02:00Δάνεια και μνημόνια της αρχαίας Αρκεσίνης<p style="text-align: left;"></p><p style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgV5t5JLhiFoi0R-pFH6elgtOjCP4TW3OhetCCerNAvecQn3B2UvQrn7rUKifvwPnP6bf9rTA6eOiIO7aEf95AaveBuEBq8-hjBi0hYosgU7oML75a03GlJ26IpKVud-wNUCumrui9bHBVJ/s788/%25CE%2591%25CE%2599%25CE%2593%25CE%2599%25CE%2591%25CE%259B%25CE%2597+2.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: large;"><img border="0" data-original-height="788" data-original-width="450" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgV5t5JLhiFoi0R-pFH6elgtOjCP4TW3OhetCCerNAvecQn3B2UvQrn7rUKifvwPnP6bf9rTA6eOiIO7aEf95AaveBuEBq8-hjBi0hYosgU7oML75a03GlJ26IpKVud-wNUCumrui9bHBVJ/s16000/%25CE%2591%25CE%2599%25CE%2593%25CE%2599%25CE%2591%25CE%259B%25CE%2597+2.jpg" /></span></a></p><span style="font-size: large;"><br />Οι πειρατικές επιδρομές, οι τόκοι, οι ταμίες, οι δανειστές...</span><p></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: x-large;">Δάνεια και μνημόνια της αρχαίας Αρκεσίνης</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></p><p style="text-align: left;"><b><span style="font-size: x-large;">του Γιάννη Πράσινου</span></b></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Όλες οι χώρες πορεύονται με δανεικά. Τρισεκατομμύρια είναι το χρέος των ΗΠΑ και της Γερμανίας, γύρω στα 350 δισεκατομμύρια το χρέος της δικής μας χώρας. Αλλά, δυστυχώς, δεν είναι φαινόμενο μόνο των σύγχρονων κρατών η συνεχής δανειοδότηση, αφού και στην ελληνική αρχαιότητα οι πόλεις δανείζονταν για να ανταποκριθούν στις οικονομικές τους ανάγκες. Δ.Ν.Τ., τράπεζες, άλλοι οργανισμοί αλλά και ιδιώτες είναι οι εκάστοτε πιστωτές σήμερα. Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν μόνο εύποροι πολίτες οι οποίοι δάνειζαν τις πόλεις.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Στη δεκαετία του 2010, όταν η Ελλάδα αδυνατούσε να ανταποκριθεί στην εξόφληση των δανείων, αλλά και στην κάλυψη των τρεχουσών αναγκών της υποχρεώθηκε σε νέο δανεισμό με πολύ επαχθείς όρους. Σκληρές και βαριές δεσμεύσεις και υποχρεώσεις έναντι των δανειστών αναλάμβανε και η αρχαία πόλη, όπως θα παρουσιάσουμε στη συνέχεια αναφερόμενοι στην αρχαία Αρκεσίνη, μιαν από τις 3 πόλεις της Αμοργού. Τις πληροφορίες τις αντλούμε από επιγραφές, πολλές από τις οποίες όμως σώζονται σε αποσπασματική μορφή.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Γιατί όμως δανείζονταν οι αρχαιοελληνικές πόλεις και βέβαια η Αρκεσίνη; </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Πρώτα-πρώτα απαιτούνταν μεγάλα ποσά για την άμυνα της πόλης εξαιτίας των πολέμων και των πειρατικών επιδρομών, μετά για λύτρα για την απελευθέρωση αιχμαλώτων, ύστερα για τον επισιτισμό των κατοίκων και τέλος για τις φορολογίες που επέβαλαν οι κυρίαρχοι της ελληνιστικής περιόδου. </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">τάς τε συντάξεις ( = φόρους), ἃς βασιλεῖ Πτολεμαίωι ἐψηφίσατο τελεῖν ( = πληρώνει) τὸ Κοινόν τό ἡμέτερον. (επιγραφή XII 7, 13)</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Ανάμεσα λοιπόν στις αιτίες δανεισμού ήταν και οι πειρατικές επιδρομές. Έτσι προτού προχωρήσουμε στην παρουσίαση των δανείων θα αναφερθούμε σε όσα μας πληροφορούν οι επιγραφές για τις πειρατικές επιδρομές στην Αμοργό, οι οποίες αρχίζουν μετά το 250 π.Χ. και συνεχίζονται τους επόμενους αιώνες.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Σε ψήφισμα του 3ου αι. π.Χ. (IG XII 7, 386) η πόλη της Αιγιάλης τιμά με στεφάνι ελιάς, με ανακοίνωση του ψηφίσματος στη γιορτή των Διονυσίων και με αναγραφή του σε στήλη που θα τοποθετηθεί στο ιερό της Πολιάδος Αθηνάς 2 αδελφούς, τον Ηγήσιππον και τον Αντίπαππον, ἀρετῆς ἕνεκεν καί φιλοτιμίας που επέδειξαν απέναντι στους αιχμαλώτους συμπολίτες τους. Αυτοί οι 2 πολίτες, όταν πειρατές σε νυχτερινή επιδρομή τούς συνέλαβαν μαζί με περισσότερους από τριάντα, κορίτσια, παντρεμένες γυναίκες και δούλους, κατέστρεψαν τα πλοία στο λιμάνι και έβαλαν όλους τους αιχμαλώτους σ’ ένα πλοίο, έπεισαν τον αρχηγό των πειρατών με δική τους ομηρεία να απελευθερωθούν όλοι οι πολίτες και μερικοί από τους δούλους. Το ψήφισμα δεν καταγράφει, πέρα από την ομηρεία, τον τρόπο συμφωνίας για την απελευθέρωση, αλλά είναι βέβαιο ότι αυτή έγινε με καταβολή λύτρων. Έτσι, αναφέρει το ψήφισμα, με την πράξη αυτήν των δύο αδελφών κανείς από τους άντρες ή τις γυναίκες δεν πουλήθηκε ή βασανίστηκε και γενικά δεν υπέστη τίποτε, αλλά γύρισαν στα σπίτια τους σώοι. </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Με άλλο τιμητικό ψήφισμα (IG XII 7, 387) η Αιγιάλη στεφανώνει κάποιον (δε διασώθηκε το όνομά του) που απέκρουσε τους πειρατές, απελευθέρωσε τους αιχμαλώτους και έλυσε την πολιορκία της πόλης, για να γνωρίζουν οι πολίτες ότι η πόλη τιμά όσους αγωνίζονται για την κοινή σωτηρία. </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Από επιγραφή της Αρκεσίνης του 2ου αι. π.Χ. η πόλη τιμά την Τίμεσσα με στεφάνι ελιάς, με προεδρία στη γιορτή των Ιτωνίων και σε άλλες δημόσιες εκδηλώσεις, για τον ζήλο και τη προθυμία που επέδειξε για την απελευθέρωση αιχμαλώτων από τους πειρατές καταβάλλοντας σίγουρα τα λύτρα (IG XII 7, 36).</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Εκτός όμως από τις επιβεβαιωμένες επιγραφικά πειρατικές επιδρομές, η κατασκευή τόσων πολλών πύργων, συνολικά 22, στο νησί, σχετίζεται, εκτός από τη σημασία τους για την αγροτική οικονομία, με την από θαλάσσης και ξηράς προστασία των κατοίκων της υπαίθρου από τις πειρατικές επιδρομές.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Για τα δάνεια της Αρκεσίνης έχουν διασωθεί 6 συμβόλαια. </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> Η επιγραφή XII 7, 66 των αρχών του 3ου αι. π.Χ., σε πολύ αποσπασματική μορφή, αναφέρεται σε πρεσβευτές στους οποίους πρέπει να καταβάλλονται μάλλον οι τόκοι δανείου και στη συνέχεια θα υπάρχουν οι ρήτρες σε περίπτωση άρνησης ή αδυναμίας εξόφλησης.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Αποσπασματική επίσης επιγραφή (XII 7, 67Α) του 2ου αι. π.Χ. μας πληροφορεί ότι Αστυπαλαιείς δάνεισαν σε αλεξανδρινό νόμισμα με 5 τάλαντα την πόλη, ότι ο τόκος θα καταβάλλεται ετησίως στην Αστυπάλαια σε ίδιο νόμισμα που θα είναι γνήσιο, μη νοθευμένο και αφορολόγητο.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Η επιγραφή XII 7, 67Β έχει διασωθεί σχεδόν ολόκληρη και μας παρέχει πολλές πληροφορίες για τους όρους με τους οποίους συνάπτονταν τα δάνεια. Ο Νάξιος Πραξικλής Πολυμνήστου δάνεισε την πόλη με 3 τάλαντα σε αττικό νόμισμα με τόκο 5 οβολούς τον μήνα. Οι όροι του δανείου ήταν:</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">1. Η πόλη υποχρεώθηκε να υποθηκεύσει όχι μόνο όλη τη δημόσια περιουσία, αλλά και την περιουσία των πολιτών και των κατοίκων της πόλης, ἔγγαια καί ὑπερπόντια, δηλ. και όσα βρίσκονται στα όρια της επικράτειας της πόλης, αλλά και τα πλοία με το φορτίο τους. </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">2. Τον τόκο θα τον πληρώνουν κάθε χρόνο οι ταμίες οι οποίοι έχουν την ευθύνη της είσπραξης. Εάν δεν πληρωθεί το ποσό, επιβαρύνονται οι ίδιοι με το ποσό αυξημένο κατά το μισό.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">3. Σε περίπτωση μη καταβολής του ποσού, αυτό θα το πληρώνει η πόλη, αλλά δε θα προσμετράται στην εξόφληση του δανείου. </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">4. Το κεφάλαιο θα καταβληθεί σε 6 μήνες στη Νάξο. </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">5. Αρχικό ποσό και δόσεις θα πληρώνονται στο νόμισμα που χρησιμοποιεί η πόλη, αλεξανδρινό ή αττικό. </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">6. Αν δεν πληρωθεί το κεφάλαιο, το χρέος αυξάνεται σε 6 τάλαντα, δηλ. διπλασιάζεται, και ορίζεται και πάλι ότι ο δανειοδότης θα το εισπράξει από τη δημόσια και την ιδιωτική περιουσία πολιτών και μη και με οποιονδήποτε τρόπο.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">ἔ[κ] τε τῶν κοινῶν τ[ῶ]ν Ἀρκ[ε]σινέων πάντωγ καὶ ἐκ τῶν </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">[ἰ]δίων τῶν Ἀρκεσινέωγ κ[αὶ] ἐ[κ τῶν] οἰκούντων ἐν Ἀρκεσίνηι καὶ ἐξ ἑνὸς </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">[ἑ]κάστου ἅπαν τὸ ἀργύριογ [κ]αὶ ἐξ ἁπάντων, τρόπωι ὧι ἂν ἐπίστηται </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">7.Τυχόν ενέχυρα ή χρήματα που θα περιέλθουν στην κυριότητα του Πραξικλή δε θα συνυπολογίζονται στο χρέος της πόλης.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">8. Οι εισπράκτορες, Αρκεσινείς ή άλλοι, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους δεν υφίστανται καμιά τιμωρία ούτε μπορούν να οδηγηθούν σε δίκη.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">9. Όποιος Αρκεσινεύς ή άλλος κάτοικος εμποδίσει τους εισπράκτορες ή εναντιωθεί στην είσπραξη των χρημάτων με κάποιον τρόπο ή με κάποια πονηριά θα πληρώσει 1 τάλαντο που δε θα θεωρείται τμήμα εξόφλησης του δανείου.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">10. Οποιαδήποτε ζημιά ή δαπάνη υπάρξει στη διάρκεια της είσπραξης αυτή θα προστεθεί στο ποσό του δανείου και η πόλη θα είναι υπεύθυνη.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">11. Πάνω από τους όρους του δανείου κανείς δεν είναι ανώτερος ούτε νόμος, ούτε ψήφισμα, ούτε κάποιος άρχοντας της πόλης, ούτε κάποια άλλη αρχή, ούτε κάποιο απατηλό τέχνασμα, αλλά το συμβόλαιο είναι τόσο ισχυρό ώστε κανένας δεν μπορεί να το καταστήσει άκυρο.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">12. Το συμβόλαιο μέσα σε 60 μέρες πρέπει να γραφεί και να στηθεί σε δημόσιο χώρο, στο ιερό της Ήρας, διαφορετικά θα υπάρχει ποινή που όμως δεν έχει καταστεί δυνατή η ανάγνωσή της στην επιγραφή.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Τέλος ορίζονται μάρτυρες.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Προσέξτε τον 11ο όρο: Ο δανειοδότης καθίσταται απόλυτος εξουσιαστής της πόλης την οποία υποχρεώνει σε οικονομικό καταναγκασμό. Η πόλη με το «μνημόνιο» που υπογράφει τίθεται σε οικονομική δουλεία, δεσμεύεται η κυριαρχία της και κάθε ενέργειά της πρέπει να έχει την έγκριση του προστάτη ο οποίος φροντίζει ώστε τα πάντα να στοχεύουν στην αποπληρωμή του δανείου.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Με την επιγραφή XII 7, 69 κάποιος Αλέξανδρος (πιθανόν Μινωίτης ή τουλάχιστον Αμόργιος) δανείζει την πόλη σε αττικό νόμισμα με τους ίδιους όρους που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο συμβόλαιο. Αναγράφονται 18 μάρτυρες.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Σε επιγραφή του 3ου αι. π.Χ. (XII 7, 70), που το μεγαλύτερο μέρος της έχει φθαρεί, έχουμε επίσης δανεισμό της πόλης και αναφέρονται κάποιες ρήτρες όμοιες με των άλλων συμβολαίων δανεισμού.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Του 4ου αι. π.Χ. είναι η επιγραφή XII 7, 68 σε αποσπασματική μορφή που περιέχει συμβόλαιο δανεισμού και των 3 πόλεων της Αμοργού από κοινού.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">ἀγαθῆι τύχηι ἐδανείσατο ἡ πόλις ἡ Ἀρκεσινέων καὶ ἡ πόλις ἡ Αἰγιαλέων καὶ ἡ πόλις ἡ Μινοητῶν ἀργυίου γυρίου Ἀττικοῦ.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Δε γνωρίζουμε τους δανειστές.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Με την επιγραφή XII 7, 5 του 357-356 π.Χ. η πόλη τιμά τον Αθηναίο Ανδροτίωνα ἀρετῆς καὶ δικαιοσύνης καὶ εὐνοίας ἕνεκα τῆς εἰς τὸν δῆμον τὸν Ἀρκεσινέων με χρυσό στεφάνι, τον ανακηρύττει πρόξενο και ευεργέτη και τον ίδιο και τους απογόνους του, γιατί εκτός από άλλες προσφορές δάνεισε άτοκα την πόλη που βρισκόταν σε κρίσιμη κατάσταση. </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Τέλος η επιγραφή XII 7, 13 που σώθηκε σε αποσπασματική μορφή, πιθανόν να ρύθμιζε τρόπους εξόφλησης από τους Πτολεμαίους δανείου που η πόλη είχε συνάψει με το ιερό του Απόλλωνα της Δήλου την εποχή που κυβερνούσαν τη Μακεδονία οι Αντιγονίδες (295-168 π.Χ.).</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Οι αξιωματούχοι της πόλης που σχετίζονταν με τη σύναψη των δανείων ήταν οἱ ταμίαι και οἱ δανεισταί. </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Όπως αναφέρθηκε στην επιγραφή XII 7, 67B οι ταμίες εισέπρατταν από τους κατοίκους της πόλης τους τόκους του δανείου με προσωπική τους ευθύνη, διαφορετικά πλήρωναν οι ίδιοι στον δανειστή το ποσό αυξημένο με το πρόστιμο που οριζόταν στο συμβόλαιο.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Αυτό προϋποθέτει ότι οι ταμίες ανήκαν στους πλούσιους της πόλης. Από πού άραγε προερχόταν η ευμάρειά τους; Λογική είναι η απάντηση από τη γεωργική εκμετάλλευση, αλλά γνωρίζοντας τις περιορισμένες δυνατότητες του εδάφους του νησιού πρέπει με βεβαιότητα να αναζητήσουμε αλλού τις πηγές του πλούτου. Στα ίδια τα συμβόλαια των δανείων αναφέρεται ότι η πόλη υποθηκεύει όχι μόνο την έγγεια περιουσία, αλλά και τα υπερπόντια, δηλ. τα πλοία. Τα λιμάνια του νησιού επέτρεπαν σε πολίτες να ασχολούνται με εμπορικές ναυτιλιακές δραστηριότητες οι οποίες έφερναν αυξημένα κέρδη. Από τους Αρκεσινείς λοιπόν που ασχολούνταν με το θαλάσσιο εμπόριο θα προέρχονταν οι ταμίες της πόλης.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Οι δανειστές από την άλλη ήταν η επιτροπή που διαπραγματευόταν με τους δανειστές τους όρους των δανείων χωρίς να έχουν καμιά ευθύνη.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Μια τελευταία πτυχή των δανείων αναφέρεται στην επιγραφή, σε αποσπασματική κατάσταση, XII 7, 15 του πρώτου μισού του 4ου π.Χ. αι. Η πόλη της Αρκεσίνης επαινεί τούς πρεσβευτάς τούς παρά βασιλέως για τις παραινέσεις που παρέχουν στον δήμο των Αρκεσινέων και τη μεγάλη φροντίδα που επιδεικνύουν ὅτως ὁμονόοντες οἰκῶμεν. Υπήρχαν λοιπόν ταραχές ή γενικά κοινωνική αναστάτωση στην πόλη που μελετητές την αποδίδουν σε άρνηση ή καθυστέρηση από φτωχούς οφειλέτες να πληρώσουν τα χρέη τους. Οι μονάρχες λοιπόν της εποχής φρόντιζαν για την αποκατάσταση της κοινωνικής γαλήνης και την αρμονική συμβίωση των πολιτών της Αρκεσίνης με απεσταλμένους τους, γεγονός που είναι ένδειξη ότι υπήρχε έλλειψη εμπιστοσύνης των κατοίκων στους αρμόδιους άρχοντες ή αδυναμία αυτών για τη διευθέτηση της τάξης.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> Συμπερασματικά: </span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Οι αρχαίες πόλεις-κράτη δανείζονταν όπως οι σημερινές χώρες.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Μεταξύ των αιτίων δανεισμού ήταν τα προβλήματα που δημιουργούνταν από τις πειρατικές επιδρομές.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Οι όροι δανεισμού ήταν πολύ σκληροί. Οι δανειστές εκμεταλλεύονταν τις δύσκολες καταστάσεις που βίωναν οι πόλεις και μπορούσαν να αυθαιρετούν ανεξέλεγκτα εις βάρος τους.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Πηγές:</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Π. Μ. Νίγδελη: Πολίτευμα και κοινωνία των πόλεων των Κυκλάδων κατά την ελληνιστική και αυτοκρατορική εποχή, Θεσσαλονίκη 1990.</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Λ. Μαραγκού: Αμοργός II Oι αρχαίοι πύργοι, Αθήνα 2005. </span></p><p><span style="font-size: large;"><b>από το </b></span></p><p><span style="font-size: large;"><b>ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΑΜΟΡΓΟΥ</b></span></p><p><b><span style="font-size: large;"></span></b></p><p><span style="font-size: large;"><b>ψηφιακό τεύχος 62, Ιούνιος 2021</b></span></p>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-19765568053256850062021-11-19T10:50:00.002+02:002021-11-19T10:50:27.982+02:00Το έπος των Αμοργιανών οικιστών σε Δονούσα, Κουφονήσια, Σχοινούσα, Ηρακλειά<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhu6OYZCPgw6RVgLaxiLqSZUYBO67FThyAfTwCpOJ2qJumu8iD2ak53X-gnqHuReqyH4flSva5l7jS9K7eHPVszKqC2lbmwmKtBmoJHf-L6a2D6OvgUEj7kwrpDdioThXP9lzEue5wWz6Js/s800/%25CE%25AD%25CF%2580%25CE%25BF%25CF%2582+%25CF%2584%25CF%2589%25CE%25BD+%25CE%2591%25CE%25BC%25CE%25BF%25CF%2581%25CE%25B3%25CE%25B9%25CE%25B1%25CE%25BD%25CF%258E%25CE%25BD+%25CE%25BF%25CE%25B9%25CE%25BA%25CE%25B9%25CF%2583%25CF%2584%25CF%258E%25CE%25BD.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="556" data-original-width="800" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhu6OYZCPgw6RVgLaxiLqSZUYBO67FThyAfTwCpOJ2qJumu8iD2ak53X-gnqHuReqyH4flSva5l7jS9K7eHPVszKqC2lbmwmKtBmoJHf-L6a2D6OvgUEj7kwrpDdioThXP9lzEue5wWz6Js/s16000/%25CE%25AD%25CF%2580%25CE%25BF%25CF%2582+%25CF%2584%25CF%2589%25CE%25BD+%25CE%2591%25CE%25BC%25CE%25BF%25CF%2581%25CE%25B3%25CE%25B9%25CE%25B1%25CE%25BD%25CF%258E%25CE%25BD+%25CE%25BF%25CE%25B9%25CE%25BA%25CE%25B9%25CF%2583%25CF%2584%25CF%258E%25CE%25BD.jpg" /></a></div><p><br /></p><p></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Δύο γεγονότα σημάδεψαν την ιστορία των Κυκλάδων μετά την δημιουργία του ελληνικού κράτους (1832).</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Το ένα είναι στην Σύρο η δημιουργία της Ερμούπολης, της νεότερης ελληνικής πόλης. Αποικίστηκε από προσφυγικούς πληθυσμούς του Ανατολικού Αιγαίου, οι οποίοι ενισχύθηκαν σταδιακά με εσωτερικούς μετανάστες από άλλα νησιά των Κυκλάδων.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Το δεύτερο γεγονός είναι ο αποικισμός Δονούσας, Κουφονησιού, Σχοινούσας και Ηρακλειάς από αμοργιανές οικογένειες, κυρίως από την περιοχή της Αιγιάλης.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Το 1700 ο Γάλλος φυσιοδίφης Πιτόν ντε Τουρνεφόρ ταξίδεψε στο Αιγαίο. Για την Δονούσα γράφει: </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Υπάρχει μόνο μία στάνη, καταφύγιο 5-6 φτωχών βοσκών… Κάθε τρεις μήνες στέλνουν στους βοσκούς παξιμάδια».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βρήκε την Κέρο βοσκότοπο «όπου οι μοναχοί της Αμοργού στέλνουν δύο καλόγερους την εποχή που παρασκευάζουν τυριά. Εκτρέφουν εκεί περισσότερα από 300 αιγοπρόβατα».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Η Σχοινούσα είναι ένα άλλο ακατοίκητο νησί», γράφει, «όπου υπάρχουν μόνον τα χαλάσματα ενός ερειπωμένου χωριού». </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Και αναφέρει για την Ηρακλειά: «Οι μοναχοί της Αμοργού, στους οποίους ανήκει η Ηρακλειά, εκτρέφουν εδώ 800-900 αιγοπρόβατα. Συνήθως συναντά κανείς μόνον δύο φτωχούς καλόγερους που τα φροντίζουν και που επιζούν με μαύρο παξιμάδι και οστρακοειδή. Το τυρί τους είναι πολύ καλό».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ο αποικισμός των ερημόνησων, όπως τα έλεγαν τότε, μοιάζει με τους αποικισμούς των αρχαίων Ελλήνων. Οι Αμοργιανοί πήραν μαζί τους τα επώνυμα, τα ήθη και τα έθιμα, την ντοπιολαλιά, τις καλλιέργειες, τα τοπωνύμια της Αμοργού. Έτσι για παράδειγμα, οι κορυφές των βουνών της Δονούσας και της Ηρακλειάς λέγονται Πάπας, όπως και η ψηλότερη κορφή της Αμοργού.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πρόκειται για ένα πραγματικό έπος των Αμοργιανών.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Η κατοίκηση των ερημόνησων άρχισε μετά την Επανάσταση του 1821 και όσο αυτή συνεχιζόταν.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Γύρω στο 1825 άρχισε η εγκατάσταση στην Δονούσα, που ήταν ένα ελεύθερο νησί αφού δεν ήταν μετόχι της Χοζοβιώτισσας.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Το 1826 στην ερημόνησο Ηρακλειά, μετόχι της Χοζοβιώτισσας, άρχισαν εκχερσώσεις 2-3 Γιαλίτες με επικεφαλής τον Νικόλαο Σίμο. Το 1831 συμφώνησαν 17 αρχηγοί οικογενειών από την Αιγιάλη με το μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας να δημιουργήσουν καλλιεργήσιμη γη στις θέσεις Λιβάδι, Άγιος Γεώργιος, Παναγιά και Άγιος Αθανάσιος. Η συμφωνία ήταν για μια δεκαετία και προέβλεπε την απόδοση στο μοναστήρι του μισού της καθαρής προσόδου από τις καλλιέργειες.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Περίπου την ίδια περίοδο και με τους ίδιους όρους συμφώνησαν κι άλλοι Γιαλίτες με το μοναστήρι για τις καλλιέργειες και, άρα, την κατοίκηση της Σχοινούσας.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ήταν η εποχή του άγριου καπιταλισμού (όπως και σήμερα που όμως είναι πολύ πιο εξωραϊσμένος) αλλά και των πρωτόγονων συνθηκών στα ερημονήσια, που άρχισε το μέγα έπος των Αιγιαλιτών να τα κατοικήσουν και να ζωντανέψουν τα «ερημονήσια».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Δυο γενιές αργότερα, διαπιστώνουμε από τον εκλογικό κατάλογο Αιγιάλης του 1887, ότι το 46% των εγγεγραμμένων εκλογέων είχε φύγει από την Γιάλη. Το 35% είχε μεταναστεύσει και το 11% κατοικούσε στις «ερημονήσους».</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Γιατί συνέβη αυτή η μαζική έξοδος του γιαλίτικου πληθυσμού;</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Η Αιγιάλη αντιστοιχεί περίπου στο ένα τρίτο της επιφάνειας της Αμοργού. Είναι όμως ορεινή περιοχή, οι φυσικοί της πόροι είναι περιορισμένοι και η συντήρηση του πληθυσμού της έχει συγκεκριμένα όρια. Αν τα όρια ξεπεραστούν, τότε έχουμε υπερπληθυσμό.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Μόλις φύσηξε το αεράκι της ελευθερίας μετά το 1821, άρχισε η προσπάθεια πληθυσμιακής αποσυμπίεσης της γιαλίτικης κοινωνίας. Αρχικά σπασμωδικά με ατομικές πρωτοβουλίες και μετά την συγκρότηση του ελληνικού κράτους πιο οργανωμένα. Τον αποικισμό των ερημόνησων ακολούθησε η μετανάστευση. Ο πληθυσμός της Αιγιάλης μειώθηκε περίπου στο μισό. Κι έτσι η γιαλίτικη κοινωνία και οι πόροι του τόπου έφτασαν σε μια ανεκτή αντιστοίχιση.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πλήρη στοιχεία για το μέγεθος του αποικισμού των ερημόνησων έχουμε από τις δύο απογραφές (1870 και 1879) στον Δήμο Αμοργού (Χώρα). </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Από την απογραφή του 1870 διαπιστώνουμε ότι καταγράφονται 332 ετεροδημότες. Από αυτούς οι 283 προέρχονται από την Αιγιάλη και κατανέμονται 175 στην Σχοινούσα, 10 στο Κάτω Κουφονήσι, 32 στο Πάνω Κουφονήσι και 381 στην Ηρακλειά.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Δονούσα</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Για τον 19ο αιώνα τα στοιχεία από τον Δήμο Αιγιάλης είναι ανύπαρκτα για την Δονούσα. Στον εκλογικό κατάλογο του 1887 δεν αναφέρεται καν η Δονούσα. Ίσως έχουν κάνει λάθος οι γραφείς, γιατί αναφέρεται η τοποθεσία «Ξενούσα» με εκλογείς 4 Πράσινους εγγεγραμμένους στην Λαγκάδα και 1 Γρίσπο από τα Θολάρια. Ο Γάλλος εθνογεωγράφος Εμίλ Κολοντνί στην μελέτη του για την Δονούσα δίνει πληθυσμό 137 άτομα για το 1879 και 136 άτομα το 1896.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Καλύτερα στοιχεία έχουμε για τους εκλογείς της Δονούσας του 1928 και του 1947. Τα επώνυμα που καταγράφονται είναι: Κωβαίος (1), Μαρκουλής (5), Πλατής (2), Πράσινος (8), Ρούσος (3), Σιγάλας (8), Σκοπελίτης (2), Τσαβαρής (2).</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Κουφονήσια</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Το Κουφονήσι φαίνεται ότι δεν ήταν εντελώς ακατοίκητο. Τα χρησιμοποιούσαν οι Χωραΐτες εποχικά για καλλιέργειες και αραξοβόλι. Το 1870 είχε 32 κατοίκους με άλλους 10 στο Κάτω Κουφονήσι.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Στις απογραφές 1870 και 1879 περιλαμβάνονται κάτοικοι (άνδρες και γυναίκες) με επώνυμα Βασάλος (6 άτομα), Βενετζάνος (6), Δεσποτίδης (2), Εξαρχόπουλος (1), Θεολογίτης (4 σε Κέρο), Κανακάρης (1), Κορονέλος (1), Κωβαίος (1), Λουδάρος (8), Νικολαΐδης (1), Νομικός (2), Πετράντης (5), Πράσινος (31), Ρουμελιώτης (3), Συναδινός (3), Τζαγκάτος (2), Φωστιέρης (8). Από την Αιγιάλη προέρχονται: Βασάλος (2), Λαός (2), Μάνης (2), Στεφανίδης (5).</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ηρακλειά</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Η Ηρακλειά αποικίστηκε σχεδόν αποκλειστικά από Γιαλίτες. Στον εκλογικό κατάλογο του 1887 της Αιγιάλης περιλαμβάνονται τα εξής επώνυμα: Βεκρής (1), Βλαβιανός (2), Γαβαλάς (11), Δανέζης (1), Εξαρχόπουλος (1), Κανάκης (4), Μενδρινός (2), Νομικός (1), Ρούσσος (1), Σιμιδαλάς (1), Σίμος (4), Στεφανίδης (3), Συνοδινός (2), Χιωτίνης (1).</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σχοινούσα</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σχεδόν όλοι οι οικιστές της Σχοινούσας το 1879 προέρχονταν από την Αιγιάλη με λίγες εξαιρέσεις από την Χώρα, όπως ο ιερέας Γεώργιος Νομικός και λίγοι Γρίσποι, Κωβαίοι και Νομικοί. Τα επώνυμα των οικιστών (ανδρών και γυναικών) από την Αιγιάλη είναι:</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Γεράκης (6), Γρίσπος (1), Θεολογίτης (3), Κωβαίος (3), Μάνης (8), Νομικός (1), Οικονομίδης (2), Ρωσσέτου (4), Σίμος (6), Σκαρλάτος (1), Στεφανίδης (12), Συνοδινός (2).</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Οι Αμοργιανοί οικιστές των ερημόνησων μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες, σχεδόν απάνθρωπες, κατάφεραν να χτίσουν σταδιακά τις δικές τους κοινωνίες, γράφοντας ένα πραγματικό έπος. </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Κι αυτές οι κοινωνίες, όπως και της μητρικής Αμοργού, υπέστησαν την μάστιγα της μεταπολεμικής μετανάστευσης. </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Τα τελευταία χρόνια και τα πέντε νησιά, άρχισαν να αναπτύσσονται με τον τουρισμό. Οι κοινωνίες τους έχουν την αυτονομία τους αλλά και οι δεσμοί που τα ενώνουν είναι πολλοί και δεν είναι μόνο ο «Σκοπελίτης». </span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Το αίμα νερό δεν γίνεται και το μέλλον είναι κοινό…</span></p><p> </p>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-32068101737855092892021-04-13T03:10:00.008+03:002021-04-13T03:54:47.307+03:00Η Δονούσα στο πέρασμα του χρόνου - Από τους Βασιλαράδες στο Radio Donoussa<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYv4cCcuYnJI-uOJJSE4WV5GvPkg62d0s_faK6-w1X6ZSeN5FvfDj5Fusd-3a0dfz5HnedJg2c1WkNJ2Jyd3gqN7ojqTZstPqe5brJyWf1K8XF61LKlRl_XYK-nx8R5Zn7FLDEZlSldvpy/s800/%25CE%2594%25CE%259F%25CE%259D%25CE%259F%25CE%25A5%25CE%25A3%25CE%2591+9.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="486" data-original-width="800" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYv4cCcuYnJI-uOJJSE4WV5GvPkg62d0s_faK6-w1X6ZSeN5FvfDj5Fusd-3a0dfz5HnedJg2c1WkNJ2Jyd3gqN7ojqTZstPqe5brJyWf1K8XF61LKlRl_XYK-nx8R5Zn7FLDEZlSldvpy/s16000/%25CE%2594%25CE%259F%25CE%259D%25CE%259F%25CE%25A5%25CE%25A3%25CE%2591+9.jpg" /></a></div><br /><p></p><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><u>Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Το Κάστρο της Αμοργού»</u></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><u>ψηφιακό τεύχος αριθμ. 59, Μάρτιος 2021</u></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ο Πίρι Ρεΐς δεν θα ξεχώρισε από τους άλλους μουσουλμάνους θαλασσόλυκους (πολλοί απ’ αυτούς ελληνικής καταγωγής, όπως ο περίφημος Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα) του μεσαιωνικού Αιγαίου, αν δεν είχε επιδοθεί στην χαρτογράφηση. Ο παγκόσμιος χάρτης που εκπόνησε το 1513 και στον οποίο θεωρείται ότι συμπεριλαμβάνεται η άγνωστη στην εποχή του ήπειρος της Ανταρκτικής, αποτελεί σήμερα ένα μεγάλο μυστήριο και σημείο επιστημονικής (και... άλλης) διαμάχης.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Στο «Βιβλίο της Ναυσιπλοΐας» του καπετάν (ρεΐς) Πίρι, με χάρτες από την Μεσόγειο του 16ου αιώνα, περιλαμβάνονται και χάρτες της Αμοργού (Γιαμοργκού στα τουρκικά) και των νησιών της.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Για την Δονούσα γράφει (1):</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Βορειοανατολικά της Νάξου υπάρχει το ακατοίκητο νησί Δονούσα (Τενούσε-Tenuse), που οι Τούρκοι ονομάζουν Χατζιλάρ. Κάποτε οι άπιστοι πειρατές έσφαξαν εδώ προσκυνητές των Ιερών Τόπων. Το λιμάνι του είναι ένας όρμος που βλέπει στα βορειοδυτικά. Δεν είναι καλό αραξοβόλι. Έχει βράχους. Όσοι χρειάζονται πόσιμο νερό, υπάρχει στο σημείο του νησιού που βλέπει νοτιοδυτικά».</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Έχει ενδιαφέρον ότι ο Πίρι Ρεΐς αναφέρει την πηγή με τρεχούμενο νερό κοντά στον οικισμό Μερσίνη. Η Δονούσα ήταν λοιπόν γνωστή στους ναυτικούς, και μάλιστα με το αρχαίο και σημερινό όνομά της, αλλά την θεωρούσαν ακατοίκητη επειδή δεν έβλεπαν κάποιον οικισμό. Αλλά ήταν πράγματι ακατοίκητη;</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Ο ηγούμενος Μακάριος</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Στις 19 Αυγούστου 1632 ο Μακάριος, ηγούμενος της Μονής Χοζοβιώτισσας, συντάσσει την διαθήκη του. Και, ανάμεσα στ' άλλα, γράφει : </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Αφιερώνω το μετόχιν, εις το μοναστήρι τον Χρυσόστομον καθώς ευρίσκεται με το μετόχι ακόμη του Χρυσοστόμου γρόσα εκατό τριάτα και τα φοράδια που έχομε με τον παπά κυρ Ιωάννη το Σκαρλάτο και αυτά έδωκά του με το μουλάρι. Ακόμη και τα ζώα όπου έχω εις τη Τονούσα και εις την Αμοργό και αυτά του Χρυσοστόμου». [2]</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ανάμεσα, λοιπόν, στα περιουσιακά του στοιχεία, που αφιερώνει στην Χοζοβιώτισσα. ο Μακάριος, είναι και τα ζώα που έχει στην Δονούσα. Τα ζώα ήταν κατσίκια, γιατί στην Δονούσα ουδέποτε είχαν πρόβατα. Και κατσίκια χωρίς βοσκούς που θα τα φρόντιζαν, θα τα τυροκομούσαν κλπ δεν νοούνται. Επομένως, η Δονούσα τον 17ο αιώνα μπορεί να μην είχε οικισμό αλλά είχε κατοίκους. Βοσκούς…</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Ο Τουρνεφόρ</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Εβδομήντα χρόνια μετά την διαθήκη του Μακάριου, το φθινόπωρο του 1700, επισκέπτεται την Δονούσα ο Γάλλος φυσιοδίφης Πιτόν ντε Τουρνεφόρ. Και συναντά τους βοσκούς. Γράφει {3}:</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Αφήσαμε τη Νάξο στις 15 Σεπτεμβρίου, με πρόθεση να πάμε στην Πάτμο για να δούμε το σπήλαιο όπου, σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Ιωάννης έγραψε την Αποκάλυψη. Αλλά ο νοτιοδυτικός άνεμος μας ανάγκασε να προσορμισθούμε στην Δονούσα, ένα μικρό νησί , που έχει περίμετρο μόνον 10-12 μίλια….</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"> »… Στην Δονούσα υπάρχει μόνο μία στάνη, καταφύγιο 5-6 φτωχών γιδοβοσκών. Από τον φόβο μήπως τους πιάσουν κουρσάροι ή ληστές, αναγκάζονται να κρυφθούν στους βράχους μόλις πλησιάσει κάποιο πλεούμενο. Κάθε τρεις μήνες στέλνουν στους βοσκούς παξιμάδια. Μόλις και μετά βίας βρίσκουν νερό στο νησί. Ωστόσο, ευδοκιμούν εδώ ωραία φυτά και το νησί είναι καλυμμένο από σχίνα, πουρνάρια και λαδανιές. Ανήκει στην κοινότητα της Αμοργού.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Καθώς η κακοκαιρία μας κράτησε στη Δονούσα περισσότερο από ό,τι αναμέναμε και τα εφόδιά μας είχαν αρχίσει να λιγοστεύουν, αναγκασθήκαμε να κάνουμε σούπα με σαλιγκάρια της θάλασσας κι είχαμε αρκετό χρόνο στη διάθεσή μας για να τα μελετήσουμε... Αυτό ήταν το μόνο ορεκτικό έδεσμα που μας παρέσχε το νησί, γιατί δεν είχαμε ούτε δίχτυα ούτε αγκίστρια για να ψαρέψουμε. Οι βοσκοί, εξ άλλου, μας πέρασαν για ληστές και δεν τόλμησαν να κατέβουν από τους βράχους τους, μολονότι οι ναύτες μας, οι οποίοι δεν ήξεραν που να βρουν πόσιμο νερό, είχαν υψώσει όλα τα άσπρα κουρέλια που υπήρχαν στο πλοίο για να τους πείσουν ότι είχαμε ειρηνικές διαθέσεις.»</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Η Δονούσα όχι μόνο έχει πόσιμο νερό αλλά έχει μια σημαντική πηγή, που την ήξερε και την μνημονεύει όπως είδαμε πιο πάνω ο Πίρι Ρεΐς. Και οι 5-6 βοσκοί, μπορεί να ήταν περισσότεροι στο εσωτερικό, έμεναν σε σπίτια, είχαν μαντριά και ίσως να είχαν και τις οικογένειές τους. Συνεπώς και από την αφήγηση του Τρουνεφόρ διαπιστώνουμε ότι η Δονούσα είχε κατοίκους.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Αυτοί οι κάτοικοι, όπως γνωρίζουμε από τα νεότερα χρόνια, προέρχονταν από την Αιγιάλη από όπου και έπαιρναν προμήθειες, όπως τα παξιμάδια που αναφέρει ο Τουρνεφόρ, ο οποίος και συνεχίζει:</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Η Δονούσα θα άξιζε να μνημονευθεί για μερικά σπάνια φυτά και ιδίως για ένα είδος αγριαψιθιάς που δεν είχαμε δει πουθενά αλλού στη διαδρομή μας. Αυτό το φυτό είναι τόσο πολύ σπάνιο, ώστε δεν μπορώ να μην παραθέσω εδώ το σχέδιο και την περιγραφή του.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ptarmica incana, pinnulis cristatis (Πταρμική η πολιά, μετά λοφιοφόρων πτερυγίων) κλπ..».</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Η επιστημονική περιπέτεια αυτού του σπάνιου φυτού της Δονούσας, εξιστορείται σε επόμενες σελίδες. Οι άνεμοι που κατεβαίνουν από την Δονούσα καταλήγουν στην Αμοργό και ο Τουρνεφόρ καταλήγει:</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Ο βόρειος άνεμος μας έκανε να εγκαταλείψουμε για δεύτερη φορά το σχέδιό μας να πάμε στην Πάτμο. Για ποιον λόγο να αντιμαχόμαστε τον Αίολο; Από την Δονούσα μάς έριξε προς την Αμοργό, νησί που αξίζει να το προσέξει ο ταξιδιώτης. Αλλά, καθώς είχε φουσκοθαλασσιά, προσορμισθήκαμε στη Νικουριά, έναν απόκρημνο βράχο σε απόσταση ενός μιλίου από την Αμοργό».</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Βασιλαράδες</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Εκεί, απέναντι από την Νικουριά, στην Αιγιάλη, 180 χρόνια μετά το ταξίδι του Τουρνεφόρ, ανιχνεύουμε τα επώνυμα των κατοίκων της Δονούσας στον εκλογικό κατάλογο του 1887 της Αιγιάλης, στην οποία ανήκε διοικητικά τότε η Δονούσα. (4( Είναι οι:</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Νικήτας Γρίσπος του Ζαννή, 58 ετών από τα Θολάρια, γεωργοποιμήν.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βασίλειος Πράσινος του Δημητρίου, 65 ετών από την Λαγκάδα, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Δημήτριος Πράσινος του Βασιλείου, 37 ετών από την Λαγκάδα, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Μιχαήλ Πράσινος του Βασιλείου, 35 ετών από την Λαγκάδα, γεωργός. <span style="white-space: pre;"> </span></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Γεώργιος Πράσινος του Βασιλείου, 23 ετών από την Λαγκάδα, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Η οικογένεια του Βασίλη Πράσινου πρέπει να ήταν γνωστή στην Αμοργό ως Βασιλαράδες. Ας δούμε τι διηγείται γι’ αυτούς και για την ζωή περίπου εκείνη την εποχή στην Δονούσα ο Νικόλας Βλαβιανός από τον Στρούμπο της Αιγιάλης (5).</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Οχτώ χρονώ ο συχωρεμένος ο πατέρας μου μ’ έστειλεν κοπέλι στη Ντονούσα, στους Βασιλαράδες. Είχεν μια αδερφήν ο πατέρας μου παντρεμένη στη Ντονούσα με το Δημήτρη τω Βασιλαράδω. Εκειά λοιπόν στον μπάρβα μου μ’ έστειλεν ο πατέρας μου να περετώ, κοπέλι, αιχμάλωτο. Οι Βασιλαράδες είχανε κι άλλον ένα κοπέλι κι ηκάναμε παρέα μάζί. Αυτός ήτονε Ντονουσιώτης, σόι τω Βασιλαράδων κι αυτός από το Σταυρό, μιάμιση ώρα δρόμο με τα πόδια από την Καλοταρίτισσα οπού ‘μεστεν εμείς.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Εκειά κοπέλι εγώ ήκαμα πέντε χρόνια, Τους υπηρέτου, ήβοσκα τις κατσίκες, ηπάαινα για νεό, ήκανα όλες τις δουλειές. Τα παπούτσα που ηφόρου άμα γυα από δω ύστερι δε μου κάνασι κι ηπορπάτου μέρα γη νύχτα ξεπόλυτος μές στους αγκάτθους. Αυτά δα τα παπούτσα μου τα ‘φερα μπρος επίσω στα πέντε χρόνια που ήκατσα εκειά. Τίποτι, ούτε ρούχα ούτε παπούτσα μου κάμανε πέντε χρόνια που τους ηπερέτου. Τα ρούχα μου είχανε-ν-μπιο λιώσει, κουρέλια, μονοφόρια πέντε χρόνια. Απάνω σ’ έναν μπάρι, σράβαλο, μου ΄χανε στρώσει μιαν αριχού κι εκειά απάνου ήπεφτα. Τ’ αμάνημα που θελε να σηκωθώ, ήθελε να μου βάλλουσι τίποτι να φάω σούβλη που ηκάνα μες στο τη(γ)άνι και μου βάλλα και κανένα-ν- γκομάτιν απαλό ψωμί γη παξιμάδι και καμμιά φορά α μου βάλλα-ν γκαι κανένα κομματάκι, ένα θρουλί-ν ντυράκι μέσαγη καμμιάν ελιά. Ελιές δεν υπήρχαν εκειά απάνω. Αυτηδά την αποκινίδα που μου βάλλανε ώσπου να πάω με τις κατσίκες που τις ηβάρου, καμιά σαρανταριά πενηνταριά κεφάλια ήτονε με τα πρόβατα μαζί, ώσπου να βγω απάνω στο πλευρό που τις ήβοσκα το ‘χα φάει κι όλη μέρα ηπείνου. Ήτρωα γαλατσίδες, καστανιές, ό,τι έβρισκα και άβραστο γάλα γιατί όλη μέρα ηπείνου.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Εκατό δραχμές το χρόνο ήπαιρνεν ο πατέρας μου και καένα τσουβάλι-ν– γρομμύδια. Εγώ δεν ήπηρα ούτε φράγκο. Αυτοί τα λεφτά τα στείλα-ν– του πατέρα μου. Πέντε χρόνια εκεί απάνω εν είχα δει μπιο-ν-γκαένα δικό μου. Στα πέντε χρόνια το σκέφτην ο πατέρας μου κι ηπήρεν το γιο του Αντριαδάκη με τη βάρκα-ν– του κι ήρτεν στη Ντονούσα. Την ημέραν εκείνην εγώ είχα πάει με βάρκα με το γιο αυτουτνού του αφεντικού μου να ποτίσω τις κατσίκες στο Σκαλονήσι έναν ερημόνησο της Ντονούσας. Μος ηδέναμε-ν– τη βάρκα είδα το-ν– μπατέρα μου στην άμμο. Εν τον ηζύγωνα. Είχαν μπιον αγριέψει. Ο πατέρας μου με κυνήα από πίσω και μος με πρόλαβε μου λέει: «Θα φύομε με τη βάρκα για τη Γιάλη. Θα πάμε στο σπίτι. Εν κάνει να ‘σαι μπιο-ν-κοπέλι». Εγώ εν ήθελα να φύω. Είχα μάθει μπιον την γκακουχία εκεί απάνω κι είχα αγριέψει. Με τα πολλά μ’ έβαλεν ο πατέρας μου στη βάρκα κι ηφύαμε. Άμα ήρταμε στο Στρούμπο, ετούτη η αδερφή μου το Καλλιώ ήτονε μωρό άμα φυα και δε με ξερε-ν-καθόλου. Με εφοβούντο και δε με ζύγωνε, ήκλαιε μος της ημίλου».</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Ο Σκοπελίτης</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Τρία χρόνια μετά τις εκλογές του 1887, φθάνουν στην Δονούσα δυο ψαράδες - σφουγγαράδες από την Σύμη. Ο ένα λέγεται Τσαβαρής κι ο δεύτερος Σκοπελίτης.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ο αείμνηστος καπετάν Μήτσος Σκοπελίτης, ο δημιουργός του θρυλικού Εξπρές Σκοπελίτης που ενώνει τα νησιά μας, μου είχε διηγηθεί:</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Ο προπάππος μου ήταν από τη Σκόπελο. Καρατζάς λεγόταν. Έφυγε, γιατί είχε ανακατευτεί με λαθραία και τον κυνηγούσαν, και πήγε στα Δωδεκάνησα, στην Σύμη. Εγκαταστάθηκε εκεί, παντρεύτηκε και έκανε τον παππού μου. Και λέγανε τότες οι Συμιακοί, ποιος είναι αυτός; Από τη Σκόπελο είναι, ο Σκοπελίτης, κι έτσι μας έμεινε το επίθετο. Ο παππούς μου ήταν σφουγγαράς και είχε μια βάρκα με έναν άλλον. Έφυγαν από τη Σύμη με τα κουπιά και έφτασαν εδώ στα νησιά, στη Δονούσα... Εκεί αγάπησαν τις γυναίκες τους και τις παντρεύτηκαν, και μείνανε μόνιμοι στην περιοχή. Με τη βάρκα αυτή με τα σφουγγάρια, ο παππούς μου αγόρασε τη μισή Δονούσα, έκαμε 13 παιδιά και τα προίκισε». </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ο πρώτος Σκοπελίτης και ο πρώτος Τσαβαρής δεν περιλαμβάνονται στον εκλογικό κατάλογο της Αιγιάλης του 1928, μάλλον γιατί δεν είχαν αποκτήσει πολιτικά δικαιώματα, καθώς το 1890 προέρχονταν από οθωμανική επικράτεια όπως ήταν τα Δωδεκάνησα.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Στον εκλογικό κατάλογο του 1928 περιλαμβάνονται οι (6):</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Κωβαίος Νικήτας του Νικολάου, 59 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Μαρκουλής Βασίλειος του Δημητρίου, 47 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Μαρκουλής Γεώργιος του Δημητρίου, 43 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Μαρκουλής Δημήτριος του Μιχαήλ, 79 ετών, μυλωνάς.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Μαρκουλής Μιχαήλ του Δημητρίου, 49 ετών, καφεπώλης.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Μαρκουλής Σπηλιώτης του Ιωάννη, 62 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Δημήτριος του Βασιλείου, 78 ετών γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Μιχαήλ του Βασιλείου, 76 ετών, ποιμήν.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Νικόλαος του Γεωργίου, 31 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Δημήτριος του Δαμιανού, 42 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Βασίλειος του Δημητρίου, 48 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πλατής Μαρίνος του Ιωάννη, 42 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πλατής Γεώργιος του Π., 42 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ρούσος Γεώργιος του Κώνστα, 54 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ρούσος Νικήτας του Κώνστα, 52 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ρούσος Μάρκος του Κώνστα, 51 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σιγάλας Νικήτας του Αντωνίου, 82 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σιγάλας Σταύρος του Αντωνίου, 54 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σιγάλας Μάρκος του Αντωνίου, 50 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σιγάλας Μιχαήλ του Αντωνίου, 23 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σιγάλας Νικόλαος του Αντωνίου, 24 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σιγάλας Αντώνιος του Σταύρου, 32 ετών, εργάτης.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σιγάλας Μαρίνος του Μάρκου, 47 ετών, γεωργός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Το 1947</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Εννοείται ότι οι προαναφερόμενοι δεν αντιπροσωπεύουν τον αριθμό των οικογενειών και των κατοίκων της Δονούσας το 1928 και απλώς είναι οι γραμμένοι στον εκλογικό κατάλογο. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Δεκαεννιά χρόνια αργότερα στον εκλογικό κατάλογο του 1947 έχουν προστεθεί και οι εξής (7):</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Γεώργιος του Νικολάου, 49 ετών, γεωργός</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Ιωάννης του Δαμιανού, 52 ετών, γεωργός</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πράσινος Κωνσταντίνος του Αντωνίου, 36 ετών, αρτοποιός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ρούσος Ευάγγελος του Νικήτα, 36 ετών, γεωργός</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σιγάλας Μιχαήλ του Γεωργίου, 66 ετών, ναυτικός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σκοπελίτης Ιωάννης του Δημητρίου, 50 ετών, ναυτικός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σκοπελίτης Νικήτας του Δημητρίου, 52 ετών, ναυτικός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Τσαβαρής Νικήτας του Παντελή, 48 ετών, ναυτικός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Τσαβαρής Κωνσταντίνος του Παντελή, 3 ετών, ναυτικός.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>«Έτσι ζουν στη Δονούσα»</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Έξη χρόνια μετά το 1947, ο εμβληματικός χρονογράφος της ελληνικής δημοσιογραφίας Παύλος Παλαιολόγος δημοσιεύει το Σάββατο 14 Μαρτίου 1953 στην εφημερίδα «Το Βήμα» ένα χρονογράφημα με τίτλο «Έτσι ζουν στην Δονούσα» και τα γράφει τα ακόλουθα (8):</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Ανατολικά της Νάξου και πέρα από τας νήσους των Μακάρων, η Δονούσα - δηλώνει επίσημα και υπεύθυνα η κοινωνική λειτουργός - «παρουσιάζει την τελευταία βαθμίδα ομαδικής ενδείας». Θα συλλάβετε πιο εύκολα την εικόνα της, αν έτυχε να δείτε τις προάλλες στον κινηματογράφο την περίφημη εκείνη γαλλική ταινία «Ο Θεός χρειάζεται ανθρώπους». ίδια εξαθλίωση και στη Δονούσα. Σας κτυπά στα μάτια από τη στιγμή που θα περάσετε τον όρμο του Σταυρού. Δυο-τρία χτίσματα στην παραλία. Και οι άλλοι; Αναρωτιέστε που στεγάζονται οι άλλοι κάτοικοι του νησιού. Όσο προχωρείτε όμως ξεχωρίζετε και τ' άλλα σπίτια. Από χώμα με το χρώμα του χώματος, μέσα στο χώμα η μια πλευρά τους. Αν ρωτάτε και το εσωτερικό των σπιτιών αυτών, «η εσωτερική κατάστασις αντιπροσωπεύει την πτωχοτάτην στάθμην της ανθρωπίνης κατοικίας προ του σταδίου της τρώγλης». Λίγες σανίδες σχηματίζουν το διπλό κρεβάτι της οικογενείας. Τίποτε άλλο. Ούτε ο ξύλινος νησιώτικος καναπές, ούτε το μπαούλο, ούτε τραπέζι.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Έχει και το μπακάλικό της η Δονούσα. Λίγα κουτιά σπίρτα, φυτίλια για καντήλες, κονσέρβες, πολτός ντομάτες και βούρτσες για το δάπεδο αποτελούν τον εφοδιασμό του παντοπωλείου. Απορεί και παγώνει η κοινωνική λειτουργός, που θάπρεπε να έχει εξοικειωθεί στη θέα της ελληνικής πενίας. «Διά πρώτη φοράν εις την περιοδείαν μου αντιμετώπισα τοιαύτην γενικότητα ενδείας». Δεν λείπουν οι πλούσιοι από το νησί: όσοι είχαν τη δυνατότητα να προμηθεύονται τα είδη του δελτίου, τότε που υπήρχε δελτίο. Τους έδειχναν με το δάχτυλο και έψαχναν να βρουν το πόθεν έσχες. Που να ξέρετε όμως ότι σε μια διανομή συνέβη το θαύμα, η μισή Δονούσα να πάρει τα είδη που διανέμονταν. Σταθμός στην ιστορία του νησιού. Τον αναφέρουν όπως τα μεγάλα γεγονότα του 21, τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Ελληνοΐταλικό. Ακούς και σου λένε: «Τότε που αγοράσαμε οι μισοί το δελτίο...» » Δεν πρόκειται για εντυπώσεις δημοσιογραφικές. Πρόκειται για έκθεση δημοσίου υπαλλήλους στην προϊσταμένη της αρχή.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Το οινόπνευμα</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Πέρα από το μπακάλικο, το μηδέν. Τίποτα. Λίγο οινόπνευμα ζήτησε η κοινωνική λειτουργός, για να απολυμαίνει μ' αυτό το κουτάλι με το οποίο εξέταζε τις αμυγδαλές των παιδιών. Οινόπνευμα... Απαιτητικοί που είναι οι άνθρωποι της πολιτείας... Χρειάσθηκε να πάνε στη γειτονική κοινότητα για να φέρουν λίγα δράμια από το πολύτιμο υγρό. Τότε η κοινωνική λειτουργός με τις στοιχειώδεις ιατρικές γνώσεις της εξέτασε τα παιδιά, και βρήκε ότι στα σαρανταπέντε τα πέντε μόνο ήταν χωρίς γάγγλια.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Και ρωτάτε για αποχωρητήριο... Αν τους στήσετε κανένα στην παραλία, θα τρέξουν όλοι οι κάτοικοι να περιεργασθούν το περίεργο κατασκεύασμα και να θαυμάσουν τις προόδους του πολιτισμού, «Δεν υπάρχει ούτε εν εις ολόκληρον την νήσον, διά να πλουτίσει τουλάχιστον τας εγκυκλοπαιδικάς γνώσεις των κατοίκων». Η παιδεία δεν πρέπει νάχει παράπονα, Υπάρχει σχολείο. Ένα σπιτάκι μ' ένα δωμάτιο. Το δε δωμάτιο έχει περιέργως και παράθυρο. Μόνο που το παράθυρο δεν έχει τζάμι. Είναι δε η στέγη που όταν βρέχει στάζει τη σοφία στα κεφαλάκια των μαθητών.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Αν θέλετε να ξέρετε και για τη συγκοινωνία δεν ανακαλύφθηκε ακόμα στη Δονούσα ο ατμός. Βάρκες, ιστιοφόρα και κανένα βενζινάκι τής πηγαίνει μηνύματα από τον άλλο κόσμο. Όταν τα πηγαίνει. Είναι τόσο συχνά τα ναυάγια... Έχει τάχα και καμιά άλλη ατραξιόν η Δονούσα; Άνεμοι και ρεύματα, εξαιρετικά ισχυρά στο σημείο εκείνο, παρασύρουν κάθε τόσο πλεούμενα που κάνουν να πλησιάσουν τη Δονούσα. Το ατμόπλοιο τόχουν ακουστά. Ίσως να βλέπουν τον καπνό του, όταν καμιά φορά περνά από ανοιχτά. «Πόσον ανακουφιστικόν θα ήτο δι' αυτούς τους ανθρώπους, εάν κατετάσσοντο εις την ιδίαν μοίραν μετά των άλλων ανθρωπίνων όντων και τους εχορηγείτο το δικαίωμα του ατμοπλοίου της αγόνου γραμμής εις ένα ακόμη σταθμόν, τον της νήσου των, άπαξ της εβδομάδος».</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Όσο για την υγεία των κατοίκων, πηγαίνει ευτυχώς περίφημα, αφού δεν υπάρχει γιατρός, για να διαπιστώσει την ασθένεια. Γιατρό δεν είδαν από το 1940. Όταν παρασφίγγουν τα πράγματα και αν το επιτρέπει ο καιρός, οι άρρωστοι μεταφέρονται με βάρκα στην Μουτσούνα της Νάξου, από ΄κει με ζώα στην Απείρανθο και από κει με τέσσερις στην αιωνιότητα. Ευρεία διάδοση της φυματιώσεως. Ευτυχώς οι φυματικοί και οι άλλοι δεν υποπτεύονται το κακό. Η αρρώστια ανακαλύπτεται «μετά τον θάνατον του ασθενούς, κυρίως όταν ούτος μεταφέρεται εις Αθήνας, όπου γίνεται η διάγνωσις».</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Έτσι, άνδρες Αθηναίοι, ζουν κι έτσι πεθαίνουν οι άνθρωποι στη Δονούσα, Αλλά με συγχωρείτε. Σας πήρα σαββατιάτικα την ώρα. Και είναι πολύτιμες οι ώρες του γουίκ εντ».</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Υπάρχει μια δόση δημοσιογραφικής υπερβολής στο χρονογράφημα του Παλαιολόγου, που βασίζεται στην έκθεση μιας κοινωνικής λειτουργού εκείνης της εποχής. Σε γενικές γραμμές πάντως αποδίδει την πραγματικότητα των συνθηκών ζωής στην δεκαετία του 1950, όπως την ξέρουμε και από τα χωριά της Αμοργού αλλά και από την ίδια την Αθήνα, όπως στοιβάζονταν 10 οικογένειες σε δωμάτια γύρω από μια αυλή με μία κοινή βρύση κι ένα κοινό αποχωρητήριο.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Ο Κολοντνί</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Μια πολύ καλή εικόνα για την ζωή στην Δονούσα τις δύο πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες (1950-1970) μας δίνει ο Γάλλος γεωγράφος Εμίλ Κολοντνί. (9)</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ο Κολοντνί, πριν γίνει διευθυντής του περίφημου Εθνικού Κέντρου Ερευνών της Γαλλίας, ήταν καθηγητής Γεωγραφίας στο πανεπιστήμιο του Αιξ αν Προβάνς της Μασσαλίας και μ’ αυτή του την ιδιότητα επισκέφθηκε πολλές φορές από το 1960 και μετά την Χώρα της Αμοργού, ερευνώντας την κοινωνική της πορεία από την παρακμή στον εκσυγχρονισμό, με τελικό αποτέλεσμα ένα βιβλίο-σταθμό για την Χώρα.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πριν από την έρευνα του για την Χώρα Αμοργού, είχε ασχοληθεί με το Αιγαίο και η διδακτορική του διατριβή είχε τίτλο «Οι πληθυσμοί των νησιών της Ελλάδας - Δοκίμιο νησιωτικής γεωγραφίας στην ανατολική Μεσόγειο». Στην διατριβή του που παρουσιάστηκε το 1973 στο Πανεπιστήμιο Αιξ-Μασσαλίας ΙΙ, το τελευταίο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στην Δονούσα.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Γράφει ο Κολοντνί:</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">«Η Δονούσα βρίσκεται στις ανατολικές Κυκλάδες, ανατολικά της Νάξου και δώδεκα μίλια βόρεια της Αμοργού. Αποτελείται από μια μάζα με μάρμαρα και σχιστόλιθους με στρογγυλεμένες μορφές, που κορυφώνονται στα 489 μ και προς το Βορρά διαμορφώνει μια διαδοχή ακανόνιστων ακρωτηρίων. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Το νησί είχε 149 κατοίκους το 1971. Οι 67 είναι συγκεντρωμένοι στον Σταυρό, ένα σύνολο από κυβικά σπίτια, το οποίο έχει μέτωπο στο λιμάνι στη δυτική ακτή, το οποίο συνορεύει με ένα μικρό κάμπο που έχει μερικούς φοίνικες. Ο υπόλοιπος πληθυσμός διασκορπίζεται σε τρεις οικισμούς: δύο στις πλαγιές της νότιας πλευράς, όπου υπάρχουν πηγές, και τον τρίτο στην Καλοταρίτισσα που έχει θέα στη βόρεια περιοχή της Ρούσας. Συνδέονται με τον Σταύρο με μουλαρόδρομους, από τους οποίους τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο κάθε πρωί (20 μαθητές):</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Οι καλλιέργειες</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Οι καλλιέργειες καλύπτουν 760 στρέμματα το 1970 (76 εκτάρια). ή το 5,40% της νήσου. Τα δύο τρίτα σπέρνονται με δημητριακά: σιτάρι, σμιγάδι και κριθάρι.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Οι 30 τόνοι συγκομιδής σιταριού χρησιμοποιούνται για την παρασκευή παξιμαδιών, του βασικού φαγητού των νησιωτών. Δύο φορές το μήνα κάθε νοικοκυρά ψήνει τα ψωμιά, που κόβονται σε φέτες και τα παξιμάδια για να τα φάνε τα μαλακώνουν στο νερό που το παίρνουν από το μοναδικό πηγάδι του κάμπου. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Τα αμπέλια καταλαμβάνουν 116 στρέμματα και το κρασί είναι μόλις αρκετό μέχρι το καλοκαίρι.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ο κύριος πόρος είναι οι καλλιέργειες λαχανικών (133 στρέμματα, συμπεριλαμβανομένων 42 για άρδευση): πατάτες, φρέσκα και αποξηραμένα λαχανικά και ιδιαίτερα τα σκόρδα και τα κρεμμύδια. Η παραγωγή κρεμμυδιών (εκατό τόνοι) είναι η μόνη που διατίθεται στο εμπόριο. Ανταλλάσσουν μερικά από αυτά με πετρέλαιο από την Αμοργό. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Στην Δονούσα υπάρχουν μόνο μερικά φυτεμένα ελαιόδεντρα, που φυτεύτηκαν πρόσφατα και λίγα οπωροφόρα δέντρα.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Υπολογίζεται ότι περίπου 600 κατσίκια στέλνονται προς πώληση στην Αθήνα πριν από το Πάσχα. Τα ψάρια, που αλιεύονται από 3-4 μικρά σκάφη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, καταναλώνονται στο νησί. Όσα ψάρια περισσεύουν διατηρούνται σε πάγο που φέρνει κάθε βδομάδα η Ευαγγελίστρια. Παστές σαρδέλες και αποξηραμένα ψάρια στέλνονται στη Σαντορίνη.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Δέκα μήνες μοναξιά</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Δέκα μήνες το χρόνο η Δανούσα ζει μακριά από τον κόσμο. Τον χειμώνα η εξυπηρέτηση των πλοίων της άγονης γραμμής διακόπτεται πολλές φορές λόγω των καταιγίδων. Συχνά το νησί παραμένει δύο εβδομάδες χωρίς θαλάσσια σύνδεση και μόνο το ραδιόφωνο το συνδέει με τον έξω κόσμο</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Το καλοκαίρι, Ιούλιο και Αύγουστο, έως 300 Δονουσιώτες από την Αθήνα επιστρέφουν στο νησί. Είναι η καλύτερη περίοδος. Τα ψάρια και τα λαχανικά βρίσκουν αγοραστές, ενοικιάζονται άδειες κατοικίες, εισάγουν από τη Νάξο κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα, ρετσίνα σε μπουκάλια, μπύρες και φρέσκο ψωμί. Η πώληση των κρεμμυδιών, τέσσερις μήνες μετά από αυτή των πασχαλινών αμνών, εισφέρει ένα πλεόνασμα μετρητών. Επειδή τα είδη είναι σπάνια στη Δονούσα αυτό το πλεόνασμα μετρητών καλύπτει βασικές ανάγκες κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όπως ζάχαρη, καφέ, πετρέλαιο για φωτισμό, τσιγάρα. Οι μετανάστες Δονουσιώτες (μαστόροι, τεχνίτες, ναυτικοί) στην Αθήνα έχουν μέτρια οικονομική κατάσταση και τα χρήματα που στέλνουν στο νησί είναι ελάχιστα για να καλύψουν τις ανάγκες του χειμώνα.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Μια αγροτική οικονομία που συνορεύει με την αυτάρκεια αντιστοιχεί στην απουσία βασικών ανέσεων: ηλεκτρικό ρεύμα, τρεχούμενο νερό, προβλήτα για να φιλοξενεί τα σκάφη και κανένα μηχανοκίνητο όχημα. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">»Το νησί δεν έχει γιατρό, χωροφύλακα, ακόμα και «ταχυδρόμο» (**). Έχει μόνο ένα παντοπωλείο. Το σχολείο άνοιξε γύρω στο 1920, αλλά το 56% των άνω των 45 ετών ήταν αναλφάβητοι το 1961. Οι μόνοι εγγράμματοι είναι οι παπάδες που προέρχονται από την Αμοργό, ο νεαρός δάσκαλος (ξένος κι αυτός) και ο γραμματέας της κοινότητας. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Οι ανεπαρκείς πόροι συνδυάζονται με την κοινωνική ισοπέδωση. Δεν υπάρχουν πλούσιοι άνθρωποι στο νησί και κανένας αγρότης δεν έχει πάνω από τριάντα στρέμματα καλλιεργειών. Ο κοινοτάρχης, τον οποίο συνάντησα να πατάει τα σταφύλια του, παίρνει 80 λίτρα κρασί από τον αμπελώνα του. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Ο ψαράς Γιώργος Σκοπελίτης</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Ο Γιώργος Σκοπελίτης, 63 ετών, είναι ψαράς από την ηλικία των δώδεκα. Ασκεί το επάγγελμά του 150 μέρες το χρόνο, έχει δύο στρέμματα με αμπέλια, 80 ελαιόδεντρα και ένα μικρό περιβόλι. Η σύζυγός του δουλεύει ένα καφενείο, του οποίου η καθημερινή είσπραξη εκτός εποχής δεν υπερβαίνει τις πενήντα δραχμές. Είναι η πώληση των ψαριών που επιτρέπει στον Σκοπελίτη την καταβολή των εισφορών στο ΤΕΒΕ, που θα του δώσει το δικαίωμα, όταν έρθει η ώρα, να συνταξιοδοτηθεί (1.500 δρχ. το μήνα). Ο κύριος πλούτος τους είναι τα έξι ενήλικα παιδιά τους, που όλα κατοικούν έξω από το νησί: ο μεγαλύτερος έχει έναν φαναρτζίδικο στον Πειραιά, ο δεύτερος άνοιξε ένα εστιατόριο στη Νέα Υόρκη και πρόσφερε μια βοήθεια στον πατέρα του, τρεις θυγατέρες είναι παντρεμένες, μία από αυτές έχει καφενείο στη Νάξο και η τελευταία είναι λογίστρια στην Αθήνα. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Βασίλης Πράσινος ψαράς και μαραγκός</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Όσο για τον εξηντάχρονο Βασίλη Πράσινο, αυτός μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στο αμπέλι και τα κατσίκια του. Είναι ταυτόχρονα ένας ψαράς, ένας μάστορας και ένας ξυλουργός. Η σύζυγός του η Βαγγελιώ χειρίζεται τον αργαλειό και υφαίνει κουβέρτες. Έξι από τα παιδιά τους εγκατέλειψαν τη Δονούσα και ο τελευταίος, ένα δωδεκάχρονο αγόρι, τελειώνει το δημοτικό σχολείο.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Κάτω από αυτές τις συνθήκες, κανείς δεν είναι εντελώς άπορος στη Δονούσα. Μόνο λίγοι ηλικιωμένοι, που δεν είχαν ή έχουν χάσει τους απογόνους τους και πρέπει να ζήσουν με τη σύνταξη των αγροτών (300 δραχμές για ένα ζευγάρι) αντιμετωπίζουν πραγματική δυσκολία.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Βοσκοί και αγρότες από την Αμοργό</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Ο οικισμός της Δονούσας είναι σχετικά πρόσφατος. Σε αντίθεση με τα άλλα νησιά που βρίσκονται ανάμεσα στη Νάξο και την Αμοργό, δεν ανήκε ποτέ στο Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας της Αμοργού. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Πριν από δύο αιώνες, αγρότες και βοσκοί από την Αμοργό έβαλαν το πόδι τους στο νησί και έκαψαν τους θάμνους για να κάνουν χωράφια. Έρχονταν στην Δονούσα για τη χειμερινή σπορά, έφευγαν και επέστρεφαν για τη συγκομιδή.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Περί το 1830 η προσωρινή παραμονή Αμοργιανών έγινε μόνιμη, με την εγκατάσταση οικογενειών από την Αιγιάλη και τη Χώρα. Αυτοί, σύμφωνα με τα λόγια του παπά, ήταν οι αγωνιστές που εγκαταστάθηκαν στο νησί, και τους εκμεταλλεύθηκαν οι έμποροι της Αμοργού. Παράλληλα με τους νησιώτες της Ηρακλειάς και της Σχοινούσας, οι οποίοι απελευθερώθηκαν από την κηδεμονία της μονής, οι Δουνουσιώτες απέκτησαν πλήρη κυριότητα στα εδάφη τους και απαλλάχτηκαν από την λαβή των εμπόρων. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Ο πληθυσμός</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">»Η άφιξη το 1890 δύο σφουγγαράδων από την Σύμη και άλλων αποίκων από την Αμοργό και, στη συνέχεια, η ανακάλυψη ενός κοιτάσματος ψευδάργυρου του οποίου έγινε εξόρυξη μέχρι το 1920, επέτρεψαν στον πληθυσμό να υπερβεί το όριο των 200 ψυχών το 1920. Την εποχή εκείνη ξεκίνησαν οι μετακινήσεις στην Αθήνα και ο πληθυσμός σταθεροποιήθηκε μέχρι το 1940. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Το νησί παρέμεινε μακριά από τον πόλεμο και στην διάρκεια της Κατοχής, ένα γερμανικό ταχύπλοο έκανε μια σύντομη και μοναδική εμφάνιση χωρίς συνέπειες. Οι Δονουσιώτες αποκόπτονται από τον κόσμο για τέσσερα χρόνια, καταναλώνουν σιτάρι, κατσίκια, ψάρια, μέλι, κρεμμύδια που δεν μπορούν να εξαχθούν, ενώ στη Σύρο πεθαίνουν από την πείνα. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Έτσι, παρά την επανάληψη της μετανάστευσης κατά την απελευθέρωση, ο πληθυσμός έφτασε τον μέγιστο αριθμό του το 1951, με αύξηση 28% σε μια δεκαετία, γεγονός που σημαίνει ποσοστό γεννήσεων πάνω από 40%. Από τότε η Δονούσα καταγράφει μια βίαιη πτώση, με απώλεια 45% του πληθυσμού της σε είκοσι χρόνια.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Η Δονούσα μέχρι τον πόλεμο απέφυγε την εξωτερική παρέμβαση και διατήρησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωτικότητάς της. Η μετανάστευση είναι αποφασιστική για τους νέους ενήλικες, με έντονη παρουσία μεταξύ 20 και 25 ετών και σοβαρές διαταραχές στα 45-50 χρόνια.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Το 1971 στα στατιστικά του πληθυσμού η παρουσία ανδρών ηλικίας 20 έως 24 ετών είναι απατηλή: οι περισσότεροι από αυτούς κάνουν τη στρατιωτική τους θητεία. Επιστρέφοντας στο χωριό, θα φύγουν για την Αθήνα, όπου τα νεαρά κορίτσια ήδη έχουν πάει. Υπάρχουν μόνο 23 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας - για 41 ετών - και περίπου δεκαπέντε παντρεμένα άτομα ηλικίας μεταξύ 20 και 40 ετών. Κατά συνέπεια, η πτώση του ποσοστού γεννητικότητας συνεχίστηκε με επιτάχυνση, με ετήσιο μέσο όρο 1,4 γεννήσεων το 1966-70, σε σύγκριση με 6 το 1946-50.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Από το 1961 έως το 1971 η μέση ηλικία αυξήθηκε από 30 σε 40 έτη. Για 10 νέους υπάρχουν 9 ηλικιωμένοι άντρες. Η Δονούσα είναι τώρα γεμάτη από ενήλικες κοντά στο κατώφλι της διακοπής της γονιμότητας και από τους ηλικιωμένους. Για τη χούφτα των νέων που παραμένουν, ο τομέας των πιθανών επιλογών είναι εξαιρετικά περιορισμένος. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">» Τα πληθυσμιακά δεδομένα των Δονουσιωτών του 1971 σίγουρα δεν διαφέρουν από αυτά των παρηκμασμένων χωριών της Αμοργού, των Κυθήρων, της Κεφαλονιάς και της Σάμου. Αλλά εδώ είναι μια απομονωμένη μονάδα, όπου η έννοια του δημογραφικού ελάχιστου παίρνει όλη της την επικαιρότητα για να απαγορεύσει μια πιθανότητα μακροχρόνιας επιβίωσης, εκτός από μια απίθανη μεταναστευτική διαδικασία</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">»Σήμερα οι παλιοί Δονουσιώτες που προσκολλώνται στη γη τους είναι οι τελευταίοι θεματοφύλακες ενός εγκαταλελειμμένου νησιού, το οποίο διατηρούν για τη νέα γενιά που είναι εγκατεστημένη στην Αθήνα. Η πρωτεύουσα, αφού στέρησε το νησί από τη γόνιμη ουσία του, διατηρεί την επιβίωσή του και την ενισχύει δύο μήνες το χρόνο. Κάποιοι νησιώτες έχουν ήδη πάρει τη συνήθεια να ξεχειμωνιάζουν στην Αθήνα. Όσοι δεν έχουν ζώα θα μείνουν από τα Χριστούγεννα μέχρι το Πάσχα με τα παιδιά τους. Η μέρα θα έρθει και δεν φαίνεται να αργήσει πολύ, που οι εθελοντές φύλακες της Δονούσας θα πεθάνουν και το νησί θα επανακτήσει στη συνέχεια την αρχική φύση του, γδαρμένο από δύο αιώνες ανθρώπινης κατοίκησης».</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Αυτή η τελευταία πρόβλεψη του Κολοντνί δεν επαληθεύτηκε. Οι καιροί άλλαξαν και οι απόγονοι των σκληροτράχηλων εθελοντών φυλάκων της Δονούσας άλλαξαν και αλλάζουν την μοίρα του νησιού και της κατοίκησής του.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><b><u>Ο τουρισμός</u></b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Είδαμε πιο πάνω το πως μια ομάδα βοσκών από την Αιγιάλη ενισχύθηκε και με άλλους Αμοργιανούς και δημιούργησαν, μέσα από μια βασανιστική πορεία, μία αυτάρκη και σκληροτράχηλη νησιώτικη κοινωνία. Όπως επισημαίνει ο Κολοντνί η Δονούσα δεν κατάλαβε την ιταλογερμανική κατοχή, έτσι απομονωμένη και αυτάρκης που ήταν.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Το πλεονέκτημα των Αμοργιανών που πήγαν στην Δονούσα είναι ότι κατοίκησαν και ημέρεψαν ένα ελεύθερο νησί, γιατί η Δονούσα δεν ήταν μετόχι της Χοζοβιώτισσας κι έτσι οι Δονουσιώτες μπορούσαν να καρπωθούν τους κόπους τους χωρίς να είναι υποχρεωμένοι να μοιράζονται τις σοδειές τους (αντί για ενοίκιο) με το μοναστήρι, όπως συνέβη για δεκαετίες με την Ηρακλειά και την Σχοινούσα.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Βέβαια, με τις βασικές ελλείψεις υποδομών του ελληνικού κράτους η κοινωνία της Δονούσας (όπως και η Αμοργός και τ’ άλλα νησιά), ήταν καταδικασμένη στον μαρασμό από την πληγή της ξενιτιάς.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Η αλλαγή άρχισε στην δεκαετία του 1970 και κυρίως μετά το 1980, όταν οι πολιτικές αλλαγές στην Ελλάδα δημιούργησαν το πλαίσιο για την δημιουργία υποδομών στην επαρχία και τα ξεχασμένα νησιά. Κι έτσι στους ξενιτεμένους που έρχονταν τα καλοκαίρια στο πατρογονικό τους νησί, προστέθηκαν και οι τουρίστες.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Στην αρχή δεν υπήρχαν καταλύματα που θα φιλοξενούσαν του τουρίστες κι έτσι η Δονούσα έγινε γνωστή σε Έλληνες και ξένους για την ευχέρεια που έδινε για ελεύθερη κατασκήνωση. Αυτή η φήμη την ακολουθεί μέχρι σήμερα. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Με τον καιρό δημιουργήθηκαν τουριστικές υποδομές και σήμερα το νησί δεν έχει απλώς ενοικιαζόμενα δωμάτια αλλά και αξιόλογες οικογενειακές τουριστικές μονάδες. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Έτσι, υπάρχει μια οικονομία στην Δονούσα που δεν βασίζεται στα επιδόματα και την καλοκαιρινή επίσκεψη των ξενιτεμένων παιδιών της. Η οικονομική ανάπτυξη δεν είναι ραγδαία, γιατί το νησί εξακολουθεί να βρίσκεται κάπως απομονωμένο στην ανατολική άκρη των Κυκλάδων, αλλά επιτρέπει σε αρκετούς νέους να μένουν στο νησί και να μην ξενιτεύονται. Και όχι απλώς μένουν αλλά δημιουργούν τον πολιτιστικό τους σύλλογο (Ποσειδών) και λειτουργούν τον διαδικτυακό Radio Donoussa τον χειμώνα.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Από τους Βασιλαράδες της παλιάς ελεύθερης (μη ενοικιαζόμενης από τους καλόγερους) Δονούσας έως τα σημερινά ενοικιαζόμενα δωμάτια, η πορεία της δονουσιώτικης κοινωνίας δεν ήταν (και σε ένα βαθμό δεν είναι) στρωμένη με ροδοπέταλα. Ήταν σκληρή, βασανιστική, πολλές φορές απάνθρωπη. Αυτό που δεν έλειψε όμως ήταν το αγωνιστικό πνεύμα. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Ένα αγωνιστικό πνεύμα που φαίνεται να μην εγκατέλειψε ποτέ την Δονούσα…</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: x-large;"><b>Νίκος Νικητίδης</b></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πηγές:</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">[1] Οι ξένοι γράφουν για την Αμοργό, εκδ. Το Κάστρο της Αμοργού 2006.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">[2] Ι. Κ. Βογιατζίδου «Αμοργός. Ιστορικαί έρευναι περί της νήσου», Αθήνα 1918.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">[3] Ζ. Π. ντε Τουρνεφόρ, «Ταξίδι στην Αμοργό και τα νησιά της», εκδ. Το Κάστρο της Αμοργού 2006.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">[4] Εκλογικός κατάλογοι Αιγιάλης 1887.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">[5] Ευαγγελίας Δενδρινού - Καρακώστα, «Η λαϊκή κεντητική στην Αμοργό - από τα μέσα του 19ου αιώνα έως την περίοδο του Μεσοπολέμου», διδακτορική διατριβή, Ιωάννινα 1989).</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">[6] Εκλογικός κατάλογοι Αιγιάλης 1928.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">[7] Εκλογικός κατάλογοι Αιγιάλης 1947.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">[8] Παύλος Παλαιολόγος, «Έτσι ζουν στην Δονούσα», εφημερίδα Το Βήμα 14 Μαρτίου 1953.</span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span style="font-family: verdana; font-size: large;">[9] Emile Kolodny Un îlot en Egée : Donoussa (Mediterranee no 2 - 1973).</span></div><div><br /></div></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5HsD8qIfnd5fHOVOAjdUVVRfMdVly5uzQ_chpMURH6JDV0zWgeVcUxD5EOGTjEhuQX2nIsAOy-iosu5FxjHF97TrJGHMqMI_p2G6-O191i1WEYh219cy1Nj5Q99Vr6v8HwB4ojFp2gHBk/s1562/%25CE%2594%25CE%259F%25CE%259D%25CE%259F%25CE%25A5%25CE%25A3%25CE%2591+%25CE%25A0%25CE%259B%25CE%2597%25CE%2598%25CE%25A5%25CE%25A3%25CE%259C%25CE%259F%25CE%25A3.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="845" data-original-width="1562" height="346" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5HsD8qIfnd5fHOVOAjdUVVRfMdVly5uzQ_chpMURH6JDV0zWgeVcUxD5EOGTjEhuQX2nIsAOy-iosu5FxjHF97TrJGHMqMI_p2G6-O191i1WEYh219cy1Nj5Q99Vr6v8HwB4ojFp2gHBk/w640-h346/%25CE%2594%25CE%259F%25CE%259D%25CE%259F%25CE%25A5%25CE%25A3%25CE%2591+%25CE%25A0%25CE%259B%25CE%2597%25CE%2598%25CE%25A5%25CE%25A3%25CE%259C%25CE%259F%25CE%25A3.jpg" width="640" /></a></div><br /><p> </p>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-31083778359978558592021-04-09T01:37:00.010+03:002021-04-10T00:32:24.200+03:00Η Χώρα Αμοργού το 1787<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7WgYtEltZBUMMV6xfdphDdMh-3bAgau9JqybW-xcX-al8n1SHlCy28gWJJkv4dTewwuAuwZZrCHqTCuWNinJyf7UxjAziVFIe_OcqKJFW51am_X0BZ2xHtG5QTKKMl1CgKye_w6M-YMvR/s800/Bodleian-Library-MS-Sherard-408_00038_37-View-of-the-Town-in-the-Isle-of-Amorgos_reduced.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="527" data-original-width="800" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7WgYtEltZBUMMV6xfdphDdMh-3bAgau9JqybW-xcX-al8n1SHlCy28gWJJkv4dTewwuAuwZZrCHqTCuWNinJyf7UxjAziVFIe_OcqKJFW51am_X0BZ2xHtG5QTKKMl1CgKye_w6M-YMvR/s16000/Bodleian-Library-MS-Sherard-408_00038_37-View-of-the-Town-in-the-Isle-of-Amorgos_reduced.jpg" /></a></div><br /><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Σχέδιο σε σέπια της Χώρας Αμοργού (View of the Town in the Isle of Amorgos) από τον Αυστριακό ζωγράφο Ferdinand Bauer (1760-1826). Ο Μπάουερ ήταν ο ζωγράφος του Άγγλου βοτανικού J. Sibthorp, καθηγητή Βοτανικής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και δημιουργού της Flora Graeca, του πιο σπάνιου βιβλίου στον κόσμο. Ο Μπάουερ συνόδευσε το Σίθμπορπ στα ταξίδια του στην Ελλάδα το 1786-1787 και εκτός από φυτά σχεδίασε και ζωγράφισε πτηνά, ψάρια και τοπία.</span><p></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Το σχέδιο της Χώρας Αμοργού πιθανότατα ολοκληρώθηκε στο Λονδίνο, μετά τα ταξίδια στην Ελλάδα, με βάση τον τρόπο εργασίας που είχε ο Μπάουερ: έκανε κάποια αρχικά σχέδια επί τόπου, τα οποία αργότερα χρωμάτιζε ή τελειοποιούσε στο Λονδίνο.</span></p><p><span style="font-family: verdana; font-size: large;">Πηγή: Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης "Bauer's Views".</span></p>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-53314297097689465292020-06-21T18:44:00.004+03:002021-04-10T00:33:08.260+03:00Τεύχος 49 ψηφιακό<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHKDSgEBxw-diI7oU8ahvp-iYkt6fn2lhTw9QxzvcJJYb7mlbFo-y1Oauv-x2joxykRwXCQ-4yxN2r_OOMSpMHw_O_Z6VXY78mFqTkHHjk1jRARXnkz6oLmhM__mbOZ1r1BqzlyRop06LA/s1600/%25CE%25A4%25CE%2595%25CE%25A5%25CE%25A7%25CE%259F%25CE%25A3+49.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1132" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHKDSgEBxw-diI7oU8ahvp-iYkt6fn2lhTw9QxzvcJJYb7mlbFo-y1Oauv-x2joxykRwXCQ-4yxN2r_OOMSpMHw_O_Z6VXY78mFqTkHHjk1jRARXnkz6oLmhM__mbOZ1r1BqzlyRop06LA/s640/%25CE%25A4%25CE%2595%25CE%25A5%25CE%25A7%25CE%259F%25CE%25A3+49.jpg" width="452" /></a></div>
<span style="font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">Διανέμεται με ελεύθερη πρόσβαση, μέσω εγγραφής στην ομάδα του Face Book «Το Κάστρο της Αμοργού»</span></span><br />
<span style="font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;"><a href="https://www.facebook.com/groups/1974904672634199/">https://www.facebook.com/groups/1974904672634199/</a> </span></span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-45862145289624532512014-07-27T17:35:00.004+03:002021-04-10T00:03:28.055+03:00Νι και Ντρε, ένας χορευτικός σκοπός αποκλειστικά της Αμοργού<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Η μουσική παράδοση της Αμοργού διατηρεί μια δική της βυζαντινοπρεπή φυσιογνωμία, με τις αναμενόμενες επιρροές από άλλους μουσικούς δρόμους του Αιγαίου. Αυτή η μουσική παράδοση ανατανακλάται και στους χορούς, όχι μόνο στον χορευτικό τρόπο και τα τσαλίμια αλλά και στην διαδοχή των χορών, όπως αυτοί συγκροτούν τον «κάβο».</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Ένας αποκλειστικά αμοργιανός χορευτικός σκοπός είναι το Νι και Ντρε. Χορεύεται συνήθως στα αποκριάτικα χειμωνιάτικα γλέντια, αλλά όχι μόνο. Ο χορός αυτός εντάχθηκε στην κυκλαδίτικη μουσικοχορευτική παράδοση και, τα τα τελευεταία χρόνια, τον βλέπουμε να χορεύεται και σε άλλα νησιά από τοπικά συγκροτήματα ή σε κεντρικές εκδηλώσεις στην Αθήνα σχετικές με τις εθνικές μας παραδόσεις.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Έχουμε την τύχη να έχει ανεβάσει στο Διαδίκτυο ο Βασίλης Κορφής την αυθεντική μορφή του χορού Νι και Ντρε από Γιαλίτες χορευτές σε κάποιο γλέντι. Φαίνονται καθαρά οι διαφορές του αμοργιανού γιαλίτικου χορού από τις ακαδημαϊκού ή τουριστικού τύπου εκδοχές του.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Μπορείτε να δείτε το αυθεντικό αμοργιανό Νι και Ντρε από την Γιάλη στον σύνδεσμο:</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><a href="https://www.youtube.com/watch?v=FdMAxyCtNmM">https://www.youtube.com/watch?v=FdMAxyCtNmM</a></span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Μια κάπως εκσυγχρονισμένη μορφή του μπορείτε να δείτε στον σύνδεσμο:</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><a href="https://www.youtube.com/watch?v=Ky74Zii-ZWA">https://www.youtube.com/watch?v=Ky74Zii-ZWA</a></span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"> Μια ακόμα εκδοχή από τον Σύλλογο Ναξιωτών Αγίων Αναργύρων:</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><a href="https://www.youtube.com/watch?v=sgkHfpeaMfk">https://www.youtube.com/watch?v=sgkHfpeaMfk</a></span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Άλλη μια κάπως τουριστικοποιημένη εκδοχή από το χορευτικό συγκρότημα του Δήμου Θήρας:</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><a href="https://www.blogger.com/goog_851391400"><br /></a></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><a href="https://www.youtube.com/watch?v=zl5HIyBvyj4">https://www.youtube.com/watch?v=zl5HIyBvyj4</a></span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-12877367266251563942014-06-07T17:35:00.003+03:002021-04-10T00:06:07.697+03:00Ο Μανώλης Γλέζος γράφει για την Αμοργό<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRv62K26KJhwiiXd2ji250wGVrmNzW0s9-shwapNtGqJGCfm55Pnwqi-tczKjeWlXDFL30lWSgH-4Hx8Vqjjqa9jRQCSNOWP94XgiC4yYCyVR2mjhif96PBEHbvYyyDD54eQmeqb7Oth3O/s1600/946576_10151507159986937_630197081_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRv62K26KJhwiiXd2ji250wGVrmNzW0s9-shwapNtGqJGCfm55Pnwqi-tczKjeWlXDFL30lWSgH-4Hx8Vqjjqa9jRQCSNOWP94XgiC4yYCyVR2mjhif96PBEHbvYyyDD54eQmeqb7Oth3O/s1600/946576_10151507159986937_630197081_n.jpg" height="428" width="640" /></a></div>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Δεν είναι εύκολο να διακρίνει κανείς ποια από τις δύο αισθήσεις, η όραση για η ακοή, πρωτοφανερώνεται κι έρχεται πρώτη στον άνθρωπο. Σίγουρα όμως η αφή τις ξεπερνάει όλες. Είναι η πρώτη που έρχεται και η τελευταία που φεύγει. Είναι ακόμα η μοναδική που δεν έχει συγκεκριμένο όργανο στο ανθρώπινο σώμα. Η ακοή έχει τ’ αφτιά. Η όραση τα μάτια. Η μυρωδιά τη μύτη. Η γεύση το στόμα και τη γλώσσα. Η αφή δεν έχει ειδικό όργανο. Όλο το ανθρώπινο σώμα, στο σύνολό του, είναι το όργανό της. Η επαφή του ανθρώπου με τον περιβάλλοντα χώρο γίνεται δια της αφής. Με όλο το σώμα. Τον αόρατο άνεμο νιώθεις πάνω στο κορμί σου με την αφή. Το ίδιο και την αόρατη υγρασία και την ξηρασία. Το ίδιο και το κρύο και τη ζέστη. Όλα αυτά τα αόρατα, τα πιάνεις, τα αγγίζεις, τα νιώθεις, εφάπτεσαι μαζί τους με την αίσθηση της αφής. Την τραχύτητα και την απαλοσύνη, τη σκληρότητα και τη μαλακάδα, δεν τα βλέπεις, δεν τ’ ακούς, δεν τα οσμίζεσαι, δεν τα γεύεσαι. Τα αισθάνεσαι όμως και τα νιώθεις απόλυτα, ως τα μεδούλια του είναι σου, με την αίσθηση της αφής.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Δεν ξέρω πως αλλά αυτή την αίσθηση είχα όταν γνώρισα την Αμοργό. Ένιωθα να την αγγίζω, να την πιάνω, να την αισθάνομαι μ’ όλο μου το είναι, μ’ όλα τα κύτταρα του κορμιού μου.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Το σπίτι που γεννήθηκα στ’ Απεράθου της Νάξου, το πατρικό σπίτι, βρίσκονταν στο πιο ψηλό σημείο του Οικισμού. Στην Ψαρή Πλάκα. Κανένα σπίτι δεν βρίσκονταν τότες από πάνω μας. Μόνο το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Από την πόρτα της αυλής του σπιτιού μας, πέρα, μακριά, μέσα από τα βουνά η θάλασσα και μες στη θάλασσα να αναδύεται η Αμοργός. Η πρώτη επαφή με τον άλλο κόσμο, το μακρινό κόσμο της φαντασίας, τον απόκοσμο.<br />Η πρώτη εικόνα από τα παιδικά μου χρόνια. Εικόνα ανεξίτηλη. Η πρώτη παιδική μνήμη, η πρώτη θύμηση από τα παιδικά χρόνια:</span></span><br />
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Η Αμοργός.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Όταν γυρνάω προς τα πίσω τις σελίδες της μνήμης, η πρώτη σελίδα που υπάρχει είναι η σελίδα της Αμοργού. Ίσως γιατί ήθελαν να δοκιμάσουν την ικανότητα της όρασης μου και μου ‘λεγαν: «Να η Αμοργός». «Τη βλέπεις της Αμοργό; Να την. Εκεί πέρα μακριά». </span></span><br />
<br />
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Μπορεί, λοιπόν, όλη αυτή η έντονη διαδικασία να παραμέρισε κάθε άλλη εικόνα και εντυπώθηκε βαθιά στη μνήμη μου, ήταν η πρώτη και κυριαρχική. Ίσως, πάλι, γιατί περιέκλειε το άγνωστο, το φανταστικό, το ποθούμενο. Το όριο του γνωστού μου κόσμου, αλλά παράλληλα και τόσο μακρινού. Ίσως γι’ αυτό να μέριασε όλες τις άλλες μνήμες λαι να ‘μεινε η πρώτη και κυριαρχική. Θυμάμαι πολλά, άπειρα από την παιδική ζωή. Ένα πλήθος ολόκληρο από παραστάσεις.</span></span><br />
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"> Αλλά η πρώτη παράσταση στη μνήμη είναι η Αμοργός. Η Αμοργός, λοιπόν, η πρώτη μνήμη. Αλλά και όχι μόνο αυτό. Η Αμοργός με την αίσθηση της αφής. Από την πρώτη γνωριμιά ως τη σημερινή. Όσες φορές και μ’ όποιον τρόπο κι αν την γνώρισα. Η Αμοργός ζει μέσα μου, υπάρχει μέσα μου, πρώτα και κυριαρχικά σαν αφή, αλλά και ως όραση, ως ακοή, ως οσμή, ως γεύση. Κι ακόμα ως γνώση κι ως ζωή. Ως ένα κομμάτι από τον εαυτό μου, ως μια δυνητική προέκταση του είναι μου.<br /><br />Πριν καταφέρω να πάω στην Αμοργό, γνωρίστηκα μαζί της από τα βιβλία. Έμαθα τη γεωγραφία της, την ιστορία της, τα έθιμα και τις παραδόσεις της. Έμπλεος από ανάκατες γνώσεις για το πρώτο νησί που γνώρισα. Το έβδομο σε μέγεθος και το πιο μακρόστενο κυκλαδίτικο νησί, απλώνεται σε εκατόν είκοσι ένα τετραγωνικά χιλιόμετρα. Είχε στην Πρώτη Περίοδο του Κυκλαδικού Πολιτισμού δώδεκα οικισμούς με ακροπόλεις. Στη Μινωική Εποχή η Αμοργός βρίσκεται να είναι το κέντρο ίσως των Μινωιδών στις Κυκλάδες.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Όπως φάνταζε στα μου αυτό το βουνίσιο μακρυνάρι να αναδύεται μέσα από το θαλασσινόν ορίζοντα, το ίδιο και στο χάρτη. Αυτό το πολυσχιδές επίμηκες νησί, έμοιαζε να ορίζει στα νοτιοανατολικά το κυκλαδίτικο νησιωτικό σύμπλεγμα. Από τον Πάλο ώς τον Κρίκελο μια κορυφογραμμή. Μια πετραία έξαρση. Έδαφος ορεινό κατά βάση. Οχτακόσια εικοσιένα μέτρα η ψηλότερη κορυφή του Κρίκελου. Εκατόν εικοσιένα τετραγωνικά χιλιόμετρα η έκτασή της, εκατόν δώδεκα χιλιόμετρα η περίμετρός της. Είκοσι χιλιόμετρα το μήκος της και από δυόμισι έως οχτώμισι μόνο χιλιόμετρα το πλάτος.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Όλη η νότια πλευρά απόκρημνη. Χωρίς αμμουδιές, χωρίς κόλπους. Το Αμμούδι μόνο στα δυτικά, μια υποψία αμμουδερού γιαλού, και ο Μέγας Λιμνιώνας – κατ’ ευφημισμό, για να τονίσει με την μικροσκοπική του ύπαρξή την ανυπαρξία όρμων στη νότια πλευρά του νησιού.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Αντίθετα η βορεινή πλευρά είναι γιομάτη όρμους και ορμίσκους, κόλπους και κολπίσκους. Από τον όρμο της Καλοταρίτισσας ως τον κόλπο της Αιγιάλης, παντού τα πλεούμενα θα βρουν καταφύγιο και οι κολυμβητές αμμουδιές να κολυμπήσουν. Αλλά θα δουν και βουρκάρια ν’ αφήνουν το γόνο τους τα ψάρια. Ένας χάρτης με τα ψάρια και τους ψαρότοπους της Αμοργού υπήρξεν από τα πιο πολύφιλα αναγνώσματά μου. Για ώρες με μαγνήτιζε κι άνοιγε τα φτερά της φαντασίας μου στους παραμυθένιους κόσμους του βυθού.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Αμοργός – Αμολγός, Μινώα τα ονόματα. Ψυχία, Παγκάλη, Καρκησία τα προσωνύμια.<br />Κυκλαδικός Πολιτισμός με οικισμούς πολλούς, ειδώλια, εκλεπτυσμένα κτερίσματα που καταπλήσσουν. Αρκεσίνη – Μινώα – Αιγιάλη. Τρεις πόλεις. Τρεις ιστορικές εποχές μαζί σε κάθε πόλη, αντιπροσωπεύουν την Αμοργό, συγκροτούν την Κοινοπολιτεία των Αμοργίνων.<br />Γεωμετρικοί – Αρχαϊκοί – Κλασικοί Χρόνοι – Ελληνιστική Περίοδος: Θέατρο – Γλυπτά – Ελληνιστικοί Πύργοι. Βυζαντινοί Χρόνοι – Φραγκοκρατία – Τουρκοκρατία: Εκκλησιές- Μοναστήρια.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Οι αέρινες άσπρες πινελιές στη φαιά αμοργιανή γη. Με κορωνίδα τη Μονή της Χοζοβιώτισσας κι απόκοντα ο Άϊ-Γιώργης ο Βαλσαμίτης με το Υδρομαντείο. Η Κοινότητα Αμοργού. Οι αμοργινοί χιτώνες να τονίζουν τη θηλυκότητα των πιο ωραίων γυναικών της Ανατολής από την αρχαιότητα ως σήμερα. Τις υμνεί ο Αριστοφάνης στη Λυσιστράτη.<br /><br />Οκτώβρης μήνας. Βράδυ χωρίς φεγγάρι. Οι ψαράδες έχουν παρακαλέσει τις νοικοκυρές να μην ανάψουν φως στα σπίτια τους. Έχουν ξεκινήσει από τα Κατάπολα για να βρουν την παλαμίδα, μέσα στη φυσική και ανθρωπογενή συσκότιση. Με τις μηχανές να δουλεύουν αργά – στο ρελαντί – τα ψαροκάικα προχωρούν παράκτια, σύντοιχα-σύντοιχα στην ακτή. Ορθός ή και μπρούμυτα στην πλώρη ο πιο έμπειρος ψαράς, ο παρατηρητής, έχει βυθίσει τα μάτια του μες στη θάλασσα και τα σκοτάδια της.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Τα κοπάδια οι παλαμίδες έχουν κουρνιάσει σε μεγάλες κοιλότητες, σε θαλασσινές γούβες – ανάλογα με το μέγεθος του κοπαδιού – και κοιμούνται.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Ο παρατηρητής δε μπορεί να δει το κοπάδι. Η μαύρη ράχη της παλαμίδας χωνεύεται μες στο μαύρο της νύχτας και μες στα σκοτάδια του πυθμένα της θάλασσας και δεν διακρίνεται. Ο παρατηρητής όμως έχει βυθίσει τα μάτια στη θάλασσα και περιμένει. Τι περιμένει; Περιμένει, όπως ο ίδιος λέει, μήπως καμιά παλαμίδα δει κάποιο κακό όνειρο κι αναταραχτεί και γυρίσει ανάσκελα ή έστω λίγο στο πλάι κι η ασημένια κοιλιά της δείξει πρόσωπο. Τότε το έμπειρο μάτι του ψαρά, που δεν πρέπει να κάνει σύγχυση ούτε με κάποιο σπασμένο γυαλί στον πάτο της θάλασσας ούτε με κάποιο χρυσόχαρτο, θα δει την ασημένια πλευρά της παλαμίδας και θα φωνάξει.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Ο καπετάνιος αμέσως θα διατάξει το μηχανικό να φουλάρι τη μηχανή και το πλήρωμα θα ρίξει τα δίχτυα καθώς ο ίδιος με τη λαγουδέρα στο χέρι θα πάρει βόλτα το καΐκι γύρω από το υποτιθέμενο κοπάδι με τις παλαμίδες. Η παρατηρητικότητα του παρατηρητή ψαρά κι η δεξιοτεχνία του καπετάνιου θα φέρουν το προσδοκούμενο αποτέλεσμα. Αλλιώς, μιαν αβλεψία και μιαν ατζαμοσύνη θα φέρουν πίσω τα δίχτυα άδεια. Όχι μόνον ο σιρόκος, αλλά και η αδεξιότητα δίνει στα χέρια των ψαράδων τα δίχτυα άδεια.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Οι παλαμίδες όμως ψαρεύονται και την ημέρα. Τα ίδια και πάλι. Το ψαροκάικο προχωρεί πάνω στο ατλάζι της θάλασσας με τη μηχανή αργά, στο ρελαντί. Κι όλοι οι ψαράδες ξεψαχνίζουν με τα μάτια τους ανοιχτούς ορίζοντες.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Το φως παίζει με τα κύματα, σχηματίζει άπειρους συνδυασμούς από αντικαθρεφτίσματα. Μέσα σ’ αυτή την εκτυφλωτική έξαρση της ηλιοφάνειας σχηματίζονται θαλασσινοί ποταμοί και θαλασσινά αλώνια. Στους θαλασσινούς ποταμούς, στα θαλασσινά ρέματα, τρέχουν μαζί το φως και τα νερά και χάνονται στον απέραντο πόντο. Ένα αμάγαλμα από ασήμι, γάλα, ιώδιο παίζει με το φως του ήλιου. Στα θαλασσινά αλώνια το φως και τα νερά σμίγουν. Λικνίζονται από την τρίαινα του Ποσειδώνα και αιωρούνται μ’ ένα ξέφρενο πάθος αιγαιοπελαγίτικης έντασης. Σα να έσπασε μια σφαίρα φως και σκορπούσε τα κομμάτια της. Καθώς έπεφταν μέσα στα θαλασσινά νερά και τα ράντιζαν, τα ανατάρασσαν και σχημάτιζαν φουσκάλες που ιρίδιζαν το φως, τα εκτίνασσαν και ξεπήδαγαν άπειρες σταγόνες που διαχέονταν στα ασπρογάλαζα χείλη του αλωνιού. Αχνίζει φως η θάλασσα.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />‘Όταν αυτός ο οργασμός φωτός, θάλασσας κι ουρανού, επιμένει να εξάπτεται και να σχηματίζει ένα σταθερό αλώνι, τότε η «θάλασσα βράζει», λένε οι ψαράδες. Γιατί τα αφρόψαρα ανεβαίνουν από τα βάθη ν’ αναπνεύσουν αέρα και να πάρουν οξυγόνο. Μπορεί και να τα κυνηγάνε τα δελφίνια και να πολεμούν να γλυτώσουν βγαίνοντας έξω από το νερό. Δικό τους, πάντως, έργο η φούσκωση της θάλασσας, το αλώνι της άχνας του φωτός.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Μόλις οι ψαράδες πιάσουν με το μάτι τους να «βράζει η θάλασσα», τρέχουν προς τα κει. Φουλάρουν τις μηχανές και κυκλώνουν με τα δίχτυα το κοπάδι τις παλαμίδες. Δεν είναι εύκολο, βέβαια, από τα πριν να εκτιμήσουν, από τη φουσκωσιά της βράσης της θάλασσας, το μέγεθος του κοπαδιού. Μόλις όμως αρχίζουν να τραβάνε τα δίχτυα έχουν υπολογίσει κιόλας πόσες ψαροκασέλες θα γεμίσουν. Μπορεί, αν είναι τυχεροί, να φτάσουν τις εκατό, τις διακόσιες. Αν όμως δεν είχαν τη δωρεά του θεού εκείνη τη φορά, μπορεί και να ‘φταναν μόνο τις δέκα ψαροκασέλες. Ας είναι, του κυνηγού και του ψαρά το πιάτο δέκα φορές είν’ αδειανό και μια φορά γεμάτο.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Ανάμεσα στον Μάη που κατεβαίνει η παλαμίδα από τη Μαύρη Θάλασσα και τον Οκτώβρη που έρχεται από τις εκβολές του Νείλου, περνά από το Αρχιπέλαγος κι ανεβαίνει για πάνω, δεν υπάρχει διαφορά. Μερικοί όμως υποστηρίζουν πως τον Οχτώβρη είναι πιο εύκολο να γεμίσεις τις ψαροκασέλες.<br /><br />Αυτές τις ιστορίες αναχάραζαν εκείνο το μουντό πρωινό του Σεπτέμβρη οι Αμοργιανοί ψαράδες στο παραλιακό καφενείο, στα Κατάπολα, περιμένοντας να ‘ρθει ο Οκτώβρης για το ψάρεμα της παλαμίδας. Η άχνα από τις μνήμες, η άχνα από τα κορμιά, νότιζε τα πάντα. Ήταν ακόμα πηχτό σκοτάδι και μέσα από τα χνωτισμένα τζάμια του καφενείου δεν έβλεπες τίποτα.<br />Αν άνοιγες την πόρτα, η παχιά αποκαλοκαιριάτικη υγρασία σου ‘φραζε τα πνεμόνια και βαριανάσαινες. Αυτήν όμως την υγρασία, το πούσι, το περιμένουν τόσο πολύ οι Αμοργιανοί κι οι Αναφιώτες, οι Σαντορινιοί και οι Νιώτες, οι Θηρασιανοί κι οι Μηλιοί, να νοτίσει τα κλήματα. Να ρουφήξουν τα αμπελόφυλλα κι οι ρώγες του σταφυλιού την πρωινή δρόσο, το υγροσκοπικό νερό, για να χοντρύνουν οι ρώγες κι να ‘ρθει η ώρα της βεντέμιας, το πανηγύρι του τρυγητού. </span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Οι ιστορίες των ψαράδων, όλη εκείνη η φοβερή αμάχη με τα θαλασσινά στοιχειά, σε μαγνητίζουν σαν το γλυκό σαντορινιό κρασί, το βισάντο, βάλσαμο στα χείλη και χαύνωση στο νου. Δε φιλιώνεις εύκολα με τη θάλασσα. Ό,τι λες και τη γνώρισες, ό,τι λες και τα φτιάξατε, σου κακιώνει. Έτσι, αναπάντεχα, μέσα στη γαλήνη της πιο μεγάλης φιλίας, σου χολιάζει. Οι γαλάζιες επιφάνειες γίνονται μπλάβες, μαύρες, κατάμαυρες από το κακό τους και τη μάνητά τους, Θεός φυλάξοι. Γι’ αυτό κι οι ιστορίες με τρικυμίες, με φουρτούνες και ναυάγια, δεν έχουν θέση στα ράφια της μνήμης μου. Τις αποφεύγω. Κι αν δεν μπορώ, τις καταχωνιάζω στα ίμπυθα, στα κατάβαθα του νου μου.<br />Προτιμώ τις ιστορίες με τα ψάρια. Πως κυνηγάει τα χταπόδια η φώκια; Το χταπόδι αμύνεται με τα πλοκάμια του να βουλώσει τη μούρη και τα ρουθούνια της φώκιας. Που να ξέρει το δόλιο πως μέσα στο νερό δεν αναπνέει η φώκια και πως από μόνη της έχει κλείσει τα ρουθούνια της. Ποτέ δεν ακούστηκε από τον πόλεμο αυτό να βγει νικητής το χταπόδι. Πάντοτε η φώκια νικάει το χταπόδι. Κι αν καμιά φορά ξεφύγει και χωθεί στο θαλάμι του, αλίμονό του αν δεν είναι σε ριζιμιό βράχο. Αν τύχει κι είναι σε φερτή πέτρα από κάτω, η φώκια θα την ανασηκώσει και θα πιάσει το χταπόδι. Όπως φαίνεται, είναι η πιο καλή λιχουδιά της.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Είναι περίεργο, Τα ψάρια και το ψάρεμα τα έχω ταυτισμένα με την Αμοργό. Παρόλο που προσωπικά έχω ψαρέψει σ’ όλα τα Κυκλαδονήσια. Από τα Γαυριονήσια της Άνδρου έως κάτω στο Νοτιά, κάτω από την Ανάφη. Μόνος και με παρέα. Κι από την ξηρά και στη θάλασσα. Με παραγάδι, με πετονιά, με καθετή, με δίχτυα. Και παρόλο που έχω ψαρέψει με κουφονησιώτικα καΐκια μερόνυχτα ολόκληρα. Οι Κουφονησιώτες μού ‘μαθαν όλα τα μυστικά της ψαρικής. Μαστόροι στο ψάρεμα.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Κι όμως, όταν μου ‘ρχονται στο νου τα ψάρια, έρχεται κι η Αμοργός. Κι όταν θυμάμαι την Αμοργό, έρχονται στη μνήμη τα ψάρια. Ίσως γιατί η πρώτη εικόνα του μακρινού κόσμου για μένα ήταν η Αμοργός που ‘βγαινε από τη θάλασσα και γιατί τα ψάρια ζουν στη θάλασσα. Η συνειρμική αλυσίδα Αμοργός – θάλασσα – ψάρια απόκτησε αδιάσπαστους κρίκους. Ίσως γιατί είχα βρει έναν χάρτη της Αμοργού, που σημείωνε όλους τους ψαρότοπούς της και τα είδη των ψαριών της. Ίσως γιατί όταν πρωτοβγήκα στην Αμοργό, στα Κατάπολα στο παραλιακό καφενείο, οι πρώτες κουβέντες που άκουσα ήταν ιστορίες για τα ψάρια. Ίσως γιατί το πρώτο απολίθωμα που γνώρισα ήταν ψάρι, στη βιβλιοθήκη του Εμμ. Ιωαννίδη στη Χώρα της Αμοργού. Ίσως γιατί είδα τα δελφίνια να κυνηγάνε τις παλαμίδες.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Ήταν ένα υπέροχο απόγιομα. Οι μελιχρές εκείνες ώρες της γαλήνιας κυκλαδίτικης μέρας, που η ημεράδα τα’ απόβραδου σταλάζει μέσα σου με τη γλύκα της θάλασσας, την ηρεμία της ψυχής.<br />Από τη Χώρα της Αμοργού οδοιπορούσα στο μονοπάτι προς το Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας. Το μονοπάτι που φοβήθηκε να διαβεί κάποια τύραννος, ξένος γόνος, γυναίκα βασιλιά της χώρας. Μπροστά ο απέραντος πόντος, ακύμαντος. Τις βαθυγάλαζες επιφάνειες διέτρεχαν τα ανοιχτόχρωμα γαλάζια θαλασσινά ρέματα. Η θάλασσα, ο ουρανός ο ανέφιαστος, προμηνούσαν μιαν αξέχαστη, εξαίσια δύση.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Βιαζόμουν να φτάσω στο Μοναστήρι, να χαρώ από κει το λιοβασίλεμα. Μα δε μ’ άφηνεν η πλανεύτρα θάλασσα. Κάθε τόσο σταμάταγα. Άνοιγα τα χέρια να την αγκαλιάσω. Να χαρώ την ομορφιά της. Να γητευτώ από τα μάγια της ως μέσα βαθιά, στα μύχια του είναι μου. Όλες οι αισθήσεις σ’ έξαψη. Κάθε κύτταρο ανοιχτό, ευπρόσδεχτο σ’ αυτό που χάριζαν η πετραία γη, ο αιθέρας, η θάλασσα καθώς ξεπροβόδιζαν τον ήλιο στο μακρινό του ταξίδι κα του τραγουδούσαν κα του χόρευαν και τον έραιναν με φωτερά στεφάνια.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Στάθηκα ν’ αποκουραστώ, κοντά στο Μοναστήρι, πριν πάρω τον δρόμο της ανηφοριάς που θα μ’ έφερνε σ’ αυτό. Στράφηκα προς τη θάλασσα κι η ματιά μου περιδιάβαζε την απεραντοσύνη του πελάου.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Να θωρείς τη θάλασσα από τριακόσια μέτρα ύψος. Από μόνο του είναι μαγεία. Μια οριζόντια επισκόπηση κουράζει πάντα τα μάτια για τη δυσκολία να διακρίνεις στα αχανή βάθη του ορίζοντα. Χάνεσαι μέσα σ’ εκείνα τα ατελεύτητα μακρινά σύθαμπα όπου σμίγει η θάλασσα κι ο ουρανός. Η επισκόπηση όμως ψηλά σου δίνει άλλη αίσθηση. Είναι σα να ε΄χεις όλον εκείνο τον κόσμο δικό σου, μέσα στα όρια της εμβέλειας της όρασής σου. Σα να τον έχει βάλει σ’ ένα πιάτο, μέσα στις φούχτες σου. Η γαλήνια βραδιά, που ‘χε θαλασσινή μορφή κι ασπρογάλαζο χρώμα, έμεινε ασάλευτη. Δεν τη ρυτίδιαζε ούτε η παραμικρή πνοή ανέμου κι ούτε η δική μου τρικυμισμένη σκέψη.<br />Ξάφνου φάνηκε μια φουσκωσιά. Ένα σκούρο σημάδι μες στο γάλα της θάλασσας. Ένα κυκλικό σχήμα με σκούρο χρώμα. Ξεκίνησε από ανοιχτά κι έρχονταν προς τη στεριά. Μου φάνηκε παράξενο, αλλόκοτο πράγμα μέσα σ’ εκείνη την απόλυτη γαλήνη, τη νηνεμία. Στην αρχή μού πέρασε από το νου μήπως ήταν σύννεφο. Σήκωσα το κεφάλι προς τ’ αψήλου. Όχι. Ούτε ίχνος από νέφαλα. Η γαλήνη η θαλασσινή αντικαθρεφτίζονταν στον ουράνιο θόλο. Κι είχεν η ατμόσφαιρα μια διαύγεια πιότερη κι από την ορεία κρύσταλλο. Διαμάντι.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Τότες τι να ‘ταν; Όλα ήρθαν ανάκατα στο μυαλό μου και το θόλωσαν πιο πολύ. Φάλαινες, Τρίτωνες, θαλάσσιοι ελέφαντες, Νηρηίδες.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Η σκουρωσιά προχωρούσε με ταχύτητα ρπος τη στεριά. Έμοιαζε τώρα μια γιγαντιαία μέδουσα, αλλά με σκούρο χρώμα. Σαν ένα πελώριο σφουγγάρι. Αν ήταν δυνατόν!!! Η θολούρα αυτή ήταν στρογγυλή μπροστά, αλλά καθώς έρχονταν προς τη στεριά διέκρινα πίσωθέ της μιαν υποψία ουράς διχαλωτής, σαν του χελιδονιού.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Σε μικρήν απόσταση από τη στεριά, κοντά στους αναρίθμητους σκοπέλους, διχάστηκε στη μέση. Η μισή έστριψε, πήγε ανατολικά, κι η άλλη μισή δυτικά. Κι οι δίδυμες ουρές, ό,τι διακρίνονταν, πέρασαν ανάμεσα στη δίαυλο που άφησεν η θολούρα μόλις χωρίστηκε στα δύο, και ξενερίστηκαν. Βγήκαν έξω στη στεριά, στη στενή αμμουδερή παραλία που σχηματίζονταν σύρριζα στο βράχο κάτω από το Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας. Τα δυο κομμάτια της θολούρας σκορπίστηκαν και χάθηκαν ανάμεσα στους σκοπέλους της παραλίας.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Στεκόμουν εμβρόντητος από το θέαμα και παρακολουθούσα τη διάλυση του σκοτεινού όγκου, την εξαφάνισή του. Έχασα και τις δυο «ουρές».<br />Τι να ‘ταν άραγε;</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Κανένας πελώριος όγκος από φύκια που τα ξερίζωσε ο σιρόκος από τα έγκατα της θάλασσας και τα ξέρασε στη στεριά; Μα δε φύσαγε νοτιάς. Αντίθετα, το βοριαδάκι κανοναρχούσε τα πλεούμενα.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Τι να ΄ταν;</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Καμιά πελώρια κηλίδα πετρελαίου; Αλλά πάλι νοτιάς δεν φύσαγε. Πως ήρθε έτσι ξαφνικά και πώς διαλύθηκε το ίδιο γρήγορα; Μήπως ήταν κανένα θαλάσσιο κήτος; Καμιά φάλαινα; Αλλά και πάλι το «σκαρί» του σκοτεινού όγκου δεν ήταν το σκαρί της φάλαινας. Και πως διαλύθηκε έτσι απότομα;<br />Κανείς άλλος δεν είχε το φαινόμενο. Καθώς το διηγιόμουνα και περιέγραφα τις φάσεις του, με θωρούσαν περίεργα. Δε με πίστευαν. Αυτό βέβαια έχει συμβεί πολλές φορές στη ζωή μου. Είναι δύσκολο να παρακολουθήσεις τις ακροβασίες στα μεγάλα οράματα. Γι’ αυτό και η επωδός: «Για σώπα δα», «Γύρευγε τη δουλειά σου», μου ήταν πολύ οικεία.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Αλλά αυτή την φορά δεν ήταν όραμα, ήταν ένα φυσικό φαινόμενο. Ή μήπως ήταν κι αυτό πλάσμα της αχαλίνωτης φαντασίας μου; Ποιος ξέρει; Πήγα να τρελαθώ, περισσότερο καθώς έβλεπα τη δυσπιστία να ζωγραφίζεται στα πρόσωπα των συνομιλητών μου. Η δυσπιστία υψώνει τείχη, χαράζει ανεπικοινωνιακά όρια, κλείνει τις πόρτες της επαφής. Είναι χειρότερη από την οργή. Ένα οργισμένο πρόσωπο σε καλεί έστω σε αμάχη. Ένα δύσπιστο πρόσωπο όμως σε απωθεί, σου απαγορεύει την όποια προσέγγιση.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Κανένας εγκάτοικος ή επισκέπτης του Μοναστηριού δε μού ‘λυσε το πρόβλημα, ούτε βρέθηκε κάποιος στη Χώρα να με διαφωτίσει.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Στα Κατάπολα όμως, οι ψαράδες άρχισαν να με ρωτούν ποια ώρα το είδα και πόσο μεγάλο ήταν το κοπάδι. «Ποιο κοπάδι;» ρώτησα απορημένος. «Το κοπάδι οι παλαμίδες», μου απάντησαν και μου εξήγησαν πως αυτή η θολούρα που είδα ήταν ένα κοπάδι παλαμίδες που τις κυνηγούσαν δελφίνια – οι δυο ουρές που είδα – και για να ξεφύγουν έτρεξαν προς την ακτή και σκορπίστηκαν αριστερά και δεξιά στα βράχια. Τα δελφίνια στο κυνηγητό απάνω, και μη μπορώντας να ελιχθούν μέσα στους σκοπέλους, ξενερίστηκαν υποχρεωτικά πάνω στην αμμουδιά.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Οι παλαμίδες είναι αφρόψαρα μεταναστευτικά. Περνούν δυο φορές το Αιγαίο. Μια όταν ανεβαίνουν από τις εκβολές του Νείλου προς τον Εύξεινο Πόντο και μια όταν κατεβαίνουν.<br /><br /><br /><br />Γνώρισα τα πιο παράδοξα γεωλογικά φαινόμενα και τις πιο αντίθετες κλιματολογικές συνθήκες.<br />Ένιωσα την καυτή ανάσα της ερήμου στη Δυτική Σαχάρα, στη χώρα των νομάδων Σαχράουι. Συνάντησα τα καραβάνια των Βεδουίνων με τους ίσκιους απ’ τις καμήλες τους να πλανώνται γίγαντες πελώριοι στο αντικαθρέφτισμα των ανοιχτών οριζόντων.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Ένιωσα τη ζαλάδα που φέρνει η έλλειψη οξυγόνου στην αναρρίχηση προς την υψηλότερη κορυφή του Αίμου, στο Μουσαλά (Μους Αλάχ=Κοντά στο Θεό).<br />Θαμπώθηκα από το φέγγος του χιονιού στα υψίπεδα των Άλπεων.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Άκουσα στα νερά του Νείλου του πάπυρους να μουρμουρίζουν τα τραγούδια των αιώνων.<br />Υπόφερα από δίψα, διασχίζοντας τις ερήμους στην Ιορδανία και στο Ιράκ.<br />Το κρύο περόνιασε ως και το μεδούλι των κοκάλων μου στις αβασίλευτες καλοκαιρινές νύχτες στο Μουρμάνσκ, πάνω από τον τροπικό του Καρκίνου, κοντά στο Βόρειο Πόλο.<br />Ένιωσα τη σμικρότητα του ανθρώπου στις οροσειρές του Καυκάσου.<br />Μούλιασαν όλα τα κύτταρα του κορμιού μου μέσα στη ζούγκλα, στον τροπικό της Κούβας.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Έμεινα κεχηνώς μπροστά στα Μετέωρα, κι ο καταρράχτης στην Έδεσσα μ’ ανατρίχιασε.<br />Προσκυνητής του μεγαλείου του φαραγγιού της Σαμαριάς, ψηλάφησα κάθε πτυχή της γήινης εσθήτας.<br />Με κυρίευσε δέος όταν αντίκρυσα τον κρατήρα της Σαντορίνης.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Στα αετοράχια της Πίνδου, πήραν οι αετοί τα όνειρά μου και τα ‘καναν ανεφταόρατα.<br />Θαύμασα τις θαλασσινές σπηλιές στη Δονούσα και στη Μήλο.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Στις Πρέσπες γαλήνεψε η τρικυμία του άγχους μου για τους ανθρώπους μαζί με τα δάση από τις οξιές που βυθίζονται στα ήρεμα νερά τους.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Μέσα μου τυπώθηκαν όλες οι γήινες ξωθιές από τα σπηλιάδια κι όλες οι ανεραίδες των ποταμών και της θάλασσας, έντονα, βαθιά, ανεξίτηλα.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Κι όμως η ειδή της Αμοργού, καθώς αναδύεται στο βάθος του ορίζοντα, μέσα στο σύθαμπο της μνήμης μου, είναι μοναδική. Αμοργός, το πρώτο όραμα της ζωής μου. Αμοργός, το όραμα της απόδρασης από την καθυστηκυίαν τάξιν. Αμοργός, η ελπίδα μου στις μακρινές φυλακίστικες ώρες μου, να ξαναδώ τη θωριά σου στο πάθος που φλογίζει την ανατολή του ήλιου.</span></span><br />
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><i>* από το βιβλίο του Μανώλη Γλέζου «Η συνείδηση της πετραίας γης - Κυκλαδογραφίες»</i></span></span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-54721378552873499362014-03-12T21:47:00.002+02:002021-04-10T00:33:50.423+03:00Η γιαλίτικη μαντινάδα όπως την τραγουδούν στην Κάλυμνο<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Η γιαλίτικη μαντινάδα σε καλύμνικη εκδοχή ως καθιστικού σκοπού από την μοναδική ερμηνεύτρια των τραγουδιών της Καλύμνου, Κατερίνα Μακαρούνα και τον γαμπρό της, Μιχ. Γλυκοκάλαμο. Είναι χαρακτηριστική η αλλαγή της τονικότητας από τα όργανα για τη διευκόλυνση της αντρικής φωνής στο δεύτερο μισό του τραγουδιού. Στο βιολί κελαηδάει ο Κωνσταντίνος Κίκιλης ακριβώς στα πατήματα των παλαιών βιρτουόζων στο παραδοσιακό κούρδισμα (λεβά). Λαούτα,ο Θανάσης Κορφιάς και ο Παναγιώτης Κίκιλης. Από τη ζωντανή εκπομπή του Νίκου Σδρέγα "Λες και ήταν χθες" στην τηλεόραση "Αιγαίο TV".</span></span><br />
<br />
<a href="http://www.youtube.com/watch?v=hWPiwejOOrg">http://www.youtube.com/watch?v=hWPiwejOOrg</a><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<iframe allowfullscreen='allowfullscreen' webkitallowfullscreen='webkitallowfullscreen' mozallowfullscreen='mozallowfullscreen' width='320' height='266' src='https://www.youtube.com/embed/hWPiwejOOrg?feature=player_embedded' frameborder='0'></iframe></div>
<br />
<br /></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-77802755374305854772014-03-11T21:31:00.001+02:002021-04-09T23:55:33.203+03:00Το πουλί τ’ αηδόνι - δημοτικό της Αμοργού<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Το πουλί τ’ αηδόνι<br />Στον κάμπο κατοικά<br />Και πάω να το πιάσω<br />Μα δε μπορώ να φτάσω<br />Και πάω να το πιάσω<br />Μα κείνο μου πετά<br /><br />Πάω παρακάτω<br />Και βρίσκω μια μηλιά<br />Τα μήλα φορτωμένη<br />Κι απάνω κοπελιά<br /><br />Της λέω έλα κάτω<br />Να πιάσουμε φιλιά<br />Κι εκείνη κόβει μήλα<br />Και με πετροβολά<br /><br />Πάω να κόψω μήλο<br />Πιάνω το χέρι της<br />Χριστέ και Παναγιά μου<br />Να δω τα κάλλη της</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Πιθανότατα προέρχεται από παιδικό τραγούδι, που διασκευάστηκε από την αμοργιανή παράδοση και έγινε ερωτικό τραγούδι. Ακολουθεί μια διασκευή από τον δικό μας και εξαιρετικό μουσικό από την Σχινούσα, Νίκο Οικονομίδη.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<a href="http://www.youtube.com/watch?v=lCiVlQrkhA0&list=RDlCiVlQrkhA0"><span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">http://www.youtube.com/watch?v=lCiVlQrkhA0&list=RDlCiVlQrkhA0</span></span></a><br />
<br />
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-21226157360476049832014-03-06T21:03:00.002+02:002021-04-10T00:36:15.481+03:00Οι Γαβαλάδες της Αμοργού<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: right;">
</div>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Ένα από τα πιο ιστορικά επώνυμα στο Νότιο Αιγαίο με ευρεία εξάπλωση στις Κυκλάδες και την Κρήτη είναι το «Γαβαλάς». Το επώνυμο ανήκει στην κατηγορία των «εθνικών», όχι γιατί έχει σχέση με κάποιο έθνος, αλλά γιατί υποδηλώνει καταγωγή. Γαβαλάς λοιπόν είναι αυτός που κατάγεται από την περιοχή «Γάβαλα» της Συρίας.<br /><br />Το επώνυμο «Γαβαλάς» έφερε και μία εξέχουσα βυζαντινή οικογένεια της Κωνσταντινούπολης. Πιθανώς πρόκειται για γαιοκτήμονες που είχαν τα κτήματά τους στα Γάβαλα. Σχεδόν όλες οι αριστοκρατικές οικογένειες του Βυζαντίου κατείχαν εκτεταμένη κτηματική περιουσία. Ένας κλάδος αυτής της οικογένειας, με επικεφαλής τον Φίλιππο Γαβαλά, εγκαταστάθηκε στην Κρήτη τον 12ο αιώνα.<br /><br />Στις αρχές του 13ου αιώνα ο Λέων Γαβαλάς εμφανίζεται άρχοντας και κυβερνήτης της Ρόδου, εξ ονόματος του βυζαντινού αυτοκράτορος. Δεν έχει εξακριβωθεί αν οι Γαβαλάδες της Ρόδου ανήκαν στον Κωνσταντινουπολίτικο ή τον Κρητικό κλάδο του επωνύμου. Γεγονός είναι ότι ανθίστανται με επιτυχία στους Φράγκους, που το 1204 είχαν καταλάβει την Κωνσταντινούπολη. Τελικά, μετά το 1222, δέχονται την επικυριαρχία του Ιωάννη Βατάτζη της ελληνικής αυτοκρατορίας της Νίκαιας.<br />Από εκείνη την ρευστή περίοδο εντοπίζεται με βεβαιότητα η εγκατάσταση στην Αμοργό επιφανών βυζαντινών οικογενειών (ή επωνύμων), με βάση τις αναφορές που γίνονται στο βρεβείο της Χοζοβιώτισσας και σε συνδυασμό με άλλες πηγές. Ανάμεσα σε αυτές τις οικογένειες (Συνοδινοί, Γαβράδες, Γεράκηδες, κλπ) φαίνεται πως είναι και οι Γαβαλάδες, όπως άλλωστε δέχεται και ο μελετητής του βρεβείου Ι. Βογιατζίδης, ο οποίος εκτιμά ότι πρόκειται για επιφανείς πολιτικούς εξόριστους.<br /><br /><b>Η περίπτωση της Εικονομαχίας</b><br /><br />Ειδικά όμως για τους Γαβαλάδες της Αμοργού πρέπει να εξεταστεί και η περίπτωση να ήρθαν στο νησί πολύ νωρίτερα, την περίοδο της Εικονομαχίας. Και τούτο, διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η έλευση της εικόνας της Χοζοβιώτισσας συνδέεται από την παλαιότατη αμοργιανή παράδοση με την περίοδο της Εικονομαχίας (8ος αιώνας) αλλά και με τα Χόζοβα της Συροπαλαιστίνης, δηλαδή την γενικότερη περιοχή από την οποία έλκει την καταγωγή του το επώνυμο «Γαβαλάς». Στην περίπτωση αυτή, δεν μπορούμε να μιλάμε για επιφανείς πολιτικούς εξόριστους αλλά για την εγκατάσταση μεγάλου αριθμού καταδιωγμένων εικονολατρών από τα Γάβαλα, που ονομάστηκαν γενικά Γαβαλάδες από τον τόπο καταγωγής τους.<br /><br />Μια τελευταία εκδοχή είναι οι Γαβαλάδες να προέρχονται από την Κρήτη, την εποχή που οι Τούρκοι άρχιζαν την επιχείρηση κατάκτησης των νησιών. Αναφέρεται σε έγγραφο, που αφορά όμως την ιστορία της Κρήτης, ότι η Αμοργός ερημώθηκε γύρω στο 1550 από τις επιδρομές του Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα και όσοι κάτοικοι της διασώθηκαν κατέφυγαν στην Κρήτη. Αργότερα επανήλθαν μαζί με Κρητικούς και επαναποίκισαν το νησί. Όμως, η ερήμωση της Αμοργού γενικά δεν αποδεικνύεται. Ωστόσο δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την εγκατάσταση Γαβαλάδων από την Κρήτη στην Αμοργό τον 16ο αιώνα, από μερικά έμμεσα στοιχεία που όμως δεν σχετίζονται απευθείας με τους Γαβαλάδες.</span></span><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3QsA-9q0Ng-jumBcyyP4xHF_SWMhxCa4jJlGZioyXTviSU6gpx5h3ofSFgHRlpS9kypP43cLdM76fVO716cItWqc14L3nnlqIaUcz1A_weDcD7Re2GRBLbHW6fl5Xq26Fo2bnIAp8WeXS/s1600/nisiia.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3QsA-9q0Ng-jumBcyyP4xHF_SWMhxCa4jJlGZioyXTviSU6gpx5h3ofSFgHRlpS9kypP43cLdM76fVO716cItWqc14L3nnlqIaUcz1A_weDcD7Re2GRBLbHW6fl5Xq26Fo2bnIAp8WeXS/s1600/nisiia.jpg" height="400" width="165" /></a></span></span></div>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7UReCzK1Q-fKC_Kxvp8CuWQW_RYqg54Y9AaOAz2DNHqSjws38px3r02S-2XwQHgDicCUfSvA-nxlQo-M-zV389LHJpo460xxBLyxGJvPg6xJ-D7yfgeIYdiKepXcD4N0mPThuYd9VN-k6/s1600/amorgos.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7UReCzK1Q-fKC_Kxvp8CuWQW_RYqg54Y9AaOAz2DNHqSjws38px3r02S-2XwQHgDicCUfSvA-nxlQo-M-zV389LHJpo460xxBLyxGJvPg6xJ-D7yfgeIYdiKepXcD4N0mPThuYd9VN-k6/s1600/amorgos.jpg" height="200" width="198" /></a>Ενδιαφέρον πάντως παρουσιάζει η σημερινή κατανομή των Γαβαλάδων στο Αιγαίο, κάτι που ίσως ρίχνει αμυδρό φως και στο ιστορικό τους παρελθόν. Με βάση τον τηλεφωνικό κατάλογο του ΟΤΕ, η μεγαλύτερη συγκέντρωση Γαβαλάδων παρατηρείται στην Αμοργό και την Ηρακλειά, ο πληθυσμός της οποίας προέρχεται από την Αμοργό πριν 3-4 γενιές και κυρίως από τα Θολάρια της Αιγιάλης. Οι καταγραφές Γαβαλάδων από Αμοργό και Ηρακλειά ξεπερνούν τις 100, όπως φαίνεται στον διπλανό πίνακα.<br /><br />Μεγάλος αριθμός Γαβαλάδων υπάρχει επίσης στο Ρέθυμνο, την Πάρο και την Θήρα, που όμως έχουν πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό από την Αμοργό. Εξαιρετικά μεγάλος, σε σχέση με τον πληθυσμό του νησιού, είναι και ο αριθμός των Γαβαλάδων στην Φολέγανδρο.<br /><br />Σε όλα τα μέρη του δικού μας νησιού, της Αμοργού, υπάρχουν Γαβαλάδες. Σήμερα και όπως φαίνεται από τις καταγραφές του τηλεφωνικού καταλόγου, οι περισσότεροι Γαβαλάδες κατοικούν στην Αιγιάλη και την Ηρακλειά, η οποία όπως ήδη σημειώσαμε αποικίστηκε από Αμοργιανούς.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Ο παλαιότερος εκλογικός κατάλογος που διαθέτουμε (εκείνος του 1863) με όλους τους εκλογείς του νησιού περιλαμβάνει 64 Γαβαλάδες. Ένας άλλος του 1877 που αφορά μόνο την περιφέρεια Χώρας περιλαμβάνει 37.<br /><br />Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ονόματα που έχουν οι Γαβαλάδες εκλογείς του 1877, γιατί τα μικρά ονόματα διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με τις συνήθειες κάθε τόπου. Υπάρχουν κοινά στην Ελλάδα ονόματα (Ιωάννης, Νικόλαος, κλπ) αλλά απουσιάζουν ονόματα που συνηθίζονται στην Κρήτη και την Σαντορίνη. Υπάρχουν αρκετά βυζαντινά και μεταβυζαντινά ονόματα: Λέων, Κώνστας, Θεοφάνης, Αναγνώστης, Χαρτοφύλαξ, Νικήτας, Σταμάτης.<br /><br /><br /><b>Επαγγέλματα και διαμονή</b><br /><br />Ενδιαφέρον έχουν και τα επαγγέλματά τους. Στον εκλογικό κατάλογο του 1863, οι 46 από του 64 εκλογείς Γαβαλάδες είναι γεωργοί (ποσοστό 72%), 4 είναι υπηρέτες, 3 ξυλουργοί, 3 ποιμένες, 2 ράφτες, 2 ναυτικοί, 1 ναύτης, 1 κηπουρός, 1 εργάτης και 1 κτηματίας. Όλοι είναι γεννημένοι στην Αμοργό.<br /><br />Στον κατάλογο του 1877 που αφορά τον δήμο Αμοργού (Χώρα, κλπ) οι 12 στους 37 είναι αγρότες (ποσοστό 32%), 1 είναι γεωργοποιμένας, 1 βοσκός, 1 αστυνομικός κλητήρας, 2 εργάτες, 2 έφεδροι, 1 κτηματίας, 2 μεταπράτες, 1 ναυτικός, 2 ναύτες, 2 κωπηλάτες, 1 λεμβούχος, 4 ξυλουργοί, 2 ράφτες, 3 υπηρέτες και 1 ξενοδόχος. Όλοι είναι γεννημένοι στην Αμοργό.<br /><br />Από αυτούς οι 28 στους 37 κατοικούν στην Αμοργό (ποσοστό 76%). Από τους υπόλοιπους έχουν «ενεστώσα διαμονή»:</span></span><br />
<ul style="text-align: left;">
<li><span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Στην Αλεξάνδρεια δύο. Ο ξενοδόχος Γαβαλάς Γεώργιος του Μάρκου, 32 ετών. Και ο υπηρέτης Γαβαλάς Σταμάτιος του Δημητρίου, 31 ετών.</span></span></li>
<li><span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Στην Αθήνα δύο. Ο αστυνομικός κλητήρας Γαβαλάς Κωνσταντίνος του Μακαρίου, 41 ετών. Και ο έφεδρος Γαβαλάς Γεώργιος του Αντωνίου, 25 ετών.</span></span></li>
<li><span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Στην Ερμούπολη της Σύρου δύο. Ο ράφτης Γαβαλάς Νικήτας του παπά Νικόλα, 46 ετών. Και ο μεταπράτης Γαβαλάς Μιχαήλ του Νικήτα, 25 ετών.</span></span></li>
<li><span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Στην Κάλυμνο δύο. Ο ναύτης Γαβαλάς Μιχαήλ του Κωνσταντίνου, 30 ετών. Και ο κωπηλάτης Γαβαλάς Νικόλαος του Αντωνίου, 39 ετών.</span></span></li>
<li><span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Τέλος ένας, ο ράφτης Γαβαλάς Νικόλαος του Νικήτα, 33 ετών, είναι αγνώστου διαμονής.</span></span></li>
</ul>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Διαπιστώνουμε ότι ο 1 στους 4 Γαβαλάδες Χώρας, Καταπόλων και Κάτω Μεριάς το 1877 ήταν ξενιτεμένος. Περίπου τέτοια ήταν η αναλογία και στο σύνολο του πληθυσμού της Αμοργού εκείνη την εποχή. Με την βιομηχανική επανάσταση και την αλλαγή των οικονομικών συνθηκών, η μετανάστευση γενικεύτηκε τα επόμενα χρόνια. Άρχισε το ρεύμα και προς την Αμερική. Στον Μεσοπόλεμο και μετά το 1950 το ρεύμα γενικεύτηκε προς Αθήνα και Πειραιά.<br /><br /><b>Μετανάστες στην Αμερική</b><br /><br />Η Μαρία Γερτου, έχει κάνει μία έρευνα για την μετανάστευση Γαβαλάδων της Αμοργού στην Αμερική, όπως καταγράφονται στα αρχεία του περίφημου κέντρου υποδοχής των μεταναστών, στο νησί Έλλις της Νέας Υόρκης. Ιδού τα στοιχεία για τρεις περιπτώσεις:</span></span><br />
<ul style="text-align: left;">
<li><span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Ο Μάρκος Γαβαλάς από την Αμοργό, 19 ετών, έφθασε στο Έλλις στις 19 Ιουλίου 1910 με το (περιβόητο) υπερωκεάνιο «Πατρίς», προερχόμενο από τον Πειραιά.</span></span></li>
<li><span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Ο Νικόλαος Γαβαλάς από την Αμοργό, 42 ετών, έφθασε στις 23 Νοεμβρίου 1910 με το «Πατρίς», προερχόμενο από τον Πειραιά.</span></span></li>
<li><span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Ο Λεωνίδας Γαβαλάς από την Αμοργό, 19 ετών, έφθασε στις 13 Σεπτεμβρίου 1912 με το πλοίο «Σαξωνία», προερχόμενο από την Πάτρα.</span></span></li>
</ul>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Πολυάριθμοι από παλιά οι Γαβαλάδες είχαν και έχουν μεγάλη συμμετοχή στον πληθυσμό του νησιού. Το 1863 και με βάση τον εκλογικό κατάλογο, αντιστοιχούσαν στο 4,70% του πληθυσμού. Σήμερα και με βάση τον τηλεφωνικό κατάλογο, έχουν φτάσει το 7,30%. (Τους ξεπερνάνε πάντως οι Νομικοί). Όλους όμως τους ξεπερνάνε οι Γαβαλάδες της Ηρακλειάς, που αποτελούν το 33% του πληθυσμού στο νησί. <br /><br /><br />Νίκος Νικητίδης<br /></span></span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-37808334256966157772014-02-19T22:15:00.003+02:002021-04-10T00:41:24.298+03:00Αιγιάλη όπως Αιγαίο...<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLK8c_7E7AvbAkQb2KWZirghN9SWftFDHcgk2190y3Jft4sDJq0NwSLpsI-f1mb4xUb47lyvPKgRg9yclxhG3PTrTiQHZpWo5IA8nhrYyITL67OY03ZcDi_NdQJtv41GDQh0HqGKRHCPbP/s1600/Aegiali.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLK8c_7E7AvbAkQb2KWZirghN9SWftFDHcgk2190y3Jft4sDJq0NwSLpsI-f1mb4xUb47lyvPKgRg9yclxhG3PTrTiQHZpWo5IA8nhrYyITL67OY03ZcDi_NdQJtv41GDQh0HqGKRHCPbP/s1600/Aegiali.jpg" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><b><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="font-size: small;">Η περιφέρεια της Αιγιάλης καλύπτει το ανατολικό τμήμα της Αμοργού</span></span></b></span></span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br />Την Αμοργό στην αρχαιότητα αποτελούσαν τρεις πόλεις-κράτη: η Αρκεσίνη στα δυτικά, η Μινώα στο κέντρο και η Αιγιάλη στο ανατολικό τμήμα του νησιού. Το όνομα της Αιγιάλης διατηρήθηκε σε καθημερινή χρήση μέχρι τις μέρες μας, ελαφρώς παρεφθερμένο σε Γιάλη.<br /><br />Το όνομα Αιγιάλη είναι αρχαίο και ετυμολογείται από το αιξ-αιγός (η), που ανάλογα σημαίνει κύμα (το) ή αίγα(η)-κατσίκι. Δηλαδή Αιγιάλη όπως Αιγαίο...<br /><br />Το Αιγαίο μπορεί να είναι μια θάλασσα μικρή αλλά είναι και πολύ δύσκολη, λόγω των ισχυρών ανέμων που επικρατούν. Εκτός από τα καλοκαιρινά μελτέμια (ισχυροί βόρειοι άνεμοι) και τις χειμωνιάτικες σοροκάδες (ισχυροί νότιοι άνεμοι), υπάρχει και μια μεγάλη ποικιλία τοπικών ανέμων, οι οποίοι δημιουργούνται από τα βουνά (κατεβατοί) και στους πολυάριθμους διαύλους ανάμεσα στα νησιά. Έτσι συνήθως το Αιγαίο είναι κυματώδες και «άσπρίζει» από τους αφρούς των κυμάτων. Συνεπώς, νησιώτες και θαλασσινοί του έδωσαν το όνομά του από τα αφρισμένα κύματά του (αιξ-αιγός). Την ίδια παρατήρηση έκαναν χιλιάδες χρόνια αργότερα και οι Οθωμανοί Τούρκοι, που το ονόμασαν με παρόμοιο τρόπο «Άσπρη Θάλασσα».<br /><br />Με τον ίδιο τρόπο οι αρχαίοι κάτοικοι της Αμοργού ονοματοδότησαν την Αιγιάλη, από την μεγάλη αμμουδερή της παραλία όπου σκάει αφρίζοντας η αιξ (αιγός), δηλαδή το κύμα. Σημειώνεται ότι και σήμερα στην Αμοργό η λέξη «γιαλός» χρησιμοποιείται για να δηλώσει την παραλία του επινείου, κι έτσι, δηλαδή «γιαλό», ονομάζουν οι Λαγκαδιανοί και οι Θολαριανοί τον Όρμο Αιγιάλης και με παρόμοιο τρόπο «γιαλό» ονομάζουν οι παλιοί Χωραΐτες τα Κατάπολα.<br /><br />Όπως και στην αρχαιότητα έτσι και σήμερα Αιγιάλη είναι το όνομα του ανατολικού τμήματος του νησιού, όπου και βρίσκεται το ψηλότερο βουνό, ο Κρίκελος. Η ακρόπολη της αρχαίας Αιγιάλης βρισκόταν κοντά στα σημερινά Θολάρια.<br /><br />Στην διάρκεια της βυζαντινής περιόδου αναπτύχθηκαν οι σημερινοί οικισμοί <b>Λαγκάδα, Θολάρια, Ποταμός</b> και <b>Στρούμπος</b>. Μόλις μετά την δεκαετία του 1950-60 αναπτύχθηκε, λόγω του τουρισμού, ο Όρμος Αιγιάλης που παλιότερα ήταν σχεδόν ακατοίκητος. </span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><br /></span>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsAlBKjRK4-wIsMBK7ne5LBrHeNuCi4izmP4PRrKq088qoNIbNfSRTlqCnJoEKHdIZBFUmGIzjao58_79Ahb1M2JLCoJYlV4TQbRS7vXlv_ej_sGkFEBllVfbMnB6etFtTBD8HufI9TPV7/s1600/Ormos+Potamos_01.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsAlBKjRK4-wIsMBK7ne5LBrHeNuCi4izmP4PRrKq088qoNIbNfSRTlqCnJoEKHdIZBFUmGIzjao58_79Ahb1M2JLCoJYlV4TQbRS7vXlv_ej_sGkFEBllVfbMnB6etFtTBD8HufI9TPV7/s1600/Ormos+Potamos_01.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="font-size: small;">Ο γιαλός, ο Όρμος και ο Ποταμός</span></span></b></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Μετά την δημιουργία του ελληνικού κράτους (1832), η Αιγιάλη παρέμεινε σχετικά απομονωμένη, γιατί ανάμεσα σ' αυτήν και το υπόλοιπο νησί παρεμβάλλεται ένας δύσβατος ορεινός όγκος και διότι η πρόσβαση στην Αμοργό γινόταν μέσω του μεγάλου φυσικού λιμανιού των Καταπόλων. Δεν είναι τυχαίο ότι και σήμερα οι Χωραΐτες αναφέρονται στην Αιγιάλη με το επίρρημα «μέσα» (πάω μέσα=πάω στην Γιάλη).<br /><br />Αυτή η σχετική απομόνωση της Γιάλης (Αιγιάλης) είχε ως αποτέλεσμα να διατηρηθούν ορισμένα έθιμα, που έχουν τις ρίζες τους σε πολύ παλιές εποχές, όπως ο <b>Καπετάνιος</b> στις Απόκριες και τα παιχνίδια <b>Μπίλιοι</b> (αρχαία μορφή του μπόουλινγκ) στα Θολάρια και <b>Μπάλες</b> στην Λαγκάδα. Τα έθιμα αυτά, αν και είναι μοναδικά στην Ελλάδα, ελάχιστα έχουν μελετηθεί και προβληθεί.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-26947096555973554872012-04-23T19:00:00.003+03:002021-04-10T00:43:58.139+03:00Πατελίδι, μια βραχονησίδα της Αμοργού<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_R9ZI3cA0jsGVpQh04kkgyTOSzFrS2s-qCuYoTiyQyULUjD-g9zXYeDyzWvaCX8QrmHtGV8z8kSY7SpkxVpFoC8HdAkyzdlwul7blXpq-0bdiTiRLUbc9yKNrkt5FsDcUgAeAT__793kF/s1600/Patelidi.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_R9ZI3cA0jsGVpQh04kkgyTOSzFrS2s-qCuYoTiyQyULUjD-g9zXYeDyzWvaCX8QrmHtGV8z8kSY7SpkxVpFoC8HdAkyzdlwul7blXpq-0bdiTiRLUbc9yKNrkt5FsDcUgAeAT__793kF/s1600/Patelidi.jpg" /></a></div>
<br />
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span face="Verdana,sans-serif">Το Πατελίδι είναι μια βραχονησίδα της Κάτω Μεριάς. Το όνομά του οφείλεται στο σχήμα του, που μοιάζει με πεταλίδα, η οποία στην ντοπιολαλιά λέγεται "πατελίδα". Το Πατελίδι είναι υποκοριστικό της πατελίδας [ πβ. κοχλίδι ({κοχλίας), Ραχίδι ({ράχη) από την αμοργιανή ντοπιολαλιά].</span><br style="font-family: Verdana, sans-serif;" /><br style="font-family: Verdana, sans-serif;" /><span face="Verdana,sans-serif">Ο Ν. Π. Ανδριώτης και ο Γ. Μπαμπινιώτης στα λεξικά τους συμφωνούν ότι η πεταλίδα ετυμολογείται από το ιταλικό patella (με ίδια σημασία) { λατ. patella (=λεκάνη, πινάκιο) { αρχαιοελληνικό πατάνη (=επίπεδο πιάτο). Η πεταλίδα διαμορφώθηκε εξ επιδράσεως από το πέταλο. Στην Αμοργό πάντως η λέξη εμφανίζεται στην αρχική της μορφή.</span><br style="font-family: Verdana, sans-serif;" /><br style="font-family: Verdana, sans-serif;" /><span face="Verdana,sans-serif">Οι πατελίδες (πεταλίδες) αποτελούσαν και εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο τροφοσυλλογής στην Αμοργό, ως εκλεκτό θαλασσινό ορεκτικό. Αναφορά (με σχέδιο) για τις πατελίδες της Αμοργού και την νησιών της κάνει το 1800 στο ταξιδιωτικό χρονικό του από το Αιγαίο ο Πιτόν ντε Τουρνεφόρ.</span><br style="font-family: Verdana, sans-serif;" /><br /></span></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-51898019913697567452012-01-29T01:16:00.002+02:002021-04-10T00:44:55.021+03:00Εξόριστοι στο απέραντο γαλάζιο της Αμοργού<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7k16PyrAKRpydhaGCg2lANVTWdVvhEiGrbRvYaEJEIx4bFGR85_DQP6esctWelfq4B4EX-DE2R9R67s_rurS-4JfzGmRwL8XozuHm5HhjFA6AYV-h_j-pwwF7JJTrV3VWVBS18ZdkHkrK/s1600/%CE%95%CE%9E%CE%9F%CE%A1%CE%99%CE%A3%CE%A4%CE%9F%CE%99_%CE%91%CE%9C%CE%9F%CE%A1%CE%93%CE%9F%CE%A3_1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="448" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7k16PyrAKRpydhaGCg2lANVTWdVvhEiGrbRvYaEJEIx4bFGR85_DQP6esctWelfq4B4EX-DE2R9R67s_rurS-4JfzGmRwL8XozuHm5HhjFA6AYV-h_j-pwwF7JJTrV3VWVBS18ZdkHkrK/s640/%CE%95%CE%9E%CE%9F%CE%A1%CE%99%CE%A3%CE%A4%CE%9F%CE%99_%CE%91%CE%9C%CE%9F%CE%A1%CE%93%CE%9F%CE%A3_1.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj3N1tBdtUa99iw5m78B8qPqWP4Em8DuQYNWhzjd948mfftwE2-Sipqv6SmGAXMSka8Ns6Xlk4ywlcjRjTS6icxFnP1W8gGf1Gog5Ss71-P9HoQ5SnzVs83DypAVIOvYdk4MTJEqi-7LpJz/s1600/%CE%95%CE%9E%CE%9F%CE%A1%CE%99%CE%A3%CE%A4%CE%9F%CE%99_%CE%91%CE%9C%CE%9F%CE%A1%CE%93%CE%9F%CE%A3_2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="450" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj3N1tBdtUa99iw5m78B8qPqWP4Em8DuQYNWhzjd948mfftwE2-Sipqv6SmGAXMSka8Ns6Xlk4ywlcjRjTS6icxFnP1W8gGf1Gog5Ss71-P9HoQ5SnzVs83DypAVIOvYdk4MTJEqi-7LpJz/s640/%CE%95%CE%9E%CE%9F%CE%A1%CE%99%CE%A3%CE%A4%CE%9F%CE%99_%CE%91%CE%9C%CE%9F%CE%A1%CE%93%CE%9F%CE%A3_2.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<br />
<br />Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-90647952133346533802011-12-16T22:34:00.002+02:002021-04-10T00:38:42.404+03:00Αμοργός και Κωνσταντινούπολη<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
</div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">Κάποιοι από τους Πράσινους της Αμοργού υποστηρίζουν ότι το επώνυμό τους προέρχεται από την Κωνσταντινούπολη και το ανάγουν στην εποχή των «Πράσινων» και των «Βένετων» (γαλάζιων), των δύο φατριών που κυριαρχούσαν στον ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης. Για να συμβαίνει κάτι τέτοιο πρέπει να πάμε πολύ πίσω στην ιστορία, ίσως και 1.500 χρόνια. Πράγματι υπήρχαν Πράσινοι στην Κωνσταντινούπολη, αλλά στη νεότερη εποχή των Ρωμιών της Πόλης (18ος και 19ος αιώνας), όπως η οικογένεια του ζωγράφου Μάριου Πράσινου που έκανε μεγάλη καριέρα στην Γαλλία. Το πιθανότερο όμως είναι να προέρχονται από την Αμοργό </span><span style="font-size: large;">οι Πράσινοι της Πόλης </span><span style="font-size: large;">και όχι το αντίθετο.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Στον εκλογικό κατάλογο του 1877, με τους δημότες της περιφέρειας Χώρας, περιέχονται 31 Αμοργιανοί που δηλώνουν μόνιμη διαμονή την Κωνσταντινούπολη. Ο αριθμός τους είναι εξαιρετικά μεγάλος, αν σκεφτούμε ότι την ίδια εποχή οι Αμοργιανοί της Ερμούπολης ήταν ελαφρώς περισσότεροι. Φυσικά, ανάμεσα στους Αμοργιανούς της Πόλης περιλαμβάνεται κι ένας Πράσινος, ο Σταμάτης Πράσινος που διατηρούσε καφενείο. Οι Αμοργιανοί που έμεναν στην Πόλη το 1877 είναι οι εξής:</span></div>
<ol>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Βενετζάνος Δημοσθένης του Γεωργίου, 29 ετών, ξυλουργός.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Βενετζάνος Εμμανουήλ του Γεωργίου, 21 ετών, γεωργός. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Βενετζάνος Ιωάννης του Γεωργίου, 39 ετών, αρτοποιός. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Βενετζάνος Μιχαήλ του Αναστασίου, 24 ετών, δημοδιδάσκαλος. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Βενετζάνος Μιχαήλ του Γεωργίου, 30 ετών, αρτοποιός. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Βενετζάνος Νικήτας του Γεωργίου, 42 ετών, αρτοποιός.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Βλαβιανός Μιχαήλ του Νικήτας, 43 ετών, προξενικός κλητήρ. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Βλαβιανός Νικήτας του Μιχαήλ, 57 ετών, σανδαλοποιός.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Βλάχος Ανέστης του Χριστόδουλου, 58 ετών, αλιεύς.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Γαβράς Επαμεινώνδας του Δημητρίου, 40 ετών, υπάλληλος. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Γαβράς Μάρκος του Δημητρίου, 42 ετών, εργολάβος.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Δαμιανός Γεώργιος του Στέφανου, 30 ετών, υπηρέτης.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Δανασής Δημήτριος, 60 ετών, ελληνοδιδάσκαλος. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Δανασής Μιλτιάδης του Δημητρίου, 27 ετών, ελληνοδιδάσκαλος.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Ζαράνης Φώτιος του Αντωνίου, 32 ετών, υποδηματοποιός.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Θεολογίτης Εμμανουήλ του Μάρκου, 44 ετών, σανδαλοποιός.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Ιωαννίδης Εμμανουήλ του Ιωάννη, 54 ετών, ελληνοδιδάσκαλος.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Καρατζάς Μιχαήλ του Κώνστα, 45 ετών, ναυτικός.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Παπαδόπουλος Εμμανουήλ του Γιάγκου, 35 ετών, ράπτης. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Παπαδόπουλος Κωνσταντίνος του Γιάγκου, 31 ετών, υπηρέτης.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Πάσσαρης Εμμανουήλ του Κώνστα, 38 ετών, σανδαλοποιός.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Πράσινος Σταμάτιος του Εμμανουήλ, 46 ετών, καφεπώλης.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Σαράντος Γεώργιος του Γιάγκου, 47 ετών, έμπορος.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Σιγάλας Γεώργιος του Κώνστα, 33 ετών, σανδαλοποιός. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Σιγάλας Γ. του Κώνστα, 36 ετών, αρτοποιός. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Σιγάλας Ιωάννης του Κώνστας, 34 ετών, αρτοποιός.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Στουπάκης Δημήτριος του Νικολάου, 79 ετών, αρτοποιός. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Στουπάκης Μιχαήλ του Δημητρίου, 47 ετών, φαρμακοποιός. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Στουπάκης Νικόλαος του Δημητρίου, 50 ετών, υπάλληλος.</span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Φωστιέρης Ιωάννης του Αντωνίου, 52 ετών, ναυτικός. </span></li>
<li style="font-family: Verdana,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Φωστιέρης Μιχαήλ του Ιωάννη, 37 ετών, τεχνίτης.</span></li>
</ol>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Από αυτούς ο ελληνοδιδάσκαλος και μετέπειτα σχολάρχης Αμοργού Εμμανουήλ Ιωαννίδης (Ζαράνης, το πραγματικό του επώνυμο) εξελίχθηκε σε μεγάλη πνευματική μορφή. Έζησε και δίδαξε πολλά χρόνια στην Κωνσταντινούπολη και υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Ο Γάλλος αρχαιολόγος Γκαστόν Ντεσάν γνώρισε από κοντά τον Ιωαννίδη στην Αμοργό και γράφει σχετικά:<br /><br />«Ο κ. Ιωαννίδης με την μαύρη ρεντικότα, την λευκή γενειάδα, το ψηλό παλιομοδίτικο καπέλο και τον αέρα γνήσιου εκπαιδευτικού, έδινε μια εικόνα μοναδική μέσα στην αγριότητα των άγονων εκτάσεων και των θάμνων, ανάμεσα στις πέτρες και τους ισχνούς σχίνους που φύτρωναν στις ξερές άγονες πλαγιές.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /><i style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">«Ο Ιωαννίδης υπήρξε κάποτε ένα από τα πιο δραστήρια μέλη του Φιλολογικού Συλλόγου της Κωνσταντινουπόλεως. Το περιοδικό που εκδίδει ο σύλλογος αυτός περιέχει πολλά άρθρα που έγραψε ο ίδιος στην πρώιμη νεότητά του, τα οποία δείχνει στους επισκέπτες με περηφάνια που δεν μπορεί να κρύψει. Πρόκειται για πραγματείες σε θέματα βυζαντινής αρχαιολογίας. </i></span></div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif; text-align: justify;">
<i><br /></i></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif; margin-left: 0px; margin-right: 0px; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCuho5olTvfD5DBqUIcrg5uqruFKExvYemSzAa3BnENxZMGW_kWuWSL3ZCz8msAYWJL6sdR0UeHEwbkSy-YrMWVJNlzQjL_rjT6GFYy6E6Z0BA0cxKDjXaPdZoikh93XvcAw5c-BH-Bd9N/s1600/%25CE%2595%25CE%25B9%25CE%25BA%25CF%258C%25CE%25BD%25CE%25B11.gif" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCuho5olTvfD5DBqUIcrg5uqruFKExvYemSzAa3BnENxZMGW_kWuWSL3ZCz8msAYWJL6sdR0UeHEwbkSy-YrMWVJNlzQjL_rjT6GFYy6E6Z0BA0cxKDjXaPdZoikh93XvcAw5c-BH-Bd9N/s320/%25CE%2595%25CE%25B9%25CE%25BA%25CF%258C%25CE%25BD%25CE%25B11.gif" width="259" /></a></i></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif; font-size: small;"><b>Εμμανουήλ Ιωαννίδης</b></span></i></td></tr>
</tbody></table>
<div style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif; text-align: justify;">
<i><span style="font-size: large;"></span></i></div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif; text-align: left;">
<i><span style="font-size: large;">«Ο άνθρωπος αυτός διαβάζει με μεγάλη άνεση οποιοδήποτε ορνιθοσκάλισμα γραμμένο με ψιλά γράμματα και πολύπλοκα συμπλέγματα, πάνω στις περγαμηνές, τα υαλουργήματα, τα μανουάλια και τα τέμπλα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. </span></i></div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif; text-align: left;">
<i><span style="font-size: large;">Υπήρξε για πολύ καιρό σχολάρχης της Αμοργού. Σήμερα ο Ιωαννίδης έχει αφήσει το σχολείο του. </span></i></div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif; text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif; text-align: justify;">
<i><span style="font-size: large;">«Ζει πολύ ήσυχα στο λιτά επιπλωμένο σπίτι του, μαζί με δυο τρεις περιποιητικές γλυκομίλητες ανιψιές, μια αποτραβηγμένη ζωή σοφού γέροντα. Επιτρέπει στον εαυτό του μία μόνο πολυτέλεια: τα βιβλία. Έχει πολλά, πολύ όμορφα και εκλεκτά.</span></i></div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif; text-align: justify;">
<i><span style="font-size: large;"> <br />«Με μεγάλη ευχαρίστηση βρίσκει κανείς, σ’ αυτές τις ερημιές, το Monuments της Γαλλικής Εταιρείας για την ενθάρρυνση των ελληνικών σπουδών, τις εκδόσεις των Rayet, Homolle, Collignon και αρκετά άλλα βιβλία που τα καΐκια δεν συνηθίζουν να μεταφέρουν. </span></i></div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif; text-align: justify;">
<i><span style="font-size: large;"><br />«Ο Ιωαννίδης έχει αφιερωθεί στην μελέτη της Αμοργού. Γνωρίζει το νησί απέξω κι ανακατωτά. Ιστορικές πληροφορίες, δημοτικά τραγούδια, τοπικές παροιμίες, ιδιωματισμοί της τοπικής γλώσσας, είναι όλα θαμμένα μέσα στις σημειώσεις του. Δεν θα υπήρχε τίποτα πιο διασκεδαστικό από τον ξεφυλλίσει κανείς μια τόσο πλούσια μνήμη. Μου φαίνεται όμως ότι ανοίγει αρκετά δύσκολα τους θησαυρούς της λογιότητάς του. Τσιγκουνεύεται τις εκμυστηρεύσεις και σπάνια συναντάει κανείς πιο καχύποπτο αρχαιολόγο. </span></i></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><i style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;"><br />«Έμαθα ότι ετοίμαζε μια μεγάλη εργασία για την Αμοργό: έξι τόμοι ήταν έτοιμοι για το τυπογραφείο. Έξι τόμοι είναι πολλοί για λίγα τετραγωνικά χιλιόμετρα. Όμως οι Έλληνες έχουν μιαν ικανότητα ερανισμού που επιτελεί κατορθώματα. Ο Ιωαννίδης ενημερωνόταν με παθιασμένη περιέργεια για τα αποτελέσματα των ανασκαφών μου. Ερχόταν σχεδόν καθημερινά, με ένα μολύβι και ένα σημειωματάριο, να μου ζητήσει, με χίλιες επιφυλάξεις, την άδεια να αντιγράψει τις επιγραφές που είχα βρει στην ακρόπολη της Αρκεσίνης και στον λόφο της Μινώας. Δεν τόλμησα να του αρνηθώ την ευχαρίστηση που τόσο θερμά επιθυμούσε».</i><br /><br />Από τις επαφές που είχε η Αμοργός με την Κωνσταντινούπολη διατηρούνται μέχρι σήμερα ορισμένοι μουσικοί σκοποί, όπως ο Πολίτικος και ο Σηλυμβριανός. Έστω κι έτσι η Αμοργός συνεχίζει την μυστική της επαφή με την Πόλη…<br /><br /><b>Νίκος Νικητίδης</b></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-69117503768232425262011-12-11T21:20:00.002+02:002021-04-10T00:39:05.498+03:00Μία χιλιετία Συνοδινοί στην Αμοργό<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">Το επώνυμο Συνοδινός είναι τυπικά βυζαντινό (Τριανταφυλλίδης). Η ετυμολογία του προέρχεται από την μικρασιατική πόλη «Σύνναδα» της Φρυγίας με την προσθήκη της κατάληξης –ηνός, που δείχνει την καταγωγή ενός ατόμου. Ανήκει στην κατηγορία των «εθνικών επωνύμων», τα οποία σχηματίζονται με το όνομα ενός τόπου (χώρας, περιοχής, πόλης, χωριού) και την προσθήκη (ανάλογα με τους κανόνες της ευφωνίας) των καταλήξεων -ανός και -ιανός (Αμοργιανός), -ιάνος και -άνος (Πρεβεζάνος), -ινός (Τρικκαλινός), -ηνός (Ζακυνθηνός, Συνναδηνός). </span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Συνναδηνός (και απλοποιημένα: Συναδηνός) λοιπόν είναι αυτός που κατάγεται από τα Σύνναδα. Αν και σποραδικά το επώνυμο διατηρείται στην αρχική του μορφή, με την πάροδο του χρόνου πήρε την σημερινή και πιο ευφωνική του μορφή «Συνοδινός». Το επώνυμο είναι σχετικά σπάνιο και συναντάται κατά σειράν στην Αμοργό, την Πάτρα, το Αργοστόλι της Κεφαλονιάς, την Σπάρτη και την Σίφνο, όπως φαίνεται και στον σχετικό πίνακα. Οι Συνοδινοί της Σύρου προέρχονται προφανώς από την Αμοργό και την Σίφνο. </span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Στην Αμοργό το επώνυμο «Συνοδινός» είναι γιαλίτικο και κυρίως της Λαγκάδας. Αυτό αποδεικνύεται από την σημερινή κατανομή του επωνύμου στο νησί, που είναι η εξής:</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />Λαγκάδα 21, Όρμος 12, Θολάρια 6, Κατάπολα 6, Χώρα 5, Ηρακλειά 2, Κάτω Μεριά 0.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />Το ίδιο το επώνυμο, λοιπόν, υποδεικνύει ότι οι Συνοδινοί ήρθαν στην Αμοργό από την Μικρά Ασία. Πότε όμως; </span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Η πρώτη γραπτή μαρτυρία, με την μορφή μάλιστα Συναδηνός (Αντώνιος), είναι του 1588 σε πράξη που περιέχεται στο βρεβείο της Χαζοβιώτισας. Το 1786 πάλι στο βρεβείο διαπιστώνουμε ότι διατηρεί την μορφή Συναδηνός (πράξη του παπά Ιωάννη Συναδηνού). Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους (1832) το επώνυμο παίρνει την σημερινή του μορφή «Συνοδινός», όπως φαίνεται από έναν κατάλογο μαθητών του 1841.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Ο Ιωάννης Βογιατζίδης, με βάση τις καταγραφές στο βρεβείο της Χοζοβιώτισσας, υποστηρίζει ότι οι Συναδηνοί (Συνοδινοί) ήρθαν στην Αμοργό στο δεύτερο τέταρτο του 13ου αιώνα, δηλαδή μετά το 1225, ως πολιτικοί εξόριστοι. Τους συναρτά, μαζί με άλλους βυζαντινούς γαιοκτήμονες, με διάφορα στασιαστικά κινήματα εναντίον της αυτοκρατορίας της Νίκαιας και του Ιωάννη Βατάτζη.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />Ο Βογιατζίδης επισημαίνει ότι «εν τω βρεβίω εύρον μνείας αθρόας οικογενειακών ονομάτων γνωστών μέχρι τούδε εκ της ιστορίας της εν Νικαία ελληνικής αυτοκρατορίας». Τέτοια επώνυμα είναι τα Συναδηνός, Τζαμάντουρας, Καλοδάς (Κολιδάς σήμερα), Φραγκόπουλος, Κότυς, κι ακόμη Γαβαλάς και Γαβράς.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Ενδιαφέρον έχει όμως και η επισήμανση του βυζαντινολόγου Σπύρου Βρυώνη, ο οποίος αναφέρει ότι ο αυτοκράτορας Αλέξιος Κομνηνός, γύρω στο 1100, αναγκάστηκε να μεταφέρει ελληνικούς πληθυσμούς, λόγω της πίεσης των τουρκικών επιδρομών, από τα ενδότερα της Μικράς Ασίας προς τα παράλια και άλλες περιοχές. Ανάμεσα στις επώνυμες οικογένειες των προσφύγων ήταν Συναδηνοί και Βρούτσηδες.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Βρούτσηδες δεν έχουμε πια στην Αμοργό. Μας άφησαν όμως το επώνυμό τους στην ονομασία του χωριού Βρούτση, που προέρχεται από την φράση «στου Βρούτση» (δηλαδή στην περιοχή που ανήκει στον Βρούτση). Παρόμοια τοπωνύμια είναι το Λέλη (στου Λέλη), ο Μαρασκάς (στου Μαρασκά), κ.α.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Με δεδομένο ότι στην Αμοργό, εκτός από τους Συνοδινούς (Συναδηνούς) είχαμε και Βρούτσηδες, μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι Συνοδινοί ήρθαν ως πρόσφυγες γύρω στο 1100, με απόφαση του βυζαντινού αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού, που προσπαθούσε με μετακινήσεις να σώσει ελληνικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας από την τουρκική επίθεση.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Ό Αλέξιος, Κομνηνός, εξάλλου, είναι αυτός που με την ανακαίνιση της μονής Χοζοβιώτισσας (της οποίας και θεωρείται κτήτωρ) έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην μεσαιωνική ιστορία της Αμοργού, χαρίζοντας πολλά προνόμια στο μοναστήρι και καθιστώντας το πολύ σημαντική δύναμη στο κεντρικό Αιγαίο.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Είτε ως πολιτικοί εξόριστοι και επώνυμοι γαιοκτήμονες γύρω στο 1225, είτε ως απλοί πρόσφυγες προερχόμενοι από τα Σύνναδα γύρω στο 1100, φαίνεται ότι οι Συνοδινοί της Αμοργού (όπως και άλλα αμοργιανά επώνυμα: Θεολογίτες, Γεράκηδες, Γαβράδες, Γαβαλάδες, Κολιδάδες, Μενδρινοί, κ.α) έχουν μια παρουσία στην Αμοργό που πλησιάζει την χιλιετία. Πρόκειται για μία διαπίστωση που είναι πολύ σημαντική για την ιστορία όχι μόνο της Αμοργού αλλά των Κυκλάδων και του Αιγαίου γενικότερα.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Ενδιαφέρον ζήτημα είναι η παρουσία Συνοδινών σε μερικές άλλες περιοχές.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj78B6vjvIVLxsCFLGSYAirx_b2fOj9hqWv3V-KzaJmYuNQ48Jcs_lp7IbXljDY8fVmC8y88L2luO03rIoLuE_PxCawra-JuSmfiwWOjZgQOtIxwJ_q-YbntTpFUKrjv2bAWnzqAo4y_Ydz/s1600/%25CE%259A%25CE%2595%25CE%2599%25CE%259C%25CE%2595%25CE%259D%25CE%2591+-+%25CE%2591%25CE%259C%25CE%259F%25CE%25A1%25CE%2593%25CE%259F%25CE%25A3+antigrafo+%25CE%25B1%25CE%25BD%25CF%2584%25CE%25AF%25CE%25B3%25CF%2581%25CE%25B1%25CF%2586%25CE%25BF.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj78B6vjvIVLxsCFLGSYAirx_b2fOj9hqWv3V-KzaJmYuNQ48Jcs_lp7IbXljDY8fVmC8y88L2luO03rIoLuE_PxCawra-JuSmfiwWOjZgQOtIxwJ_q-YbntTpFUKrjv2bAWnzqAo4y_Ydz/s320/%25CE%259A%25CE%2595%25CE%2599%25CE%259C%25CE%2595%25CE%259D%25CE%2591+-+%25CE%2591%25CE%259C%25CE%259F%25CE%25A1%25CE%2593%25CE%259F%25CE%25A3+antigrafo+%25CE%25B1%25CE%25BD%25CF%2584%25CE%25AF%25CE%25B3%25CF%2581%25CE%25B1%25CF%2586%25CE%25BF.jpg" width="180" /></a></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: left;">
<span style="font-size: large;">Στην Σίφνο είναι πιθανό να προέρχονται από την Αμοργό. Το 1646 ο πατριάρχης Παρθένιος Β’ ένωσε εκκλησιαστικά τα νησιά Σίφνο, Σέριφο, Φολέγανδρο, Αμοργό, Αστυπάλαια, Μύκονο, Ανάφη, Ίο, Σίκινο και τα μικρότερά τους και συγκρότησε την αρχιεπισκοπή Σίφνου, με πρώτο της αρχιεπίσκοπο τον Αθανάσιο από την Θήρα. Η παρουσία των Συνοδινών στην Αμοργό προηγείται αρκετούς αιώνες από την δημιουργία της αρχιεπισκοπής Σίφνου.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Στην Κεφαλονιά (κι από εκεί στην Πάτρα) οι Συνοδινοί πρέπει να προέρχονται από την Πόλη και την Κρήτη, όταν ολοκληρώθηκε η τουρκική κατάκτηση και πολλές βυζαντινές οικογένειες αναζήτησαν καταφύγιο στα μη τουρκοκρατούμενα νησιά του Ιονίου.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Στην Λακωνία η εξήγηση πρέπει να αναζητηθεί στον βυζαντινό χαρακτήρα που διατήρησε (Μυστράς, Γεράκι, Μονεμβασιά, Μαλέας, Μάνη) η περιοχή μέχρι τα νεότερα χρόνια.<br /><br />Νίκος Νικητίδης<br /><br /><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif; font-size: small;">Πηγές</span></span></div>
<ul>
<li style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="font-size: small;">Μανόλη Τριανταφυλλίδη «Τα οικογενειακά μας ονόματα», εκδ. Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1955.</span></li>
<li style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="font-size: small;">Σπύρου Βρυώνη, «Η παρακμή τους μεσαιωνικού Ελληνισμού στη Μικρά Ασία και η διαδικασία εξισλαμισμού (11ος-15ος αιώνας), εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2000.</span></li>
<li style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="font-size: small;">Ευτυχίας Λιάτα, «Η Σέριφος κατά την Τουρκοκρατία, 17ος-19ος αιώνας», εκδ. Ίδρυμα Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1987.</span></li>
<li style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="font-size: small;">Ιωάννου Ι. Βογιατζίδου, «Αμοργός, Ιστορικαί έρευναι περί της νήσου», Αθήνα 1918.</span></li>
<li><span style="font-size: large;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif; font-size: small;">Τηλεφωνικός κατάλογος ΟΤΕ</span></span></li>
</ul>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>Unknownnoreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-31202968611567184612011-12-08T01:41:00.002+02:002021-04-10T00:29:39.795+03:00Άννας Συνοδινού «Οι προγονοί μου»<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhABjWpl3-lWR-wjn7_ilE-5qK4YHK1CSmokV8x8-QMRjZgkcAdglIoGEL0hsZuGslKg6noUvXMZfZ9RsZBzlYV_wC-5NXr87_8N5a65SliOcKHzPwVWLKbdMtN7oiI2HqEFXz9NzQW-LEO/s1600/annasinodinou.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhABjWpl3-lWR-wjn7_ilE-5qK4YHK1CSmokV8x8-QMRjZgkcAdglIoGEL0hsZuGslKg6noUvXMZfZ9RsZBzlYV_wC-5NXr87_8N5a65SliOcKHzPwVWLKbdMtN7oiI2HqEFXz9NzQW-LEO/s320/annasinodinou.jpg" width="221" /></a></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">Στο ληξιαρχικό κατάστιχο της Κοινότητας Αιγιάλης (στο χωριό Λαγκάδα της Αμοργού), που ήταν ξεχασμένο, σκονισμένο, κίτρινο απ’ τον χρόνο, διάβασα με τα μάτια μου το 1968 τον γενεαλογικό πίνακα επτά οικογενειών που έφεραν το επώνυμο των Συνοδινών, ανάμεσα στις οποίες ήταν και του παππού μου Μιχαήλ Ιωάννου Συνοδινού και της γιαγιάς μου Ευδοκίας Μιχαήλ Συνοδινού. Το 1885, γράφει το κατάστιχο, η Ευδοκία (Βδοκώ) Συνοδινού σύζυγος του Μιχαήλ γέννησε τα παιδιά που ονομάστηκαν: Ποθητή, Άννα, Ευαγγελία, Ιωάννης, Καλλιόπη, Σταύρος, Ειρήνη.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Ο παππούς μου Μιχάλης ήταν αγρότης, χτίστης και ο πυροσβέστης του χωριού. Η πολυμελής οικογένειά δεν είχε πόρους οικονομικούς και θρεφόταν δύσκολα με το λιγοστό λάδι, τη φάβα που εκεί στα ψηλοράχια βγαίνει κίτρινη και ροζ γιατί ανάμεσα στις φυτούλες φυτρώνουν και αγριοτρανταφυλλάκια ροζ. Είναι μια μοναδική περίπτωση της αμοργιανής φάβας, που δεν έχει μεγάλη παραγωγή και δεν φτάνει στο εμπόριο. Η γλύκα της είναι απερίγραπτη. Τα χόρτα του βουνού γέμιζαν τις υπέροχες πίττες με το χειροποίητο φύλλο, οι τραχανάδες και τα άλλα όσπρια του μικρού χωριού ήταν η βάση θρέψεως. Γιατί όταν έφτανε η ώρα να θυσιαστεί η κοτούλα ή το αρνάκι, τα παιδιά κλαίγανε, δεν θέλανε να φάνε. Η κολοκύθα έσωζε την κατάσταση, που την τηγανίζανε στο χοχλαστό καλαμποκέλαιο και το ψωμί και το ψωμί, η φραντζόλα (η περίφημη φραντζολα λεγόταν «Παύλος»), κριθαροσιταρένια, που ζυμώνεται φορμάτη για να δίνει παξιμάδια αλατισμένα και χορταστικά. Η υγεία της οικογένειας ήταν άριστη και απ’ αυτή τη φύτρα βγήκαμε και μεις, μια χαρά παιδιά και εγγόνια, εύρωστοι, γελαστοί και ισορροπημένοι.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Ψάξαμε να βρούμε από πού βγήκε το επώνυμό μας, γιατί οι Αιγαιοπελαγίτες λεγόμαστε Συνοδινοί, ενώ οι άλλοι, στα Ιόνια νησιά, λέγονται Συναδινοί.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Οι παραδόσεις και τα ενθυμήματα που σώζονται από στόμα σε στόμα φέρνουν ως τις μέρες μας ζωντανές ιστορίες των προγόνων μας από την Αμοργό. Ακόμη, χάρη στους Συνοδινούς, που έζησαν στο βυζαντινό μοναστήρι της Παναγίας Χοζοβιώτισσας, μέχρι σήμερα ακούμε παραμύθια των προγόνων. Ανάμεσα σ’ αυτά, κάποια μιλάνε για τον παλατιανό που ‘χε θάρρος, έλεγε φωναχτά όσα σκεφτόταν για μικρούς και μεγαλόσχημους. Ο Αυτοκράτορας τον ειδοποίησε πως θα φάει το κεφάλι του, αν δεν πάψει να μιλάει. Θύμωσε κι αντί να τονε θανατώσει, τον έστειλε εξορία στην Αμοργό. Ο αξιωματούχος με την οικογένειά του έφτασε στο νησί με γαλέρα, που πήγαινε στους Αγίους Τόπους. Οι άλλοι, που εξορίστηκαν μαζί του, πήγανε στον Μυστρά, στο Πριγκιπάτο του Μορέα.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Όταν η Πόλη έπεσε, εκείνοι οι Βυζαντινοί του Μυστρά φύγανε προς την Πάτρα. Από κει πολλοί πήγαν στην Κεφαλονιά, που ήταν σε ξένη κατοχή αλλά δεν κινδύνευε από τους Τούρκους. Έως σήμερα δεν γνωρίζουμε πως επιβίωσαν οι Συνοδινοί της Αμοργού, που διατήρησαν τις παραδόσεις και τα χριστιανικά ονόματα της Βασιλεύουσας. Κι ακόμη, δεν έχουμε έγκυρες πληροφορίες για τη σύνολη δράση των Συνοδινών, Στυλιανού και Αντωνίου, που ήσαν στην Φιλική Εταιρεία. Ένα είναι θετικά βέβαιο, πως η Ιερά Μονή της Χοζοβιώτισσας ήταν και είναι μια έπαλξη εθνικοθρησκευτική, που πολλά έσωσε και πολλά διασώζει στην Αμοργό και στο Αιγαίο.<br />Οι παραδόσεις και τα παραμύθια οδηγούν στην επιστημονική έρευνα:</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />«Οι Συνοδινοί ή Συναδινοί κατάγονται εκ Συννάδων Μικράς Ασίας. Αυλικοί εν Βυζαντίω εξεδιώχθησαν εκείθεν ένεκα λόγων ερωτικών. Μετά την Άλωσιν επανήλθον εις Σύνναδα και εκείθεν ήλθον εις την κυρίως Ελλάδα. Εγκαταστάθηκαν εις χωρίον Ιλάρους της Κατωγής Κεφαλληνίας (Παλλική-Ληξούρι), όπου και μέχρι σήμερον σώζονται, εκ των ενταύθα δε έδραμον οι Στυλιανός και Αντώνιος το 1767 εις την επανάστασιν της Πελοπονννήσου, μυηθέντες κατόπιν και τα της Φιλικής Εταιρείας». Οι πληροφορίες είναι του Παν. Συνοδινού, φίλου το Ηλία Τσιτσέλη και αδελφού του εν Πάτραις σατιρικού ποιητή Ηλία Συνοδινού (Κεφαλληνιακά Σύμμεικτα 1, 1904, 614).</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Η πόλις της Φρυγίας Σύναδα ή Σύνναδα ήκμαζε από το εμπόριο μαρμάρων, λευκών μετά φλεβών ερυθρών, τους περίφημους συνάδιους λίθους.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Έδωσε πολλούς ιεράρχες, εκ των οποίων ο Μιχαήλ μαρτυρήσας υπέρ της λατρείας των Εικόνων. Η μνήμη του Οσίου Ομολογητού Μιχαήλ Επικόπου Συννάδων εορτάζεται στις 23 Μαΐου. Εις τον Λαυρεωτικό Κώδικα 170 καταχωρείται το δίστιχο: «Λιπών Μιχαήλ ο Πρόεδρος Συννάδων την γην, ανήλθεν συνάδειν τοις Αγγέλοις». Εις την Ιερά Μονή του Κουτλουμουσίου στο Άγιον Όρος φυλάσσεται μέρος του ιερού σκηνώματος του Οσίου, το οποίον ευωδιάζει. (Πληροφορίες από το Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκης).</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Ο πατέρας μου Ιωάννης Μιχαήλ Συνοδινός, από το χωριό Λαγκάδα της Αιγιάλης Αμοργού, επιθυμούσε να κρατάμε τα παραδοσιακά, τα «παραδομένα» από πάππο προς πάππο και τη λαλά (όπως χαϊδευτικά αποκαλούν τη γιαγιά). Έτσι, όταν ένιωσε πως οι μέρες του δεν θα μακρύνουν, μας διηγόταν πολλά αμοργιανά και με βουρκωμένα μάτια ψιθύριζε:<br /><br />«Ήθελα να ‘μουνα πουλί, χρυσές φτερούγες να ‘χα<br />να πέταγα ως την Αμοργό για μια στιγμή μονάχα».<br /><br />Κι ακόμα θυμότανε τη λαλά του που μουρμούραγε τα τραγούδια της ξενητιάς:<br /><br />«Ω, καϋμένη Αμοργός, ίντα κακό σε βρήκε<br />Που όλη σου η λεβεντιά στην ξενητιά εβγήκε».<br /><br />Και του ‘γραφε:<br /><br />«Σου εύχομαι με το καλό γρήγορα να γυρίσεις!<br />Στην ξενητιά όπου γυρνάς μη μας αλησμονήσεις.<br />Χριστέ μου, το παιδάκι μας, τον Γιάννη, το χρυσό μας,<br />η ξενητιά τον χαίρεται, εν είναι πλιό δικό μας».<br /><br />Τον Οκτώβριο του 1968 πήγα για πρώτη φορά στην Αμοργό με τον αδελφό μου Νίκο, να κάνουμε του πατέρα μας το σαραντάμερο μνημόσυνο στο χωριό του, τη Λαγκάδα. Ταξιδέψαμε μ’ ένα καράβι εικοσιέξι ώρες, γιατί δούλευε μόνο η μία μηχανή του. Κι ακόμα, το σοβαρό πρόβλημα συγκοινωνίας, από εκατό χρόνια πριν, στα νησιά της άγονης γραμμής δεν έχει λυθεί επαρκώς. Το νησί της Αμοργού είναι από τα διασημότερα για την ιστορία του στο Αιγαίο. Εμείς φτάσαμε και βρήκαμε ανοιχτές αγκαλιές, φυσική γοητεία, φιλόξενη γη και αδέλφια, ομορφιά παντού. Οι παππούδες μας ζούσαν σ’ ένα τυπικά νησιώτικο διώροφο κάτασπρο σπίτι, θεμελιωμένο στο μεγάλο βράχο του λόφου. Από την ταρατσούλα του αγνάντευες «μύθια κι αλήθεια» στο πέλαγο και στον ουρανό. Καθώς το θυμάρι και τα σπάνια κρινάκια στέλνανε την ευωδιά τους παντρεμένη με την αρμύρα της θάλασσας και τον ζωογόνο αέρα.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Η ανηφόρα, για να φτάσεις ποδαράτα στο χωριό, σε αποζημιώνει προσφέροντας 25-30 πλατύσκαλα ασβεστωμένα, καθαρά σαν γάλα, καταμεσής διακοσμημένα με μια ζωγραφιά ενός άνθους, μαργαρίτα ή κρίνο, γαρούφαλο, καμπανούλα. Και γύρω γύρω λυγαριές ανθισμένες, πικροδάφνες και φραγκόσυκα. Τι τρέλα που ‘χουμε οι Έλληνες, να αφήνουμε αυτόν τον παράδεισο και να ζούμε στην κόλαση των μεγαλουπόλεων. Κύριε ελέησον!</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Την επόμενη μέρα κάμαμε το μνημόσυνο στο ξωκκλήσι της Ρεματιάς στον Άγιο Παντελεήμονα, που είχε βρει την εικόνα του μέσα σε μια σπηλιά της θάλασσας ο πατέρας. Οι Λαγκαδιανές συγγένισσες, ξαδέρφες, θειάδες είχαν ετοιμάσει την παραγγελία του απόντος, να φιλέψουμε στο καφενείο του χωριού όλους τους χωριανούς με ψαρόσουπα και ζεστό ψωμί, για τα συχώρια του. Ο παπάς, ο δήμαρχος, ο δάσκαλος ήρθαν κι ένα τσούρμο παιδιά για το στολισμένο δίσκο με το στάρι, τα κουφέτα, τα ρόδια, τους ξηρούς καρπούς, με τρόπο του παλιού βυζαντινού στολίσματος, όπως έφτιαναν ο Σίμων Καρράς και η Άννα Σικελιανού το «κέρασμα» για τις ψυχές. Τι ωραίος κόσμος. Χόες, το δροσερό νερό, το ντόπιο μελένιο ποτό, το παξιμάδι «ο Παύλος», κριθαρένιο ζυμωτό με γλυκάνισο και σε στυλώνει. Άρχισαν και με σεμνή φωνή χαμηλά να λένε τα τοπικά μοιρολόγια.<br /><br />«Όλοι καλώς ορίσατε που ‘ρθατε να μας δείτε<br />σε τούτη δω τη συμφορά όλοι να λυπηθείτε»<br /><br />Μου ‘καψες, Χάρε, την καρδιά, ράγισε η ψυ΄χή μου<br />μου πήρες τον αφέντη μου, που ήταν η ζωή μου»<br />Έχασα γκόρφι με σταυρό, μάλαμα δυο κομμάτια<br />έχασα τον προστάτη μου από τα δυο μου μάτια.<br />Κλαίω και γίνεται σεισμός, γελώ και κάνει στάση,<br />αναστνεάζω καίγονται όρη βουνά και δάση...»<br /><br />Τα μοιρολόγια που θυμάμαι είναι πολλά και δεν ακούγονται πια καθώς χαιρετούμε εκείνους που φεύγουνε και παρηγορούνε όσους μένουνε πίσω. Γιατί ο τεθνεώς πάει μπροστά. Δεν βλέπει η ψυχή μας, δεμένη μες στο φθαρτό σαρκίο, αυτά που γνωρίζει η απελευθερωμένη ψυχή που φτερουγίζει.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />Μια γερόντισσα θυμήθηκε ένα σπάνιο κείμενο, που το είπε κείνη τη μέρα και το φύλαξα στο νου μου.<br /><br />«Μια μέρα που καθόμουνα εις τον συλλογισμό μου<br />έπεσα ν’ αποκοιμηθώ και σε ‘δα στ’ όνειρό μου!<br />Σηκώθηκα και έφυγα, γυμνός ανεμαλλιάρης,<br />και πήρα όρη και βουνά σαν να ‘μουν «τελωνιάρης».<br />Κι η μοίρα μου που μ’ έριξε, σε μιας δαφνίτσας ρίζα.<br />- Δάφνη μου και δαφνίτσα μου, δάφνη μου και δαφνιά μου<br />μην είδες την αγάπη μου και την παρηγοριά μου;<br />Κι απολογιέται η δαφνιά και λέει ο δαφνιάρης:<br />- Εσένα η αγάπη σου στον ποταμό εδιάβη!<br />- Ποτάμι μου, ωραιότατο με τον πρασινισμό σου,<br />μην είδες την αγάπη μου να πλένει στο νερό σου;<br />Κι απολογείται ο ποταμός και λέει το ποτάμι:<br />Εσένα η αγάπη σου στο σπίτι της εδιάβη.<br />- Πόρτα χρυσή, πόρτα αργυρή, πόρτα μαλαματένια,<br />μην είδες την αγάπη μου τη μαργαριτένια;<br />Κι απολογιέται η εκκλησιά και λέει η Παναγία:<br />- Εσένα η αγάπη σου εις το λουτρό εδιάβη.<br />- Λουτρό μου, ωραιότατο, λουκέτο της καρδιάς μου!<br />μην είδες την αγάπη μου και την παρηγοριά μου;<br />Κι απολογιέται το λουτρό και λέει ο λουτριάρης:<br />- Ήρταν πολλές ελούστηκαν και πλύθηκαν και φύγαν<br />μα μια ξανθή, μα μια λιγνή, μα μια μαυροματούσα<br />ςλούστηκε, χτενίστηκε, μα είναι ακόμα μέσα!<br />Χίλια φλουριά του έδωσε του άνομου λουτριάρη<br />για να τ’ ανοίξει το λουτρό και μέσα να τον βάλει!<br />Και σαν εμπήκε στο λουτρό, τα μάρμαρα πατούσε<br />και νόμιζες στα χέρια του τη Βενετιά κρατούσε!<br />- Γεια σου ξανθή, γεια σου λιγνή, γεια σου μαυροματούσα<br />που όταν σε γέννα η μάννα σου όλα τα δέντρ’ ανθούσαν.<br />Τα δέντρα ανθούσαν ζάχαρη και τα βουνά πιπέρι<br />τότε μου το ‘πανε και μέ πως θα σε κάμω ταίρι.<br />- Που να σε η «λοιμική» να τρως να κατελιέσαι!<br />γιατί ‘σαι πολυαγάπητος κι όπου κι αν δεις πλανιέσαι!<br />- Σαν αρρωστήσω μάτια μου, να ‘ρτεις να σου μιλήσω,<br />Να ‘ρτεις τριανταφυλλένια μου, να σ’ αποχαιρετήσω,<br />Σαν έμπεις στο μες στο σπίτι μας μη δείξεις τον καημό σου,<br />αρώτησε τη μάνα μου: Κυρά τι κάν’ ο γιός σου;<br />- Να ‘τος εκεί που κοίτεται, στο στρώμα ξαπλωμένος.<br />Κι αυτός για την αγάπη σου είναι θανατωμένος.<br />- Δεξιά να κάτσει η μάνα μου, ζερβά η αδελφήμου<br />Κι εσύ τριανταφυλλένια μου, δίπλα στην κεφαλή μου.<br />Κι εβάλετε μου και στ’ αυτί μιαν ασημένια βιόλα!<br />Παρακαλώ σας, λέτε μου όμορφα μοιρολόγια.<br />Και σαν με πιάσουν τέσσερις, τέσσερα παληκάρια,<br />παρακαλώ σε να δαρτείς με πέτρες και λιθάρια».<br /><br />Ο λαϊκός θρήνος, ευφρόσυνος ζει και κουβεντιάζει με τα σύμβολα, τα στοιχεία της φύσεως, φθαρτά και άφθαρτα κι αναζητά να βρει τα χνάρια που οδηγούν στην εύρεση, τη λύση στο ερώτημα: ποιος και τι εξαρτά την ευτυχία και τη δυστυχία μου; Οι λαϊκές παραδόσεις μας είναι οι παλαιότερες και πλουσιότερες στον κόσμο. Ανθούν στον αιώνα, αλλά δεν τις τιμούμε πλέον όσο μας χρειάζεται για να ειρηνέψουμε… Τα πάθη των θνητών μα και των αποθαμένων, όπως τα περιγράφουν οι λαϊκές μούσες, είναι σχολείο για ψυχές. Η Αμοργός φέρει στην ράχη της φορτίο πολιτισμού που λέγεται: Αιγαίο 3.000 χρόνια προ Χριστού.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhL1KIe7fD-eyAEZeLsjtD-dJp9YbopkFGniMKdrIHlJEqcBEEmwjJiIHbhXfDzvCQkgj8Syw2Ntu0TcCpGR3c8iogcIYRMEupcDu4Xv6-Cf1nU7G2hKufWF-N8l9KLPbgxFOYwBdWCNfNv/s1600/11520819_tml.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhL1KIe7fD-eyAEZeLsjtD-dJp9YbopkFGniMKdrIHlJEqcBEEmwjJiIHbhXfDzvCQkgj8Syw2Ntu0TcCpGR3c8iogcIYRMEupcDu4Xv6-Cf1nU7G2hKufWF-N8l9KLPbgxFOYwBdWCNfNv/s1600/11520819_tml.jpg" /></a></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /><b>Η Άννα Συνοδινού είναι από τις μεγαλύτερες τραγωδούς του ελληνικού θεάτρου. Βουλευτής 1974-1990. Κατάγεται από την Λαγκάδα της Αιγιάλης.<br /><br /> </b></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><b>Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Η Λέξη» (τεύχος 169, Μάιος - Ιούνιος 2002), εκδότης του οποίου είναι ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης (από τα Κατάπολα).</b></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-71005994908903471222011-11-23T21:48:00.002+02:002021-04-10T02:42:00.936+03:00Τα αμοργιανά επώνυμα της Σχινούσας<div class="separator" style="clear: both; font-family: Verdana,sans-serif; text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgXsrMtpEvI2QfkW8bL_oyEi9eevkJyiyq8HlISRHH2islon0RUT53JgkCd0I0Um4eeUp3Ez1O9rN5ny6ED3-1sRd9oHNqmU-xjwUlvLtjWud-ZCWa24Bbqz5gz4BkhTkPdtxE7Vgqc2Crk/s1600/Mikres+Kyklades.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgXsrMtpEvI2QfkW8bL_oyEi9eevkJyiyq8HlISRHH2islon0RUT53JgkCd0I0Um4eeUp3Ez1O9rN5ny6ED3-1sRd9oHNqmU-xjwUlvLtjWud-ZCWa24Bbqz5gz4BkhTkPdtxE7Vgqc2Crk/s1600/Mikres+Kyklades.jpg" /></a></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Το 73% των κατοίκων της Σχινούσας έχει αμοργιανά επώνυμα και ίσως με κάποια δόση υπερβολής μπορούμε να πούμε ότι η κοινωνία της είναι πιο αμοργιανή από αυτήν στην ίδια την Αμοργό. Η Σχινούσα ήταν ακατοίκητη και αποικίστηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα από αμοργιανές οικογένειες. Το ίδιο συνέβη και με τα άλλα 3 κατοικημένα νησιά των «Μικρών Κυκλάδων», την Ηρακλειά, το Πάνω Κουφονήσι και την Δονούσα.<br /><br />Τον Σεπτέμβριο του 1700, ο Γάλλος επιστήμονας Πιτόν ντε Τουρνεφόρ (προσωπικότητα στην εποχή του) φθάνει στην Αμοργό και τα νησιά της, στο πλαίσιο ενός μεγάλου ταξιδιού στο Αιγαίο. Στις 22 Σεπτεμβρίου του 1700 αναχωρεί από την Αμοργό, περνάει από τον Καλόγερο, ερευνά την Κέρο και φθάνει στην Σχινούσα. Γράφει:<br /><br />«Αφού περπατήσαμε λίγο στην Κέρο, διεκπεραιωθήκαμε στη Σκινόζα (Skinoza), άλλο ακατοίκητο μικρό νησί με περίμετρο 12 περίπου μιλίων, που απέχει 8 μίλια από την Κέρο και 12 από τη Νάξο. Η Σκινόζα είναι προφανώς η Σχινούσα, την οποία ο Πλίνιος τοποθετεί κοντά στη Νάξο και τη Φολέγανδρο. Οι Έλληνες δεν υποψιάζονται ότι η Σχινούσα πήρε το όνομά της από τους σχίνους με τους οποίους είναι καλυμμένη, μολονότι αυτό το δένδρο δεν είναι πιο διαδεδομένο εδώ από όσο στα διπλανά νησιά. Στη Σχινούσα υπάρχουν μόνον τα χαλάσματα ενός ερειπωμένου χωριού, ανάμεσα στα οποία δεν βλέπει κανείς τίποτε το αξιοσημείωτο. Η φέρουλα των Αρχαίων φύεται άφθονα στο νησί. Το φυτό αυτό διατήρησε μάλιστα το αρχαίο του όνομα στους σημερινούς Έλληνες που το ονομάζουν νάρθηκα, ακριβώς από την αρχαία λέξη νάρθηξ».<br /><br /><br /><b>Μετόχι της Χοζοβιώτισσας</b><br /><br />Ύστερα από 150 χρόνια κι ενώ έχει συσταθεί το ελληνικό κράτος (1832), η Σχινούσα παραμένει έρημη και ακατοίκητη, όπως μαθαίνουμε από έγγραφο της Μονής Χοζοβιώτισσας, του διάσημου μοναστηριού της Αμοργού. Το 1853 δημιουργείται διένεξη μεταξύ του ελληνικού κράτους και του μοναστηριού για την χρηματοδότηση της λειτουργίας των σχολείων της Αμοργού που είχε αναλάβει η Χοζοβιώτισσα. Σε μοναστηριακό έγγραφο (25 Νοεμβρίου 1853) που υπογράφουν ο ηγούμενος <b>Ιωσήφ Μπασαράμπας</b> και οι σύμβουλοι <b>Νεόφυτος Σιγάλας </b>και <b>Γεράσιμος Φωστιέρης</b>, αναφέρονται και τα εξής:<br /><br />«Εγκριθέντος του μέτρου της πολυετούς ενοικιάσεως της εις την ημετέραν Μονήν ανηκούσης ερημονήσου Σχοινούσης, εξ ης προέκυπτεν εις την Μονήν χρηματική τις ποσότης δυναμένη να συντελέση προς διατήρησιν των εν Αμοργώ εκπαιδευτηρίων, εσπεύσαμεν (…) να ζητήσωμεν παρά του Σ. Υπουργείου την περί συντηρήσεως των εν τη πρωτευούση του Δήμου Αμοργού υπαρχόντων Δημοτικού και Ελληνικού Σχολείου άδειαν. Αλλ’ εμποδισθείσης ακολούθως της διαληφθείσης ενοικιάσεως ένεκα διαφόρων αναφυέντων ζητημάτων...»</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; font-family: Verdana,sans-serif; text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMUjujfYFf00VqXXg0MKH-yXnfS6-b4GpfqRI01wFnPo6wmCMXjUKoKdJdHVMRq_fLG3wxXlAFtLwdOTZToBXq5PRCEQhj-ZXePyFL-FqS2WNQAfVXLEwLfl4rGDP8Srn11Q0iIJKuLV_o/s1600/Sxinousa_Eponyma.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMUjujfYFf00VqXXg0MKH-yXnfS6-b4GpfqRI01wFnPo6wmCMXjUKoKdJdHVMRq_fLG3wxXlAFtLwdOTZToBXq5PRCEQhj-ZXePyFL-FqS2WNQAfVXLEwLfl4rGDP8Srn11Q0iIJKuLV_o/s1600/Sxinousa_Eponyma.jpg" /></a></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /><b>Αμοργιανές οικογένειες στην Σχινούσα</b><br /><br />Η Σχινούσα λοιπόν άρχισε να κατοικείται μετά το 1853 από αμοργιανές οικογένειες, οι οποίες είτε νοίκιαζαν εκτάσεις από την Χοζοβιώτισσα είτε πήραν ή αγόρασαν εκτάσεις από τις κατά καιρούς διευθετήσεις που επιχειρούσε το ελληνικό κράτος για τα μοναστηριακά κτήματα.<br /><br />Το γεγονός αυτό το διαπιστώνουμε και σήμερα, αφού το 73% των κατοίκων της Σχινούσας έχει αμοργιανά επώνυμα. Στον πίνακα (πάνω) αναγράφονται αυτά τα αμοργιανά επώνυμα της Σχινούσας κατ’ αλφαβητική σειρά και με βάση τις εμφανίσεις τους στον τηλεφωνικό κατάλογο. Στην επόμενη στήλη αναγράφεται το ποσοστό εμφάνισης κάθε επωνύμου σε σχέση με τον συνολικό αριθμό εμφανίσεων όλων των αμοργιανών επωνύμων της Σχινούσας. Και για την σύγκριση, στην τελευταία στήλη φαίνεται το ποσοστό που τα ίδια επώνυμα έχουν σήμερα στην Αμοργό. Εύκολα διαπιστώνουμε ότι τα ποσοστά εμφάνισης στην Σχινούσα είναι μεγαλύτερα από την Αμοργό.<br /><br /><span style="font-size: small;"><b>Πηγές:<br /><br />* Περιοδικό «Αμοργιανά», έκδ. Συνδέσμου Αμοργίνων<br />* «Η Αμοργός το 1700» από τον Πιτόν ντε Τουρνεφόρ, εκδ. «Το Κάστρο της Αμοργού» 2006</b></span></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;"><b>* Τηλεφωνικός κατάλογος ΟΤΕ</b></span></span></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-3905634023831098902011-11-19T21:39:00.003+02:002021-04-10T00:56:09.605+03:00Ψήφισμα από την Μινώα της Αμοργού<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifi10uY5IOCKLP7V6AocHZUB2PqAfFfgHqgwsFjjiWnuWoMQKWTh-0Y2iOfy7An_dfqyEp5-D3OnBQTcbEX8zPbrLMLQN80oW4qRps-BYAyMcMO858Ix5XY4XzuDJIs738rk_0rbEaf_JT/s1600/minoa.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifi10uY5IOCKLP7V6AocHZUB2PqAfFfgHqgwsFjjiWnuWoMQKWTh-0Y2iOfy7An_dfqyEp5-D3OnBQTcbEX8zPbrLMLQN80oW4qRps-BYAyMcMO858Ix5XY4XzuDJIs738rk_0rbEaf_JT/s1600/minoa.jpg" /></a></div>
<br />
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span face="Verdana,sans-serif">από το βιβλίο της <b>Λίλας Μαραγκού</b> «Μινώα» (εκδ. Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία)</span></span></div>
<br />
<br />Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-65963886987131565472011-11-07T19:00:00.002+02:002021-04-10T00:40:12.590+03:00Γαβράς : ένα βυζαντινό επώνυμο της Αμοργού<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">Το «Γαβράς» είναι ένα από τα
ιστορικά επώνυμα της Αμοργού. Είναι επώνυμο της Χώρας. Ο Ι. Κ.
Βογιατζίδης υποστηρίζει ότι οι Γα βράδες ήρθαν στην Αμοργό (μαζί με
ορισμένους άλλους βυζα ντι νούς αξιωματούχους: Συνοδινός, Καλοδάς,
Φραγκόπουλος, Γα βα λάς) περί τα μέσα του 13ου αιώνα, μάλλον με την
ιδιότητα των πο λιτικών εξόριστων, ως συμμετέχοντες σε αποτυχημένη στάση
ε να ντίον του αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννη Βατάτζη.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="font-size: large;">Αν
και ιστορικό για την Αμοργό, το επώνυμο «Γαβράς» είναι ποντιακό επώνυμο
(όπως και τα επώνυμα σε -άντης, π.χ. Υψηλάντης). Σήμερα η μεγα λύτερη
εγκατάσταση Γαβράδων είναι στην Μακεδονία, προερχό μενη από προσφυγικούς
πληθυσμούς.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="font-size: large;">Η φημισμένη βυζαντινή οικογένεια των
Γαβράδων καταγόταν από τις περιοχές του βυζαντινού θέματος Χαλδίας, το
οποίο είχε ιδρυθεί το 824 μ. Χ. από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Β΄ Τραυλό με
πρωτεύουσα την Τραπεζούντα και άλλο σπουδαίο εμπορικό κέντρο την
Κερασούντα. Η θέση των Γαβρά δων στον Πόντο υπήρξε ηγετική επί των
Κομνηνών τον 11ο και 12ο αιώνα. Μάλιστα ο Θεόδωρος Α’ Γαβράς μαρτύρησε
πολεμώ ντας εναντίον των Τούρκων στην Θεοδοσιούπολη το 1098 και
αγιο ποιήθηκε.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="font-size: large;">Το γεγονός ότι κτήτωρ της Μονής
Χοζοβιώτισσας είναι ένας Κο μνηνός έχει ασφαλώς την σημασία του, για την
παρουσία του επωνύμου Γαβράς στην Αμοργό. Όπως έχει αξία και το
γε γονός ότι οι Γαβράδες μετείχαν σε διάφορα Κινήματα, με
χαρακτη ριστικότερη περίπτωση το Κίνημα του Θεόδωρου Β’ Γαβρά
(1204-1208).</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="font-size: large;">Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει το γεγονός ότι
το Γαβράς δεν αναφέρεται σε παλαιά έγγραφα (όπως τα Γεράκης, Γαβαλάς,
Πάσσαρης, Θεολογίτης, Νομικός, κ.α.). Πάντως η ιστορικότητα του επωνύμου
στην Αμοργό αποδεικνύεται έμμεσα από την παρουσία του «Πύργου του
Γαβρά» στην Χώρα που το κτίσιμό του ανάγεται στην εποχή της Ενετοκρατίας
στις Κυκλάδες.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="font-size: large;">Το πιθανότερο είναι ότι, είτε με την
ιδιότητα του πολιτικού εξόριστου είτε με την ιδιότητα του στρατιωτικού
αξιωματούχου, κάποιος (ή κάποιοι) Γαβράς εγκαθίσταται στην Αμοργό πριν
από περίπου 800 χρόνια. Η εγκατάσταση Γαβράδων στην Αμοργό έχει μεγάλη
ιστο ρική σημασία, δεδομένου ότι οι περισσότεροι Γαβράδες εμφανίζονται
στην Ελλάδα ως πρόσφυγες μετά το 1922.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="font-size: large;">Γαβράδες της Αμοργού που διακρίθηκαν είναι:</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><br />
<ul>
<li><span style="font-size: large; font-weight: bold;">Δημήτριος Γαβράς</span><span style="font-size: large;">.
Έλαβε μέρος στις Εθνοσυνελεύσεις του Άστρους (1823), της Τροιζήνας
(1827) και του Άργους (1829) ως αντιπρόσωπος της Αμοργού. Δήμαρχος
Αμοργού 1823, 1838, 1846.</span></li>
<li><span style="font-size: large; font-weight: bold;">Επαμεινώνδας Γαβράς</span><span style="font-size: large;">
(1836-1917). Διπλωμάτης. Γεννήθηκε στην Χώρα. Γονείς του ο Δημήτριος Μ.
Γαβράς και η Μαρία το γένος Ν. Βλαβιανού. Ήταν επίσης ποιητής και
άριστος βιολιστής.</span></li>
<li><span style="font-size: large; font-weight: bold;">Κωνσταντίνος Γαβράς</span><span style="font-size: large;">
(1875-1951). Γεννήθηκε στην Χώρα. Γονείς του ο Ιάκωβος Γαβράς και η
Καλλιόπη το γένος Ρούσσου. Σχολάρχης Αμοργού και γυμνασιάρχης Σύρου.</span></li>
</ul>
<span style="font-size: large; font-style: italic;">Πηγές:</span><br />
<span style="font-size: large; font-style: italic;">* Ι. Κ. Βογιατζίδη «Αμοργός - Ιστορικαί έρευναι περί της νήσου» (Αθήνα 1918).</span><br />
<span style="font-size: large; font-style: italic;">*
Αλέξη Γ. Κ. Σαββίδη «Βυζαντινά στασιαστικά και αυτονομιστικά κι νήματα
στα Δωδεκάνησα και στη Μικρά Ασία 1189-c.1240 μ. Χ.» (εκδ. ΔΟΜΟΣ, Αθήνα
1987).</span><br />
<span style="font-size: large; font-style: italic;">* «Επιφανείς Αμοργίνοι», έκδοση Συνδέσμου Αμοργίνων, Αθήνα 1983.</span></div>Unknownnoreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-46713867624616426972011-10-31T17:35:00.001+02:002021-04-10T00:56:59.203+03:00Αρχαϊκές επιγραφές από την αρχαία Αρκεσίνη<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgquAL8kIklZcKhbE0zpQdNXer1aEroBv3y7tPdNEyRmCO-foCwcBNff-TbVqI4CH7TKhIQbftvO4hRjYZBY1Y_EFz5Wze6gErpSE94fHt5Ha4efbH4Al5oBizmehSRi8R-dk3wNbLURs_U/s1600/%25CE%2595%25CE%25B9%25CE%25BA%25CF%258C%25CE%25BD%25CE%25B13.gif" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgquAL8kIklZcKhbE0zpQdNXer1aEroBv3y7tPdNEyRmCO-foCwcBNff-TbVqI4CH7TKhIQbftvO4hRjYZBY1Y_EFz5Wze6gErpSE94fHt5Ha4efbH4Al5oBizmehSRi8R-dk3wNbLURs_U/s1600/%25CE%2595%25CE%25B9%25CE%25BA%25CF%258C%25CE%25BD%25CE%25B13.gif" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9qrjc2982i2nC2K2EOU1FUid5qHV3bUYrNvQj21mbtIPOyMwPDL8AigUCgcyTCP3oXDjA0OpGBdvUihBSEFTG7dSKiyFpBCqdwD20aKEViUVvH6j6iUXWEUkChu3nHRCTn0S3DbLqaitj/s1600/%25CE%2595%25CE%25B9%25CE%25BA%25CF%258C%25CE%25BD%25CE%25B12.gif" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9qrjc2982i2nC2K2EOU1FUid5qHV3bUYrNvQj21mbtIPOyMwPDL8AigUCgcyTCP3oXDjA0OpGBdvUihBSEFTG7dSKiyFpBCqdwD20aKEViUVvH6j6iUXWEUkChu3nHRCTn0S3DbLqaitj/s1600/%25CE%2595%25CE%25B9%25CE%25BA%25CF%258C%25CE%25BD%25CE%25B12.gif" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZOMm-Q2WjToi-J87PxB97I61SY9-2yonwVXctacCo8ISj7iaPwtODti5KwXz-eHwyPxJK9SY9_oPOH5FNg_PZuoIFp8rM2Kef0qoFAdb8btu45aLPYuwtUGul2wCJ-pCatykj1gyxXN_l/s1600/%25CE%2595%25CE%25B9%25CE%25BA%25CF%258C%25CE%25BD%25CE%25B11.gif" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZOMm-Q2WjToi-J87PxB97I61SY9-2yonwVXctacCo8ISj7iaPwtODti5KwXz-eHwyPxJK9SY9_oPOH5FNg_PZuoIFp8rM2Kef0qoFAdb8btu45aLPYuwtUGul2wCJ-pCatykj1gyxXN_l/s1600/%25CE%2595%25CE%25B9%25CE%25BA%25CF%258C%25CE%25BD%25CE%25B11.gif" /></a></div>
<br />
<div style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif; text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><b>από το Bulletin de Correspondance Hellenique</b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b>της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής </b></span></div>
<br />
<br />
<br />Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-14016504660109274882011-10-28T22:24:00.006+03:002021-04-10T01:15:32.946+03:00Παραδοτική πράξις του Μεγάλου Νικολάου, 1593<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">Του αγίου Νικολάου εις το Καμάρι<br /><br />Εις αφηγ’ μηνός οκτωβρίου και ημέρα κυριακή θέλουν οι αδελφοί του μεγάλου Νικολάου οπού εδώκαν ψυχικόν εις τον ναόν του αγίου με κάθε των όρεξιν και παραδίδουν τον της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας να μνημονεύωνται αυτοί και οι γονέοι τως και να έχουν και την έννοιαν της εκκλησίας να εορτάζουν τον ναόν του μεγάλου Νικολάου οι πατέρες, να είναι το μετόχι των πατέρων από τα σήμερον και οι αδελφοί οπού εδώκαν το ψυχικόν<br /><br />παπά Αντώνης νομικός με την πρεσβυτέραν του<br />Μακάριος Καλούδης<br />παπά Αντώνης Πάσαρης<br />διάκος Γυλάρδος<br />Νικόλας Σκαρλάτος<br />Ιωάννης Σκαρλάτος<br />Μαρία του Μαυροϊωάννου<br />Ειρήνη του Κρητικού<br />Κώστας Χαροκόπος<br />Άννα του Ψευδού<br />Καλή του Ψευδού<br />Δημήτρης Παγκράτης με την γυναίκαν του<br />Νικήτας Θεολογίτης<br />παπά Μιχάλης Μεντρινός<br />Μιχάλης Βλαβιανός<br />Καλή του Πατέρα<br />Μακάριος νομικός<br />Μάρκος Ψευδός<br /></span></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-81655849688864384162011-10-19T20:11:00.004+03:002021-04-10T02:20:34.591+03:00Κολοφάνα – Κολόφωνας: Δύο ταυτώνυμα τοπωνύμια σε Αμοργό και Δωδεκάνησα<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKcQFX8lm3Cr2aU9uVy98rGkVF0LiEIAO41O5TNfXp6CcManbAZG-PhQRfdiB22uzbZ2Q-Gz_ZdkyKbJPpPi_RZ-hmSeFPnksrPak1sqKbHmFzSOZVkVdbhSOK9uTWWFxJUeMe8fbOuULD/s1600/DSC00870.JPG" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKcQFX8lm3Cr2aU9uVy98rGkVF0LiEIAO41O5TNfXp6CcManbAZG-PhQRfdiB22uzbZ2Q-Gz_ZdkyKbJPpPi_RZ-hmSeFPnksrPak1sqKbHmFzSOZVkVdbhSOK9uTWWFxJUeMe8fbOuULD/s1600/DSC00870.JPG" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span face="Arial,Helvetica,sans-serif" style="font-size: small;"><b>Το βουνό από την Κολοφάνα</b></span></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><b>του Μιχάλη Ευστ. Σκανδαλίδη (*)</b></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><b>Εκπαιδευτικού — Ονοματολόγου</b></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Είχα
την ευκαιρία σε προηγούμενα άρθρα μου στο φιλόξενο περιοδικό «Το Κάστρο
της Αμοργού» να αναφερθώ σε ταυτώνυμα ζεύγη τοπωνυμίων Αμοργού και
Δωδεκανήσων, όπως αυτά των Μαρασκά, (στου) - Μαριτσά, (τα) [Κ.τ.Α. τ.
16/2005, σ. 5] και Αρκεσίνη -Αρκάσα [Κ.τ.Α. τ. 37/2007, σ. 14].</span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">Σήμερα
θα προσπαθήσω να προσεγγίσω άλλα δυο, κατά τη γνώμη μου, ταυτώνυμα
τοπωνύμια: την Κολοφάνα, μικρό χωριό της Κάτω Μεριάς της Αμοργού, και
τον Κολόφωνα των Δωδεκανήσων. Με το τελευταίο όνομα φέρονται δυο μικρές
βραχονησίδες, ο Κολόφωνας της Κάσου, με έκταση 2 στρέμματα και
γεωγραφικές συντεταγμένες 26 58΄ - 35^ 26΄, και ο Κολόφωνας της Χάλκης,
με έκταση 8 στρέμματα και γεωγραφικές συντεταγμένες 27</span><br />
<span style="font-size: large;">38΄ - 36^ 13΄.</span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Με
τον Κολόφωνα της Χάλκης ασχολήθηκε ο Χρ. Παπαχριστοδούλου, ο οποίος
παράγει το όνομα από τη λ. καλοφανός-κολοφανός ({καλός+φανός) και γράφει
Κολόφονας (Τοπωνυμκά και ονοματικά Χάλκης Δωδ/νήσου, περιοδ. Πλάτων
τ.12,1960, σ.32). Το ίδιο και εγώ, αργότερα, υιοθέτησα αυτή την
προσέγγιση (Το τοπωνυμικό της Χάλκης Δωδ/νήσου, Ρόδος, 1982, σ.67). Με
τον Κολόφωνα της Κάσου ασχολήθηκε ο Κωνσταντίνος Μηνάς που παράγει το
τοπωνύμιο, ορθά κατά τη γνώμη μου, από το όνομα κολοφών (Τοπωνυμικό της
Κάσου, Αθήνα, 1975, σ. 67).</span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Η Ελένη Ζαχαρίου -
Μαμαλίγκα σε μια πρόσφατη εμπεριστατωμένη εργασία της «Πατριδωνυμικά και
τοπωνυμικά της Αμοργού» προτείνει το Κολοφάνα (η) της Αμοργού ως
μεγεθυντικό τύπο του καλοφανός, (ο) { καλοφανός { κάλα, τα ‘ξύλα’ +
φανός (Κ.τ.Α. τ. 39/2006, σ.17 και Ονόματα τ.19, 2007, σ.573).</span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Όπως
ανέφερα και στην αρχή, τα δυο αυτά τοπωνύμια Κολοφάνα—Κολόφωνας, θεωρώ
ταυτώνυμα και ομόρριζα. Είναι εδαφωνύμια και οφείλουν την ονομασία τους
στη διαμόρφωση του εδάφους. Και οι δυο βραχονησίδες των Δωδεκανήσων
είναι οξυκόρυφες και υψηλές, σε σχέση με το μέγεθός τους και τις
παρακείμενες άλλες χαμηλές.</span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Στα βόρεια της Κολοφάνας
Αμοργού, όπως με βεβαιώνει ο καλός φίλος κ. Νίκος Νικητίδης, δεσπόζει
κωνικό ύψωμα που σήμερα λέγεται Πουλακάς, το οποίο παλαιότερα
χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι ως παρατηρητήριο (βίγλα), από όπου
κατόπτευαν την περιοχή για τον φόβο των πειρατών. Αλλά και η κ. Ελένη
Ζαχαρίου-Μαμαλίγκα σημειώνει: «Στα βόρεια της Κολοφάνας βρίσκεται ένα
ύψωμα που δεσπόζει στην περιοχή της Κάτω Μεριάς. Πρόκειται για τον
Πουλακά… ο σκοπός του οποίου μπορούσε να κατοπτεύει στεριά και θάλασσα»
(ό.π. σ. 28 και 573-4 αντίστοιχα).</span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Ως εδαφωνύμια, τα
Κολοφάνα, (η) και Κολόφωνα, (ο), έχουν ως πρωτότυπη την αρχαία λέξη
κολοφών, (η) που σημαίνει ‘η υψίστη κορυφή, το ύψιστο σημείο, το μη
περαιτέρω’. Πβ. μεταφορικά και τη λαϊκή φράση ‘έφθασε στον κολοφώνα της
ζωής του’ για εκείνον που έφθασε στα πιο ψηλά σκαλοπάτια αυτού που
υπηρετεί. Επίσης την αρχαία πόλη Κολοφών της Λυδίας, του ‘κοινού των
Ιώνων’, κτισμένην σε ύψωμα, από όπου και η ονομασία. Ο Ησύχιος και το
λεξικό της Σούδα εξηγούν τη λέξη ως ‘υψηλό ακρωτήριο’ : ‘κολοφών. Μέγα
και υψηλόν ακρωτήρι-ον’ (Ησύχιος) και ‘κολοφών. Το πέρας, το μέγα και
υψηλόν ακρωτήριον’ (Σούδα), φυσικά με την αρχαία σημασία της λέξης:
‘ακρωτήριον ({ άκρον) = παν υψηλόν ή εξέχον μέρος, ακρωτήριον ούρεος =
κορυφή όρους (L-S οικείο λήμμα), πβ. Και Ηρόδ. 7, 217. Με τη σημασία
αυτή, διαβάζω στο Εγκυκλοπ. Λεξικό Ήλιος: ‘Κολοφώνας: ύφορμος και άκρα
της δυτικής ακτής της Αμοργού’, που πιστεύω πως είναι η περιοχή Κολοφάνα
της Κάτω Μεριάς.</span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Ομόρριζη της λ. κολοφών, (η) είναι
και η αρχαία λέξη κολωνός (=κολώνη, Ομήρ. Ιλ. Β811, Λ757, και
κολώνα-colunna), λατ. Collis, με την ίδια σημασία ‘γήλοφος, κάθε μικρό
ύψωμα γης’, ακόμα ‘σωρός από πέτρες, τύμβος, άφος λακκοειδής’. Και η
Σούδα: ‘κολωνός. Γης ανάστημα, τόπος υψηλός. Προκόπιος’. Πβ. Κολωνός,
δήμος της αρχαίας Αθήνας που βρισκόταν πάνω σε λοφίσκο, πάνω από την
Αγορά, γι’ αυτό και Αγοραίος Κολωνός, κοντά στο ναό του Ήφαιστου
(Θησείο), Κολωνός Ίππειος δήμος σε βραχώδη λόφο στην πεδιάδα του
Κηφισσού. Πβ., τέλος, τη μικρή βραχονησίδα του Αργολικού κόλπου Κοιλάδια
ή Μαραθονήσι που λέγεται και Κορωνίς, και φαίνεται να ταυτίζεται με την
αρχαία ονομασία Κολωνίς που αναφέρει ο Πλίνιος: Κολωνίς } Κορωνίς με
τροπή λ } ρ, καθώς και το αρχαίο πόλισμα Κολωνίς, το σημερινό χωριό
Καστέλλια της Μεσσηνίας (καστέλλι ‘ύψωμα’).</span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Από τα
αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, τοπωνύμια που έχουν ως αρχή τις λέξεις
κολοφών και κολωνός προσδιορίζουν υψηλούς τόπους. Πιστεύω λοιπόν ότι τα
τοπωνύμια Κολοφάνα και Κολόφωνας είναι εδαφωνύμια και έχουν ως ριζική
αρχή την αρχαία λ. κολοφών, (η): κολοφών,η—αιτιατ. την κολοφώνα } ο
Κολόφωνας (Δωδ/νησα) μεγεθυντικός τύπος με αλλαγή γένους και αναβιβασμό
τόνου, όπως η κοφίνα > ο κόφινας, η πεζούλα } ο πέζουλας, και
τοπωνύμιο Πέζουλας, και κολοφών,η—αιτιατ. Την κολοφώνα } η Κολοφώνα } η
Κολοφάνα (Αμοργός) με υποχωρητική αφομοίωση ο-α } α-α.</span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large; font-weight: bold;">Πηγή:</span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large; font-weight: bold;">Περιοδικό «Το Κάστρο της Αμοργού», τεύχος 47-48, Δεκέμβριος 2007</span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana, sans-serif;">
<span style="font-size: large; font-style: italic;">(*)
Ο κ. Μιχάλης Ε. Σκανδαλίδης γεννήθηκε στη Νίσυρο το 1935. Διευθυντής
στα Πρότυπα Δημοτικά Σχολεία της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ρόδου
(1966-1986) και Διευθυντής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου
(1986-1990). Γραμματέας της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου,
αντεπιστέλλον μέλος του φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», μέλος της
Ελληνικής Ονοματολογικής Εταιρείας, της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας
και της Δωδεκανησιακής Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας</span><span style="font-size: large;">.</span></div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKINtBMwdtL6R-SQ-sPsaQoPfQwXf6CzPcjVWLlmLHg1QpcaBV578nvwK7L02zJZbZZAT0zazf7ZhRzo79t3FpF9GEAE1N4fqctlmZl_si21Nl0YDMrfuz1tyPt8WMus_7R5s5k5ch_skI/s1600/DSC00884.JPG" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKINtBMwdtL6R-SQ-sPsaQoPfQwXf6CzPcjVWLlmLHg1QpcaBV578nvwK7L02zJZbZZAT0zazf7ZhRzo79t3FpF9GEAE1N4fqctlmZl_si21Nl0YDMrfuz1tyPt8WMus_7R5s5k5ch_skI/s1600/DSC00884.JPG" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span face="Arial,Helvetica,sans-serif" style="font-size: small;"><b>Η Κολαφάνα</b></span></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
<br /></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-9662083198894621902011-10-17T19:57:00.001+03:002021-04-10T01:19:07.879+03:00Η Αμοργός το 1852<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"></span><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZZ9q9QhVhcznw5ufJZpnjDCpFeCxYa4i2_rEJppKwWQF9tpRfhvzrMRIlfDmnRm58czWXvpHLRHZHDDr1IMAZbJcJJUdrI9jox3J4l0Ic_Z9E1wlOE2iyUDWfE1QwQzJWzjZaOU4p1mlE/s1600/nisia+amorgou.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZZ9q9QhVhcznw5ufJZpnjDCpFeCxYa4i2_rEJppKwWQF9tpRfhvzrMRIlfDmnRm58czWXvpHLRHZHDDr1IMAZbJcJJUdrI9jox3J4l0Ic_Z9E1wlOE2iyUDWfE1QwQzJWzjZaOU4p1mlE/s1600/nisia+amorgou.jpg" /></a></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Η Αμοργός είναι νήσος των νοτιοανατολικών Σποράδων, κειμένη κατά την 430, 35' Ανατ. μήκους, και 360 53' Βορ. Πλάτους, μεταξύ Αστυπαλαίας, Ανάφης, Θήρας, Ίου και Νάξου και σχηματίζουσα τα νοτιανατολικά όρια της Ελλάδος' έχει δε περίμετρον 80 περίπου μίλια, σχήμα ταινιώδες και είναι ορεινή και πετρώδης. Σειρά ορέων υψηλοτάτων, σχεδόν αδιάλειπτος, διαθέει απ' ανατολών προς δυσμάς, κατά μήκος της νήσου, διαιρούσα αυτήν εις δύω, ούτως ειπείν, ετεροκλινή επίπεδα, βόρειον και νότιον. Άπαν δε το ανατολικόν της νήσου μέρος Κρύκελος καλούμενον είναι βράχος σχεδόν μονόλιθος, απότομος και όλως άβατος και αυχμηρά ερημία, προαιωνίους μόνον δρύς φέρουσα ενιαχού εν χαράδραις ερριζωμένας, από των οποίων ξυλεύονται πένητές τίνες και ριψοκίνδυνοι αιγιαλίται. Εντεύθεν δε του Κρυκέλου, αι κλίσεις βαθμηδόν ελαττούνται και η μεν βόρειος, προς τα δυτικά προχωρούσα, απολήγει εξαφανιζομένη εις λοφοειδείς πεδιάδας, η δε νότιος είναι σχεδόν όλη καλλιεργείας ανεπίδεκτος. Αι ακρώρειαι της σειράς απάσης είναι οξυτενείς, άδενδροι και άφυτοι όλως, ενιαχού δε κορυφαί τινες κατάλευκοι υψούνται υπέρ τας λοιπάς, ως διά να επιδείξωσι και μακράν το σκελετώδες της γυμνότητός των και τον λίθινον της όλης νήσου πυρήνα. Τα δε απ' αιώνος καταρρέοντα απ' αυτών όμβρια ύδατα συμπαρέσυραν μεθ' εαυτών την γην εις τους μαστούς των ορέων, αφ' ων, του χρόνου παρερχομένου, θέλει εκλείψει όλως διά την υπερβολικήν αυτών κλίσιν και εις μόνας τας υπωρείας θέλει δυνηθή να διαμείνη. Καταφερόμενα δε τα ύδατα ταύτα με τοσαύτην κλίσιν και μεγάλους και ορμητικούς ποταμούς σχηματίζοντα, προξενούσι βλάβας ου σμικράς εις τα χαμηλά και επίπεδα μέρη, τα υπό των εγχωρίων καλούμενα κάμπους της Χώρας, του Χωριού, της Κολοφώνος και της Αιγιάλης, τους οποίους διασχίζοντας παρασύρουσιν εις την θάλασσαν, ήτις καθίσταται όλη θολή επί μακρόν διάστημα.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Πρός δυσμάς της πόλεως, 3/4 περίπου της ώρας, παρά τη αρχαία Μινώα, υπάρχει ευρυχωρότατος λιμήν, Κατάπολα (Εκατόμπυλα ή ορθότερον Κατάπολις, κάτω πόλις προς διαστολήν της άνω, της επί της Μινώας ή της νυν Χώρας) καλούμενος, επιμήκης όπως ουν, έχων το το στόμιον ευρύ και εστραμμένον προς δυσμός, ασφαλέστατος κατά παντός σχεδόν ανέμου και σπανίως κυμαινόμενος. Η δε προ του λιμένος θάλασσα, πνεόντων αρκτικών ανέμων, είναι τρικυμιώδης και επικίνδυνος, διότι εκεί τελευτώσι του εκτεταμένου Ικαρίου πελάγους οι αντιπλήγες κυματισμοί. Πλησίον μάλιστα νησιδίων τινών, Ψαλίδων ως εκ του σχήματος αυτών καλουμένων, υπάρχει, και εν πλήρει νηνεμία ρεύμα αένναον και σφοδρόν από του βορειανατολ. προς το νοτιοδυτικόν ορμητικώς κυλινδούμενον και λίαν κινδυνώδες τοις αγνοούσι τούτο ξένοις ναύταις. Κινδυνωδέστερος είναι ο πλους κατά το νότιον της νήσου πέλαγος και εν γαλήνη. διότι τα υψηλά και κατωφερή όρη εξερεύγονται ανελπίστως λαίλαπας και καταιγίδας, οίτινες εν ημέρα μεν φαίνονται μακρόθεν επερχόμενοι, συστρέφοντες και αναρρίπτοντες θυελλωδώς την θάλασσαν, εν νυκτί δε, αόρατοι όντες, καθίστανται ολεθριώτεροι. Πάσα δε σχεδόν η παραλία της νήσου είναι απότομος, μάλιστα η περί τον Κρύκελον, της οποίας το βάθος είναι υπερβολικόν. ευτύχημα δε ότι η θάλασσα εκείνη απόκεντρος ούσα δεν συχνάζεται.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Περί την Αμοργόν υπάρχουσι νήσοι τινές ιδιόκτητοι αυτής, διά κεκτημένου δικαιώματος και παναρχαίας αδιαφιλονεικήτου κατοχής, ήτοι n Άνυδρος, η Κραμβούσα, τα Αντικέρια, η Κέρος, η Σχοινούσα, η Ηράκλεια, τα δύω Κουφονήσια, η Νικουρία, αι Μάκαρες, η Τενούσα, η Κίναρος, η Λέβινθος, και τινες άλλαι μικραί εξ ων n Κίναρος και Λέβινθος υπάγονται εις το Οθωμανικόν Κράτος, κατά την οροθετικήν γραμμήν την διαγράψασαν τα νοτιοανατολικά της Ελλάδος όρια.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Η Αμοργός έχει κλίμα ευκρατέστατον και γην ολίγην, αλλ' εύκαρπον και παμφόρον, παράγει κατ' εξοχήν οίνον, έλαιον και γεννήματα επαρκή μεν μόνοις τοις κατοίκοις, αλλ' αρίστης ποιότητος. Ενταύθα εκαλλιεργείτο το πάλαι ο περίφημος διά την λευκότητα και λεπτότητα αυτού λίνος, εξ ου κατεσκευάζοντο τα λεπτοϋφή και διαφανή χιτώνια των τριφυλών Αθηναίων και Κορινθίων. Επί δε των νομισμάτων των Αμοργίνων αφ' ενός μεν ην η κεφαλή του Απόλλωνος δαφνοστεφής, αφ' ετέρου δε εν άλλοις μεν σφαίρα αστρονομική, εν άλλοις δε τρίγωνον, εξ ων δύναταί τις να εικάση ότι οι αρχαίοι της νήσου κάτοικοι ενησχολούντο κατ' εξοχήν περί την Γεωγραφίαν και Αστρονομίαν. Εν ταύτη ανατραφείς επολιτογραφήθη και διεβίωσεν ο περιώνυμος επί ιαμβοποιία Σιμωνίδης υιός του Κρινίου, ακμάσας περί το 600 π.χ. εφευρών και τελειοποιήσας συνάμα τους δηκτικούς ιάμβους. Άπαντες δε οι ιαμβογράφοι και ελεγειογράφοι ως αστραβή κανόνα αυτών έλαβον του Αμοργίνου ιαμβογράφου Σιμωνίδου τα σωζόμενα, εξαιρέτως δε το κατά γυναικών απαράμιλλον ποιημάτιον αυτού.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Η Αμοργός το πάλαι, κατά την μαρτυρίαν πολλών ιστορικών, είχε τρεις πόλεις επισήμους, Μινώαν. Αρκεσίνην και Αιγιάλην, ων ερείπια σώζονται ολίγιστα μεν εν Αιγιάλη, ούτω και νυν καλουμένη, και εν Μινώα, τη νυν Μουντουλιά, πλείστα δε και άξια λόγου εν Αρκεσίνη, τη νυν, κατά πάσαν πιθανότητα, δια την αυτόθι μικράν ακρόπολιν Καστρί καλουμένη, εν η σώζεται και το τείχος της Αρκεσίνης, οικοδόμημα Κυκλώπειον, διαφυγόν τον όλεθρον του πανδαμάτορος χρόνου, και άξιον αρχαιολογικής μελέτης, διά τε την επ' αρχαιότητι αυτού αξίαν, το μαθηματικώς ακριβές κλιμακωτόν σχήμα και την ακριβή από του μικρόν απέχοντος αιγιαλού παράλληλον απόστασίν του. Ενταύθα σώζονται επιγραφαί επί μεγίστων λίθων εντετειχισμένων εις αγροτικάς επαύλεις, εισέτι ανέκδοτοι και άγνωστοι. Και αλλαχού δε υπάρχουσι πολλαχού αρχαίων οικοδομών ερείπια, ων επισημότερα οι λεγόμενοι Πύργος του Χωριού, και Πύργος του Ρηκτιού, εξ ων του μεν πρώτου η βορειοδυτική γωνία, διά της ακριβούς των ακρογωνιαίων λίθων συναρμογής, διατηρείται εισέτι θαυμασίως, καίτοι μονωθείσα προ αιώνων, κατακρπηνισθεισών των μετ' αυτής συνεχομένων και ταύτην απαρτιζουσών πλευρών, ων μόνη η βόρειος σώζεται μίαν μόλις οργυιάν υπέρ την επιφάνειαν του εδάφους, όπου και πρόσγαιον διάζωμα της μεγάλης και παραλληλογράμμου αυτής οικοδομής διατηρείται, έχον έξ ή επτά οχετούς τεχνηέντως ειργασμένους. διά μακράς συγγραφής θέλομεν αποδείξει άλλοτε ότι το ερείπιον τούτο ήτο ποτέ το Λινουργείον της Κολοφώνος. Του δε Πύργου του Ρηκτιού υπάρχει το ήμισυ, είναι δε μικρόν κυκλοτερές οικοδόμημα όντως κυκλώπειον εξ ευαρίθμων μεν αλλά παμμεγίστων λίθων, σχεδόν αλαξεύτων και κύβου μόλις σχήμα λαβόντων και εδραίως επιτεθειμένων συνιστάμενον. Πανταχού δε όπου αν υπάρχη ίχνος αρχαιότητος, παρετηρήσαμεν, ότι κατέχει την αρίστην θέσιν.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Η δε νυν πρωτεύουσα πόλις, καλουμένη ομωνύμως τη νήσω και Χώρα, κείται εις το κέντρον σχεδόν της νήσου, επί λοφοειδούς οροπεδίου περί μονόλιθον υψηλόν και απότομον ακρόπολιν, Κάστρον καλουμένην, αφ' ου και την πόλιν όλην Κάστρον τινές ονομάζουσιν, από τας υψηλάς αλλ' ευτελείς επάλξεις της οποίας υπερασπίζοντο οι κάτοικοι την πόλιν, κατά των αει προ και επί της Ελληνικής επαναστάσεως επερχομένων πειρατών. Τέσσερα δε χωρία η Λαγκάδα, τα Θολάρια, ο Ποταμός και ο Στρούμπος, μίαν μεν ώραν περίπου αλλήλων απέχοντα, τέσσαρας δε της πόλεως ανατολικώς αυτής, καλούνται κοινώ ονόματι Αιγιάλη, κατέχοντα την αρχαίαν της Αιγιάλης θέσιν, ως καταφαίνεται εκ γηλόφου τινός αμπελοφύτου όλου, το όνομα Παγκάλη ή Πάγγος έτι και νυν φέροντος, και εκ τινων επιγραφών πλησίον του χωρίου Θολαρίων, επί βράχων αρχαίοις γράμμασι γεγραμμένων.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Παρά τον μυχόν του ρηθέντος λιμένος Κατάπολα ρέει ύδωρ αένναον, άφθονον και υγιεινότατον, εκβάλλον εις την θάλασσαν. πεντήκοντα δε περίπου οικίαι, ων αι πλείσται ακατοίκητοι, κείνται αυτόθι επί των ερειπίων της αρχαίας Μινώας, ένθα υπάρχουσιν επιγραφαί διαφόρων ψηφισμάτων της Βουλής και του Δήμου των Μινωϊτών, ων αι πλείσται ανέκδοτοι. Αυτού φαίνονται ερείπια καταχωσθέντος χριστιανικού ναού μεγίστου, τεμάχια δε τοιχογραφιών και αγιογραφιών αυτού, καλλιτεχνικήν έχοντα αξίαν, πείθουσιν ημάς περί τε της αρχαιότητος και της λαμπρότητος της απολεσθείσης αυτής οικοδομής.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Πλην του ρηθέντος λιμένος Κατάπολα, υπάρχει και έτερος πρός ανατολάς, ο της Αιγιάλης, κόλπος μάλλον παντί ανέμω αναπεπταμένος ή λιμήν, εις τον μυχόν του οποίου υπάρχουσι δύω όρμοι και αυτοί ουχί τόσω ασφαλείς. Αξιολογώτεροι δέ όρμοι υπάρχουσι κατά μεν το νότιον μέρος ο Εξώδοτος, η Αγία Άννα, το Μερσύνι, του Μούρου, η Γωνιά, η Καλοταρίτισσα και η Κραμβούσα. Κατά δε το βόρειον ο του Λιβέρου, τα Παραδείσια, ο Κάτω Κάμπος, αι Φοινικαί, η Βλιχάδα Περιστεριά, η Νικουριά ή Άγιος Παύλος και η μικρά και μεγάλη Βλιχάδα της Αιγιάλης.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Ημίσειαν δε ώραν περίπου προς ανατολάς της πόλεως, υπό τον προς μεσημβρίαν εστραμμένον και τη θαλάσση επικρεμάμενον απότομον του υψηλοτάτου όρους του προφήτου Ηλιού βράχον, υπάρχει η ευαγεστάτη Μονή της Παναγίας της Χοζοβιωτίσσης, πανάρχαιον σέμνωμα της νήσου, κτίσμα του Χριστιανικωτάτου βασιλέως Αλεξίου του Κομνηνού. Η πλουσιωτάτη των διατηρουμένων μετά την του Μεγάλου Σπηλαίου, κεκτημένη πολλά και πλούσια μετόχια εν πάσαις σχεδόν τοις πέριξ νήσοις και εκτός της Ελλάδος. Εν αυτή μονάζουσι 20 σεβάσμιοι μοναχοί, η δε θέσις είναι μοναδική, αίσθημα απερίγραπτον διεγείρουσα εις την ψυχήν του θεατού. διό και το χρυσόβουλον της Μονής από του τόπου ποιείται την αρχήν. Προ του Μοναστηρίου, κρημνοί ολισθηροί, βραχώδεις και απότομοι εκτείνονται μέχρι θαλάσσης, ης ο βρυχηθμός νυχθημερόν αντηχεί τρομερός, άνωθεν δ' υπερκρέματαl εκπληκτικώς το ρηθέν ύψιστον της νήσου όρος ως δια πελέκεως τετμημένον, και κεραμόχρουν πελώριον τομήν προφαίνον, λίθοι δ' ενίοτε μέγιστοι αποσπώμενοι από τα ύψη, διά ξηρασίας ή πολυομβρίας, καταπίπτουσιν έξω του Μοναστηρίου κατακυλιόμενοι εις την θάλασσαν, έστι δ' ότε και επ' αυτού, ότε κατακρημνίζουσι τον έξω τοίχον, ός τις μόνον είναι ευπρόσβλητος, της λοιπής οικοδομής ασπιζομένης υπό του επ' αυτής πλησιεστάτου σπηλοειδούς βράχου.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Συναπαρτίζει δε η Αμοργός μετά 3 άλλων νήσων την επαρχίαν Θήρας του Νομού Κυκλάδων, απέχουσαν του Πειραιώς 145 μίλια και περιέχουσα εξ περίπου χιλιάδας κατοίκων, αποτελούντων δήμον Β' τάξεως. Έχει δε δύω δημοτικά Σχολεία περιέχοντα ομού περί τους 300 μαθητάς. Το δ' Ελληνικόν κατηργήθη δυστυχώς προ 5 ετών, αλλά πρόκειται ήδη να συστηθή, ως λέγουσι. Ναοί υπάρχουσι πλείστοι, επίσης και ιερείς διακρινόμενοι διά τον σεβάσμιον και αφιλοκερδή αυτών χαρακτήρα.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Οι κάτοικοι της Αμοργού είναι εν γένει ρωμαλέοι, ωραιότατοι και μακροβιώτατοι, διά τε την ορεινήν διατριβήν και την ηθικήν αυστηρότητα και λιτότητα του βίου των. Είναι λίαν ομιλητικοί και χαρίεντες, αλλ' ευερέθιστοι, οξύχολοι και εκδικητικοί. φιλόξενοι εν τοις μάλιστα, αλλά ζηλότυποι, φίλοι της γεωργίας και ποιμαντικής μάλλον ή των τεχνών και των Μουσών. Κέκτηνται πνεύμα ζωηρόν και οξύ, αλλά δυστυχώς ημελημένον και ακαλλιέργητον. Τα μεγάλα εγκλήματα ήσαν σπάνια ενταύθα. το δ' εμπόριον, η μετά των ξένων επιμιξία και η ναυτιλία αυτών είναι σμικρά. Ως οι αρχαίοι της νήσου κάτοικοι ενθέρμως ελάτρευον την Αφροδίτην και περικαλλή ναόν αυτής είχαν, μιμούμενοι τους Μιλησίους και Αθηναίους αφ' ων είλκον το γένος, ούτω και οι νυν λατρεύουσι τον υιόν της Κυθήρας και το Κάλλος μετά θερμότητας Αθηναϊκής, αλλά δυστυχώς ουχί και μετά ίσης ισπανικής εγκαρτερήσεως και σταθερότητος… Αι δύο προκείμεναι εικόνες παριστώσιν την προ 200 ετών ενδυμασίαν των Αμοργίνων γυναικών. αλλά σήμερον ο πανταχού εξαπλωθείς Ευρωπαϊσμός ηφάνισε κ' εντεύθεν τα προυζουκένια φαρδομάνικα, τους κροσσωτούς διπλούς και τριπλούς ποδογύρους, τα μυτηρά και τρίζοντα πασουμοκουντουράκια, τα κολόβια, τα ολόχρυσα στομαχικά, τα κατάστενα στοφεδένια γουνελάκια, ταις ζαφοριασταίς ερένταις και αυτούς τους μέχρι χθες τρούλους, ο δε νυν προσερχόμενος ξένος αισθάνεται αμέσως όζοντα κ' ενταύθα τον Ευρωπαϊσμόν.</span><br />
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Αθήνησι, τη 17 Ιουνίου 1852</span><br />
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;"><b>ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ</b></span><br />
<br />
<span style="font-family: Verdana,sans-serif; font-size: large;">Αμοργίνος</span></div>
<br />
<br />Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7117525201924801261.post-54111174906213407322011-10-14T19:46:00.003+03:002021-04-10T02:20:53.590+03:00Η Αγία Παρασκευή και η τοπική παράδοση<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgml8sDTlACEAsUgrok5vG6EYDeXsyRCMADEY9PfFkazlzacBwZHZ_4BSIeNvE6O4UM4POJaqddFUfrK64d09ElUfds_-ZagOFk0CjDLra1EHzOIfii_bRIGVLStbsMUvMl_vbjhKaRCaCa/s1600/DSC00865.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgml8sDTlACEAsUgrok5vG6EYDeXsyRCMADEY9PfFkazlzacBwZHZ_4BSIeNvE6O4UM4POJaqddFUfrK64d09ElUfds_-ZagOFk0CjDLra1EHzOIfii_bRIGVLStbsMUvMl_vbjhKaRCaCa/s1600/DSC00865.JPG" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif; font-size: small;"><b>Ο ναός της Αγίας Παρασκευής με φόντο το νησάκι της Γραμβούσας και τη Νάξο στο βάθος</b></span></td></tr>
</tbody></table>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large; font-style: italic;">Άη μου Γιώργη του Νησιού, Σταυρέ μου απ' τη Ντοvούσα</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large; font-style: italic;">Κι Αγία μου Παρασκευή πούσαι στα Παραδείσια</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Πολλές
φορές τ' ακούμε αυτό το δίστιχο! Πολύ ξακουστές είναι αυτές οι τρεις
εκκλησίες στο νησί μας και στα γύρω μικρόνησα. Πολλές παρακλήσεις
γίνονται, πολλά ταξίματα.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Εμείς έχουμε την ευτυχία να έχουμε στην
περιφέρειά μας την Αγία Παρασκευή, που σήμερα μπορεί να πει κανείς πως
είναι το μεγαλύτερο προσκύνημα της Αμοργού. Στη Χάρη της, που
γιορτάζεται στις 26 Ιουλίου, έρχονται προσκυνητές απ' όλη την Αμοργό κι
ακόμη απ' τα γύρω νησιά. Γίνεται τότε μεγάλο πανηγύρι.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Αλλά γι' αυτό θα πούμε σε άλλο μας σημείωμα.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Στο
σημερινό μας σημείωμα θα γράψουμε λίγα λόγια για την τοποθεσία που
βρίσκεται η εκκλησία της Μεγαλόχαρης και για την Ιστορία της ευρέσεως
της Αγίας εικόνος. Και να τι έχουμε να σας πούμε γι’ αυτά:</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Η
τοποθεσία "Παραδείσια» βρίσκεται στο Δυτικό μέρος του νησιού μας.
Ανήκει στην περιοχή της Κοινότητός μας που λέγεται «Κολοφάνα». Είναι
ένας μικρός όρμος. Εκεί αράζουν σήμερα τις βάρκες τους οι ψαράδες της
Κάτω Μεριάς. Εκεί κοντά είναι και ο όρμος «Δημητριές». Ζητήσαμε
πληροφορίες για την Ιστορία, για την ονομασία αυτού του μέρους. Και μας
είπαν τα εξής:</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Τα παλιά χρόνια βασίλευε στην περιφέρεια του γειτονικού χωριού «Κολοφάνα» ο βασιλιάς Κολοφώνας.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Ο
βασιλιάς αυτός και η γυναίκα του η Δήμητρα ήταν ξακουστοί σ' όλα τα
γύρω μέρη για την αγάπη που είχαν μεταξύ τους και για την καλοσύνη τους.
Είχαν αρκετά αγαθά και προ πάντων είχαν την αγάπη των υπηκόων τους.
Ζούσαν ήσυχοι κι ευτυχισμένοι. Δεν ήταν όμως τυχερό τους να χαρούν την
ευτυχία τους αυτή.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Ξαφνικά εχθρικός στρατός
αποβιβάζεται στα Δυτικά της περιοχής. Οι βαρδιάνοι ειδοποίησαν εγκαίρως
και ο βασιλιάς έτρεξε με το στρατό του για ν' αντιμετωπίσει τον εχθρό.
Φονική μάχη έγινε εκεί κοντά στον όρμο! Ο βασιλιάς με τα παλικάρια
πολεμούν σαν λιοντάρια Πολεμούν με την ορμή που πολεμά εκείνος που
κινδυνεύει η Πατρίδα του! Οι εχθροί όμως είναι πολλοί Τα πολεμικά τους
μέσα ισχυρότερα. Έτσι κυκλώθηκε ο βασιλιάς και αναγκάστηκε να παραδοθεί Η
βασίλισσα Δήμητρα, ανήσυχη παρακολουθούσε τη μάχη. Και όταν είδε την
νίκη των εχθρών και την αιχμαλωσία του βασιλιά, έπεσε από το βράχο που
βρισκόταν, στη θάλασσα και πνίγηκε.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Έτσι ρήμαξε και καταστράφηκε το βασίλειο. Υπάρχουν όμως για να μας το θυμίζουν τρία ονόματα:</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Το χωριό Κολοφάνα που πήρε το όνομά του από τον βασιλιά Κολοφώνα.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Ο όρμος Παραδείσα, που είναι παραφθορά της λέξης Παραδοθείσα (πόλη) και που ονομάστηκε έτσι από την παράδοση της πόλης, και</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Ο όρμος Δημητριές, που πήρε το όνομά του από τον πνιγμό της Βασίλισσας Δήμητρας.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Το
μέρος που σήμερα είναι χτισμένη η εκκλησία της Μεγαλόχαρης της Αγ.
Παρασκευής ήταν πρώτα ένας βοσκότοπος. Κανένας δεν το γνώριζε πως τα
παλιά χρόνια υπήρχε εκεί μικρό ερημοκλήσι, που βρισκόταν βουλιαγμένο και
θαμμένο μέσα σε πελώρια σκίνα και φίδες (αγριοκυπάρισσα). Αιτία για ν'
ανακαλυφθεί αυτό έγινε το εξής περιστατικό:</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Στο μέρος
αυτό έβοσκε συχνά ένας βοσκός. Για κάμποσες μέρες ο βοσκός αυτός
παρατηρούσε πως μια από τις κατσίκες του εξαφανιζόταν το πρωί, έλειπε
όλη μέρα και παρουσιαζόταν το βράδυ. Πολύ παράξενο του φάνηκε το πράγμα
αυτό και πολύ προσπάθησε να το εξηγήσει! Μέρες όμως πέρασαν χωρίς να
μπορεί ν' ανακαλύψει κάτι! Κάποια μέρα, παρακολουθώντας την κατσίκα, την
είδε να χάνεται μέσα σ' ένα δάσωμα από σκίνους. Πήγε κι έψαξε εκεί.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Χάθηκε
μέσα στους σκίνους ζητώντας την κατσίκα! Και ξαφνικά, βρίσκεται ανάμεσα
στα ερείπια παλιάς εκκλησίας, επάνω στην Αγία Τράπεζα της οποίας ήταν
πεσμένο το παράξενο ζώο. Γονάτισε ευλαβικά κάνοντας το σημείο του
Σταυρού. Έδιωξε το ζώο κι άρχισε να ψάχνει μήπως τυχόν υπήρχε κάπου
θαμμένη εικόνα. Οι έρευνές του δε βάσταξαν πολύ. Γρήγορα βρήκε την
εικόνα της Μεγαλόχαρης.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Στο μέρος εκείνο οι ευλαβείς
προπαππούδες μας έχτισαν μικρή εκκλησία, την οποία μεγάλωσαν κατόπιν οι
παππούδες μας και σήμερα την καμαρώνουμε εμείς.</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Αρκεσίνη Αμοργού 18-12-1966</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;">Οι μαθητές του Δημοτ. Σχολείου Αρκεσίνης</span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Verdana,sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-style: italic; font-weight: bold;">[Από
το βιβλίο «Ιστορίαι, θρύλοι, παραδόσεις της Αμοργού» πρώτη έκδοση 1962
και ανατύπωση 2006 από τον Πολιτιστικό και Εξωραϊστικό Σύλλογο «Αρχαία
Αρκεσίνη» Κάτω Μεριά Αμοργού]</span></span></div>
<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_zmCErHF3zBN5zh49ndTJPiI8P2hcA_t1wUCKjqQSj5YjjcQrui6CqnpHGsMNCJoLqQkZ72QUi9UObv0mNTV04URYNY3v-R78-oHqtQ9eCN55p0WvapvMDhfDVq1e2KNyimSLVRbzk0zP/s1600/DSC_0062.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_zmCErHF3zBN5zh49ndTJPiI8P2hcA_t1wUCKjqQSj5YjjcQrui6CqnpHGsMNCJoLqQkZ72QUi9UObv0mNTV04URYNY3v-R78-oHqtQ9eCN55p0WvapvMDhfDVq1e2KNyimSLVRbzk0zP/s1600/DSC_0062.JPG" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><b><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif; font-size: small;">Ο όρμος Παραδείσια</span></b></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br /></div>Unknownnoreply@blogger.com0