Από τα στοιχεία που διαθέτουμε φαίνεται ότι η Αμοργός είχε αξιόλογη ναυτική (και πειρατική) παράδοση, όχι όμως και ναυπηγική. Τις ανάγκες των Αμοργιανών ναυτικών σε πλοία κάλυπταν άλλα νησιά που διέθεταν ταρσανάδες, όπως η Σάμος, η Σύμη, η Κάσος, κ.α. Ένας λόγος για την έλλειψη ταρσανάδων στα Κατάπολα και την Γιάλη ήταν η έλλειψη κατάλληλης τοπικής ξυλείας. Ο αξιόπιστος Γάλλος περιηγητής Πιτόν ντε Τουρνεφόρ το 1700 γράφει σχετικά:
«Στην Αμοργό δεν υπάρχει ξυλεία. Καίνε μόνο σχίνα και κέδρους με φύλλα σαν του κυπαρισσιού, που η φωτιά τα καταβροχθίζει αμέσως. Οι Έλληνες χρησιμοποιούν αυτόν τον κέδρο για να ψαρεύουν με τρίαινα. Τον κόβουν σε κομμάτια, που τοποθετούν σε μια σχάρα στην πρύμνη ενός καϊκιού, και τα ανάβουν τη νύχτα για να προσελκύουν τα ψάρια με το φως. Και, εύκολα, τα καρφώνουν μέσα στο νερό χτυπώντας τα με τις τρίαινες που πετούν σαν ακόντια. Φέρνουν αυτό το ξύλο στην Αμοργό από τον Καλόγερο, από την Κέρο, από τη Σχινούσα και από άλλα κοντινά νησιά.»
Τα καλύτερα ξύλα για την ναυπήγηση θεωρούνται τα πεύκα για τον σκελετό και το κέλυφος τους σκάφους και τα κυπαρίσσια για τα κατάρτια. Τα πιο κατάλληλα πεύκα για ξύλινα σκάφη βρίσκονται στην Ηλεία, την Σάμο και τα παράλια της Μικράς Ασίας. Γι’ αυτό τον λόγο και οι περισσότεροι μεγάλου ταρσανάδες βρίσκοντας σ’ αυτές τις περιοχές ή σε κοντινά νησιά (Σύμη, Κάσος, κ.α.) με ναυτική παράδοση.
Η έλλειψη κατάλληλων τοπικών ξύλων είναι μία από τις αιτίες για έλλειψη μεγάλων ταρσανάδων στην Αμοργό, παρά το γεγονός ότι διαθέτουμε δύο κατάλληλες παραλίες στα Κατάπολα και την Γιάλη. Μία άλλη αιτία πρέπει να είναι ο κλειστός χαρακτήρας της αμοργιανής κοινωνίας, όπως φαίνεται και από την άρνηση, στην διάρκεια της ελληνικής επανάστασης του 1821, να εγκατασταθούν στην Αμοργό οι Κάσιοι πρόσφυγες, που διέθεταν μεγάλη ναυτική και ναυπηγική εμπειρία.
Παρότι δεν υπήρχαν ταρσανάδες στην Αμοργό, η ναυτική παράδοση του νησιού αποδεικνύεται από πολλά στοιχεία. Για παράδειγμα, οι Αμοργιανοί είχαν τους τρόπους να αντιμετωπίζουν τις πειρατικές επιδρομές και με την αμυντική τους οργάνωση (βίγλες και βιγλάτορες) και με επιθετικές ενέργειες, όπως διαπιστώνουμε από τις ιστορικές καταγραφές καταδίωξης πειρατών με εξοπλισμένα πλοία. Αλλά και με τις δικές τους πειρατικές επιδρομές στις ακτές της Μικράς Ασίας. Οι ναυτικές ικανότητες των Αμοργιανών αποδεικνύονται και από την αιχμαλωσία τουρκικών πολεμικών πλοίων, στις αρχές του 20ού αιώνα, όπως διαπιστώνουμε από ειδήσεις σε εφημερίδες της εποχής.
Ένα άλλο στοιχείο είναι ότι μερικά επώνυμα (Φωστιέρης, Πάσσαρης) προέρχονται σαφώς από ναυτικές δραστηριότητες.
Πλοίαρχοι και ναυπηγοί
Από τον εκλογικό κατάλογο του 1863, διαπιστώνουμε ότι μετά τους γεωργούς που αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού, το πρώτο σε συχνότητα επάγγελμα στην Αμοργό ήταν το ναυτικό. Καταγράφονται 70 ναύτες και 60 ναυτικοί. Με τον όρο «ναυτικοί» καταγράφονται οι πλοίαρχοι (πολλοί θα ήταν και ιδιοκτήτες σκαφών). Υπάρχουν επίσης και 3 ναυπηγοί. Οι εξής:
Ο Σταμάτης Βασσάλος, ετών 29.
Ο Νικήτας Νικητίδης, ετών 48.
Ο Θεόδωρος Φαλιέρος, ετών 34.
Και οι τρεις πρέπει να είχαν μικρά καρνάγια. Ο Βασσάλος στην Γιάλη και ο Νικητίδης στο Ξυλοκερατίδι, στομ μυχό του κόλπου των Καταπόλων (φωτογραφία δεξιά). Ο Φαλιέρος φαίνεται ότι έχει έρθει από αλλού στην Αμοργό (τα στοιχεία του είναι ελλιπή) και δούλευε στα Κατάπολα.
Ο Νικήτας Νικητίδης ήταν γιος του πλοίαρχου Εμμανουήλ Νικητίδη, ο οποίος είχε γεννηθεί το 1793 στην Αμοργό, αφού το 1863 ήταν 70 ετών, όπως αναφέρεται στον εκλογικό κατάλογο του 1863. Δύο από τα παλαιότερα έγγραφα του ενιαίου Δήμου Αμοργού, που διασώζονται στο ιστορικό αρχείο του νησιού, αφορούν τον πλοίαρχο Μανουήλ (βυζαντινή εκδοχή του Εμμανουήλ) Νικητίδη. Πρόκειται για δύο πιστοποιητικά του 1838. Στο ένα ο Δήμος Αμοργού πιστοποιεί ότι ο πλοίαρχος Μανουήλ Νικητίδης είναι ικανός κυβερνήτης μπρατσέρας. Στο δεύτερο έγγραφο πιστοποιείται ότι ο Μανουήλ Νικητίδης είχε ναυαγήσει «εις τα ερημονήσους» (παρά την προηγούμενη... πιστοποίηση των ικανοτήτων του), δηλαδή κάπου ανάμεσα στην Δονούσα και την Ηρακλειά.
Ένας άλλος γιος του Μανουήλ Νικητίδη, ο Νικόλαος Νικητίδης, ήταν κι αυτός ξυλουργός και καραβομαραγός) αλλά είχε εγκατασταθεί στην Αίγινα.
Στην δική μας εποχή, ένα μικρό καρνάγιο λειτουργούσε και ως ένα βαθμό συνεχίζει να λειτουργεί στο Ξυλοκερατίδι. Εκεί χτίστηκε από το μαστρο Βαζαίο και το τελευταίο μεγάλο ξύλινο σκαρί στην Αμοργό για λογαριασμό του καπετάν Νικόλα Βεκρή (μεγάλη φωτογραφία κάτω). Το σκάφος πουλήθηκε και συνέχιζε να ψαρεύει στην Γιάλη, αλλά τελευταία διαλύθηκε με… επιδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης..!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου