 |
| Το κανονικό επώνυμο του πατριάρχη του ρεμπέτικου τραγουδιού Γιώργου Κατσαρού είναι Θεολογίτης. Το Κατσαρός ήταν παρατσούκλι. Ανήκε στον κλάδο των Στούπηδων (παρατσούκλι και το Στούπης) από τους Θεολογίτες της Χώρας. |
Ο μελετητής της Αμοργού Ιωάννης Κ. Βογιατζίδης στην μελέτη του «Αμοργός — Ιστορικαί έρευναι περί της νήσου» γράφει το 1918 για το επώνυμο Θεολογίτης:
Το οικογενειακό όνομα Θεολογίτης, το οποίο από τον Μηλιαράκη θεωρείται αυτόχθον, συνδέεται άμεσα με την ιστορία της μονής της Χοζοβιώτισσας. Κανένας δεν αμφιβάλει ότι το Θεολογίτης δηλώνει τον μοναχό της μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, όπως τα Αγιοθεοδωρίτης, Μετοχίτης, Οξεΐτης, κτλ. Είναι γνωστό ότι στα βόρεια του κάστρου της Αμοργού βρίσκεται σήμερα ναΐσκος του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, που περιβαλλόταν παλιότερα από κελιά και ανήκε στην μονή της Πάτμου. Αυτό τον ναό αναγνωρίζουμε στον Μεγάλο Θεολόγο, ο οποίος σαν μονύδριο αναφέρεται σε τρεις πράξεις του Βραβείου της Χοζοβιώτισσας. Η πρώτη από αυτές τις πράξεις καθορίζει τα όρια των πλαγιοχώραφων του μονυδρίου ως εξής:
«Του Θεολόγου. Εισίν και τα πλάγια του μεγάλου Ιωάννου του Θεολόγου. Αρχή των Καλογέρων το Βουνό ωσάν έρχεται εις την αγίαν Βαρβάραν παγαίνοντας το Όξω Σπήλαιον και πά προς το Τυροκέλλι παγαίνοντας των Λιθακιών το σπήλαιον και εις τα Βορινά το βορινόν αλώνι του αγίου Θεολόγου και παν το Βαθύν Ποταμόν παγαίνοντα της Χαρδιακί-
νας το σπήλαιον».
Από τα όσα αναφέρει ο Βογιατζίδης προκύπτει ότι αρχικά το επώνυμο Θεολογίτης αναφερόταν στους μοναχούς ενός μετοχιού της μονής της Πάτμου, που ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο και βρισκόταν στην Χώρα. Επομένως το επώνυμο Θεολογίτης δημιουργήθηκε στην Αμοργό και είναι ένα από τα πιο παλιά και πιο γνήσια επώνυμα του νησιού σήμερα. Αυτό πράγματι φαίνεται να είναι αναμφισβήτητο, όπως προκύπτει και από άλλα στοιχεία.
Φαίνεται όμως ότι ο Βογιατζίδης κάνει λάθος να συνδέει το επώνυμο Θεολογίτης με το μετόχι της μονής της Πάτμου και, συνεπώς, με την Χώρα. Όπως έχει αποδείξει ο δάσκαλος Νικήτας Βασσάλος ο Μεγάλος Θεολόγος, που αναφέρεται στο Βραβείο, βρίσκεται στον Κρίκελο της Γιάλης και από το παλαιότερο μοναστηριακό συγκρότημα σώζεται ο εντυπωσιακός του ναός, ο μεγαλύτερος του νησιού. Άλλωστε, και τα τοπωνύμια που αναφέρονται στην πράξη του Βραβείου (Λιθακιές, Τυροκέλλι, κλπ) συνεχίζουν και σήμερα να βρίσκονται σε χρήση, εκεί στα βουνά της Γιάλης. («Αμοργιανά» , τεύχος 8, Ιούνιος 2002, περιοδική έκδοση του Συνδέσμου Αμοργίνων.)
Φαίνεται λοιπόν ότι το πιθανότερο είναι (κι αυτό πιστεύω) ότι το επώνυμο Θεολογίτης δημιουργήθηκε στην Γιάλη για να προσδιορίσει εκείνους που εργάζονταν στα χωράφια του Μεγάλου Θεολόγου ή διατηρούσαν στην περιοχή αυτή κτίσματα, χωράφια και κοπάδια και όχι τους καλόγερους του Θεολόγου. Άλλωστε, υπάρχει πληθώρα παρόμοιων πατριδωνυμικών επωνύμων όπως το Πολίτης (Κωνσταντινουπολίτης), Ροδίτης, Καλυβίτης, Λιβανίτης, Βαλαωρίτης, Δολιανίτης, Κρεστενίτης, Λεχωνίτης, Καραβίτης, Σχορτσανίτης, κ.α.
Από τον τηλεφωνικό κατάλογο του ΟΤΕ διαπιστώνουμε ότι το Θεολογίτης είναι εντυπωσιακά αμοργιανό επώνυμο. Υπάρχουν 33 καταγραφές στην Αμοργό και ελάχιστες στην υπόλοιπη Ελλάδα: 1 στην Τήνο, 2 στην Πάρο, 3 στην Θεσσαλονίκη, 1 στην Κω και 1 στην Πάτρα. Υπάρχουν επίσης 114 καταγραφές στην μείζονα περιοχή Αθηνών με τα περίπου πέντε εκατομμύρια ανθρώπους.
Ένα άλλο εντυπωσιακό στοιχείο για το επώνυμο Θεολογίτης είναι ότι έχει ισορροπημένη διασπορά σε όλη την Αμοργό. Με βάση τον τηλεφωνικό κατάλογο Αμοργού οι καταγραφές του επωνύμου έχουν ως εξής:
Το οικογενειακό όνομα Θεολογίτης, το οποίο από τον Μηλιαράκη θεωρείται αυτόχθον, συνδέεται άμεσα με την ιστορία της μονής της Χοζοβιώτισσας. Κανένας δεν αμφιβάλει ότι το Θεολογίτης δηλώνει τον μοναχό της μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, όπως τα Αγιοθεοδωρίτης, Μετοχίτης, Οξεΐτης, κτλ. Είναι γνωστό ότι στα βόρεια του κάστρου της Αμοργού βρίσκεται σήμερα ναΐσκος του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, που περιβαλλόταν παλιότερα από κελιά και ανήκε στην μονή της Πάτμου. Αυτό τον ναό αναγνωρίζουμε στον Μεγάλο Θεολόγο, ο οποίος σαν μονύδριο αναφέρεται σε τρεις πράξεις του Βραβείου της Χοζοβιώτισσας. Η πρώτη από αυτές τις πράξεις καθορίζει τα όρια των πλαγιοχώραφων του μονυδρίου ως εξής:
«Του Θεολόγου. Εισίν και τα πλάγια του μεγάλου Ιωάννου του Θεολόγου. Αρχή των Καλογέρων το Βουνό ωσάν έρχεται εις την αγίαν Βαρβάραν παγαίνοντας το Όξω Σπήλαιον και πά προς το Τυροκέλλι παγαίνοντας των Λιθακιών το σπήλαιον και εις τα Βορινά το βορινόν αλώνι του αγίου Θεολόγου και παν το Βαθύν Ποταμόν παγαίνοντα της Χαρδιακί-
νας το σπήλαιον».
Από τα όσα αναφέρει ο Βογιατζίδης προκύπτει ότι αρχικά το επώνυμο Θεολογίτης αναφερόταν στους μοναχούς ενός μετοχιού της μονής της Πάτμου, που ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο και βρισκόταν στην Χώρα. Επομένως το επώνυμο Θεολογίτης δημιουργήθηκε στην Αμοργό και είναι ένα από τα πιο παλιά και πιο γνήσια επώνυμα του νησιού σήμερα. Αυτό πράγματι φαίνεται να είναι αναμφισβήτητο, όπως προκύπτει και από άλλα στοιχεία.
Φαίνεται όμως ότι ο Βογιατζίδης κάνει λάθος να συνδέει το επώνυμο Θεολογίτης με το μετόχι της μονής της Πάτμου και, συνεπώς, με την Χώρα. Όπως έχει αποδείξει ο δάσκαλος Νικήτας Βασσάλος ο Μεγάλος Θεολόγος, που αναφέρεται στο Βραβείο, βρίσκεται στον Κρίκελο της Γιάλης και από το παλαιότερο μοναστηριακό συγκρότημα σώζεται ο εντυπωσιακός του ναός, ο μεγαλύτερος του νησιού. Άλλωστε, και τα τοπωνύμια που αναφέρονται στην πράξη του Βραβείου (Λιθακιές, Τυροκέλλι, κλπ) συνεχίζουν και σήμερα να βρίσκονται σε χρήση, εκεί στα βουνά της Γιάλης. («Αμοργιανά» , τεύχος 8, Ιούνιος 2002, περιοδική έκδοση του Συνδέσμου Αμοργίνων.)
Φαίνεται λοιπόν ότι το πιθανότερο είναι (κι αυτό πιστεύω) ότι το επώνυμο Θεολογίτης δημιουργήθηκε στην Γιάλη για να προσδιορίσει εκείνους που εργάζονταν στα χωράφια του Μεγάλου Θεολόγου ή διατηρούσαν στην περιοχή αυτή κτίσματα, χωράφια και κοπάδια και όχι τους καλόγερους του Θεολόγου. Άλλωστε, υπάρχει πληθώρα παρόμοιων πατριδωνυμικών επωνύμων όπως το Πολίτης (Κωνσταντινουπολίτης), Ροδίτης, Καλυβίτης, Λιβανίτης, Βαλαωρίτης, Δολιανίτης, Κρεστενίτης, Λεχωνίτης, Καραβίτης, Σχορτσανίτης, κ.α.
Από τον τηλεφωνικό κατάλογο του ΟΤΕ διαπιστώνουμε ότι το Θεολογίτης είναι εντυπωσιακά αμοργιανό επώνυμο. Υπάρχουν 33 καταγραφές στην Αμοργό και ελάχιστες στην υπόλοιπη Ελλάδα: 1 στην Τήνο, 2 στην Πάρο, 3 στην Θεσσαλονίκη, 1 στην Κω και 1 στην Πάτρα. Υπάρχουν επίσης 114 καταγραφές στην μείζονα περιοχή Αθηνών με τα περίπου πέντε εκατομμύρια ανθρώπους.
Ένα άλλο εντυπωσιακό στοιχείο για το επώνυμο Θεολογίτης είναι ότι έχει ισορροπημένη διασπορά σε όλη την Αμοργό. Με βάση τον τηλεφωνικό κατάλογο Αμοργού οι καταγραφές του επωνύμου έχουν ως εξής:
- Αιγιάλη 19.
- Κάτω Μεριά 17.
- Χώρα 12.
- Κατάπολα 9
Αυτή η ισορροπημένη κατανομή υποδεικνύει και την παλαιότητα του επωνύμου πάνω στο νησί, διότι για να μπορέσει να επιτευχθεί (με γάμους, μετακινήσεις, κλπ) χρειάζεται να περάσει πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Το γεγονός, επίσης, ότι το επώνυμο έχει ισχυρή παρουσία στην Αιγιάλη δεν μπορεί παρά να συνδεθεί με τον Μεγάλο Θεολόγο.
Το επώνυμο Θεολογίτης έχει συχνότητα στις αμοργιανές οικογένειες σε ένα ποσοστό 7%. Μαζί με το Νομικός και το Γαβαλάς έχουν την μεγαλύτερη συχνότητα στην Αμοργό. Παρά το γεγονός αυτό, ένα άλλο, ιδιαίτερα εντυπωσιακό, στοιχείο είναι ότι το Θεολογίτης δεν συναντάται στα νησιά των λεγόμενων Μικρών Κυκλάδων που έχουν αποικιστεί από αμοργιανές οικογένειες από τα μέσα του 19ου αιώνα.
Μία από τις παλαιότερες γραπτές παρουσίες του επωνύμου είναι του 1487 κι αναφέρεται σε ένα αμπέλι του κυρ Ιωάννη Θεολογίτη που είχε στου Χαροκόπου. Άλλες γραπτές αναφορές αφορούν:
- Τον Μιχάλη Θεολογίτη το 1557.
- Τον διάκο Μάρκο Θεολογίτη το 1634.
- Τον αναγνώστη Νικόλα Θεολογίτη και τον Ιωάννη Θεολογίτη το 1652.
- Τον επίτροπο Λέο Θεολογίτη το 1661.
- Τον επίτροπο και ιερέα Κώστα Θεολογίτη το 1720 και το 1722.
Από τα ιστορικά στοιχεία προκύπτει ότι οι Θεολογίτες αποτελούσαν και ένα επίλεκτο ιερατικό συγγενολόι. Πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι ανάμεσα στους ιδρυτές του Συνδέσμου Αμοργίνων το 1901 βρίσκουμε 4 Θεολογίτες.
Νίκος Νικητίδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου