Σκοπελίτης: ο θρύλος των Μικρών Κυκλάδων

Ο «Σκοπελίτης» μπαίνει στα Κατάπολα

Έχει γίνει τραγούδι, έχει μπει στην ελληνική λογοτεχνία, είναι διάσημος σ’ όλο τον κόσμο… Είναι ο «Σκοπελίτης», ο θρύλος των Κυκλάδων. Όσοι Έλληνες και ξένοι ακούνε Σκοπελίτης και Κυκλάδες, αυτόματα φέρνουν στο νου τους το πλοίο που συνδέει χειμώνα-καλοκαίρι τις Μικρές Κυκλάδες μεταξύ τους και με τη Νάξο. Στο διήγημά του τα «Άμφια της σμέρνας» ο Θεσσαλονικιός συγγραφέας Γιώργος Σκαμπαρδώνης περιγράφει πως ταξίδεψε με 9 μποφόρ από τα Κατάπολα της Αμοργού στην Δονούσα, μεταφέροντας σε έναν γκαζοτενεκέ μια σμέρνα. Η φουρτούνα ήταν τόσο μεγάλη, ώστε όλοι οι επιβάτες το ‘ χαν σίγουρο ότι το καράβι θα βουλιάξει. Σαν τάμα για τη σωτηρία του ο συγγραφέας απελευθέρωσε την σμέρνα και την έριξε στην θάλασσα. Το καράβι ήταν ο «Σκοπελίτης», που δεν μπατάρισε κι έφτασε στην Δονούσα, όπως κάνει πολλά χρόνια τώρα κι ας είχε 9 μποφόρ. Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο «Σκοπελίτης» κουνάει και στα 2 μποφόρ, αλλά κι ο ισχυρισμός αυτός συνδέεται με τον θρύλο που έχει δημιουργήσει στις Μικρές Κυκλάδες.

Βέβαια, ο πραγματικός θρύλος δεν είναι το καράβι αλλά ο δημιουργός του, ο καπετάν Μήτσος Σκοπελίτης, θαλασσόλυκος με τα όλα του και δεξιοτέχνης βιολιστής από τους καλύτερους των Κυκλάδων, όπως λένε όσοι τον έχουν ακούσει να παίζει σε γιορτές και πανηγύρια. Στο αίμα του καπετάν Μήτσου κυλάει η ιστορία του Αιγαίου. Ο προπάππος του λεγόταν Καρατζάς, ήταν ναυτικός από την Σκόπελο, αλλά τον κυνήγησαν για λαθρεμπόριο και βρήκε καταφύγιο στην Σύμη, που τότε (γύρω στα 1850) ήταν υπό οθωμανική κατοχή. Στην Σύμη του έδωσαν το παρατσούκλι «Σκοπελίτης». Ο παππούς του καπετάν Μήτσου, ψαρεύοντας έφτασε στην Δονούσα, όπου παντρεύτηκε κι έκανε οικογένεια. Ο πατέρας του πήρε γυναίκα από το Κουφονήσι και εγκαταστάθηκε εκεί. Ο καπετάν Μήτσος Σκοπελίτης γεννήθηκε στο Κουφονήσι το 1930. Εδώ και πολλά χρόνια μένει στα Κατάπολα της Αμοργού, όπου είναι και η βάση του πλοίου «Σκοπελίτης».

Σκόπελος, Σύμη, Δονούσα, Κουφονήσι, Αμοργός τρέχουνε στις φλέβες του καπετάν Μήτσου. Θαλασσινή σαν των προγόνων του είναι και η δική του ιστορία. Στο Κουφονήσι μικρός βοηθούσε τον πατέρα του, που ήταν ψαράς αλλά και λαουτιέρης. Ο μικρός Μήτσος Σκοπελίτης είχε ταλέντο στην μουσική κι έτσι ο πατέρας του τον έστειλε να μαθητεύσει δύο μήνες στον Σταματομανώλη, έναν γνωστό βιολιστή της εποχής στ’ Απεράθου της Νάξου. Αν και αυτοδίδακτος τελικά, ο καπετάν Μήτσος πιστεύει ότι θα γινόταν το καλύτερο βιολί της Ελλάδας, αν δεν μεσολαβούσε η Κατοχή, η πείνα και η φτώχια. Την ίδια γνώμη έχουν και οι νησιώτες, που ξεσηκώνονται από τις δοξαριές του. Μετά την θητεία του στο Ναυτικό, παντρεύτηκε και μπαρκάρισε σε ποντοπόρα πλοία.

Με τα λεφτά που έβγαλε στους ωκεανούς αγόρασε ένα τρεχαντήρι, τον «Πανορμίτη», έμεινε στο Κουφονήσι κι άρχισε το επαγγελματικό ψάρεμα. Το 1958 πήρε την ταχυδρομική γραμμή Μικρών Κυκλάδων – Νάξου κι εγκαταστάθηκε στα Κατάπολα. Έτσι, το θρυλικό σήμερα πλοίο «Σκοπελίτης» έχει ιστορία 51 χρόνων, με πρόγονο το ψαροκάικο «Πανορμίτης». Τότε ήταν που είχε βγει και το πρώτο τραγούδι, που έλεγε:

Μεσ’ τ’ αφρισμένα κύματα περνά ο Πανορμίτης

και καπετάνιος με καρδιά είναι ο Σκοπελίτης

Τον «Πανορμίτη» διαδέχτηκαν άλλα καράβια που έφτιαξε ο καπετάν Μήτσος. Το πρώτο ήταν ένα σιδερένιο φορτηγό, που μετασκευάστηκε και ονομάστηκε «Χοζοβιώτισσα». Ακολούθησε ένα άλλο καΐκι, ο «Βαρσαμίτης». Το 1980 σειρά πήρε η «Μαριάννα», που εκτός από την εξυπηρέτηση της ταχυδρομικής γραμμής, άρχιζε να φέρνει και τουρίστες στην Αμοργό από την Νάξο και την Μύκονο. Και στο τέλος ήρθε ο «Σκοπελίτης», που πήρε το οικογενειακό όνομα και από το 1981 τον κουμαντάρει ο γιός του καπετάν Μήτσου, ο καπετάν Γιάννης Σκοπελίτης.

Κι έτσι στην μνήμη δεκάδων χιλιάδων επισκεπτών και στην ζωή των νησιωτών μπήκε τα τελευταία τριάντα χρόνια ο «Σκοπελίτης», που γράφει χειμώνα-καλοκαίρι τον δικό του θρύλο στις Μικρές Κυκλάδες. Όμως ο θρυλικός «Σκοπελίτης» δεν είναι ένα πλοίο, αλλά… δύο. Αμετάβλητο και θρυλικό παραμένει μόνο το όνομα. Ο πρώτος «Σκοπελίτης» ήταν το «Σποράδες» που δούλευε στον Βόλο. Ο δεύτερος ήταν ένα καράβι από την Μυτιλήνη, που διασκευάστηκε στον σημερινό «Σκοπελίτη», με δυνατότητα μεταφοράς 350 ατόμων και 12 αυτοκινήτων.

Στο διήγημα «Τα άμφια της σμέρνας» ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης διηγείται ένα ταξίδι με τον «Σκοπελίτη» από την Αμοργό στην Δονούσα. Να όμως τι λέει ο ίδιος ο Σκοπελίτης: «Όλος ο Τσικνιάς και το Ικάριο ξεσπάνε εδώ σε μας. Το χειρότερο μέρος είναι ο δίαυλος Αιγιάλη-Δονούσα. Άμα πιάσεις στην Κέρο απάγκιασες. Στη Δονούσα έχασα όλα μου τα δόντια. Από τα βάσανα! Τώρα μαζεύονται όλοι στη γέφυρα, είναι σκεπασμένοι, κάτω στον καταπέλτη. Εγώ είχα για γέφυρα ένα μουσαμά για να σκεπάζομαι. Ίσαμε να φτάσω, κοκάλωνα από το κρύο κι από το αλάτι. Πήγαινα στη Δονούσα, φουντάριζα και δεν μπορούσε να δέσει απάνω μου η βάρκα».

Στην εποχή του λάϊφ στάϊλ το Αιγαίο συνεχίζει να γράφει τις δικές του θρυλικές ιστορίες. Ο θρυλικός καπετάνιος Μήτσος Σκοπελίτης συνεχίζει στα ογδόντα του να οιστρηλατεί με τις δοξαριές του τους μπάλους και τις σούστες στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής. Και ο γιός του, ο καπετάν Γιάννης Σκοπελίτης, συνεχίζει να κρατάει με το πλοίο του τα ιστορικά νήματα που συνδέουν Αμοργό, Δονούσα, Κουφονήσι, Σχινούσα και Ηρακλειά ενώ στα νησιά τον τραγουδάνε με σημερινές μαντινάδες σαν αυτήν:

Φουρτούνα έπιασε ο καιρός, το κύμα αγριεύει

όλα τα πλοία δέσανε, μα ένα ταξιδεύει.

Ο «Σκοπελίτης» είναι αυτός που κύμα δεν τον πιάνει

και έχει για καπετάνιο του πάντα εσένα Γιάννη.

ΥΣΤ. Με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Αμοργίνων και την συμμετοχή συλλόγων και αυτοδιοικητικών απο Αμοργό, Κουφονήσι, Ηρακλειά και Σχινούσα τιμήθηκε φέτος ο καπετάν Μήτσος Σκοπελίτης. Να ευχηθούμε οι τιμητικές εκδηλώσεις να έχουν συνέχεια και για άλλους Αμοργιανούς και Αμοργιανές με προσφορά και ιστορία