Το «Γαβράς» είναι ένα από τα
ιστορικά επώνυμα της Αμοργού. Είναι επώνυμο της Χώρας. Ο Ι. Κ.
Βογιατζίδης υποστηρίζει ότι οι Γα βράδες ήρθαν στην Αμοργό (μαζί με
ορισμένους άλλους βυζα ντι νούς αξιωματούχους: Συνοδινός, Καλοδάς,
Φραγκόπουλος, Γα βα λάς) περί τα μέσα του 13ου αιώνα, μάλλον με την
ιδιότητα των πο λιτικών εξόριστων, ως συμμετέχοντες σε αποτυχημένη στάση
ε να ντίον του αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννη Βατάτζη.
Αν και ιστορικό για την Αμοργό, το επώνυμο «Γαβράς» είναι ποντιακό επώνυμο (όπως και τα επώνυμα σε -άντης, π.χ. Υψηλάντης). Σήμερα η μεγα λύτερη εγκατάσταση Γαβράδων είναι στην Μακεδονία, προερχό μενη από προσφυγικούς πληθυσμούς.
Η φημισμένη βυζαντινή οικογένεια των Γαβράδων καταγόταν από τις περιοχές του βυζαντινού θέματος Χαλδίας, το οποίο είχε ιδρυθεί το 824 μ. Χ. από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Β΄ Τραυλό με πρωτεύουσα την Τραπεζούντα και άλλο σπουδαίο εμπορικό κέντρο την Κερασούντα. Η θέση των Γαβρά δων στον Πόντο υπήρξε ηγετική επί των Κομνηνών τον 11ο και 12ο αιώνα. Μάλιστα ο Θεόδωρος Α’ Γαβράς μαρτύρησε πολεμώ ντας εναντίον των Τούρκων στην Θεοδοσιούπολη το 1098 και αγιο ποιήθηκε.
Το γεγονός ότι κτήτωρ της Μονής Χοζοβιώτισσας είναι ένας Κο μνηνός έχει ασφαλώς την σημασία του, για την παρουσία του επωνύμου Γαβράς στην Αμοργό. Όπως έχει αξία και το γε γονός ότι οι Γαβράδες μετείχαν σε διάφορα Κινήματα, με χαρακτη ριστικότερη περίπτωση το Κίνημα του Θεόδωρου Β’ Γαβρά (1204-1208).
Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει το γεγονός ότι το Γαβράς δεν αναφέρεται σε παλαιά έγγραφα (όπως τα Γεράκης, Γαβαλάς, Πάσσαρης, Θεολογίτης, Νομικός, κ.α.). Πάντως η ιστορικότητα του επωνύμου στην Αμοργό αποδεικνύεται έμμεσα από την παρουσία του «Πύργου του Γαβρά» στην Χώρα που το κτίσιμό του ανάγεται στην εποχή της Ενετοκρατίας στις Κυκλάδες.
Το πιθανότερο είναι ότι, είτε με την ιδιότητα του πολιτικού εξόριστου είτε με την ιδιότητα του στρατιωτικού αξιωματούχου, κάποιος (ή κάποιοι) Γαβράς εγκαθίσταται στην Αμοργό πριν από περίπου 800 χρόνια. Η εγκατάσταση Γαβράδων στην Αμοργό έχει μεγάλη ιστο ρική σημασία, δεδομένου ότι οι περισσότεροι Γαβράδες εμφανίζονται στην Ελλάδα ως πρόσφυγες μετά το 1922.
Γαβράδες της Αμοργού που διακρίθηκαν είναι:
* Ι. Κ. Βογιατζίδη «Αμοργός - Ιστορικαί έρευναι περί της νήσου» (Αθήνα 1918).
* Αλέξη Γ. Κ. Σαββίδη «Βυζαντινά στασιαστικά και αυτονομιστικά κι νήματα στα Δωδεκάνησα και στη Μικρά Ασία 1189-c.1240 μ. Χ.» (εκδ. ΔΟΜΟΣ, Αθήνα 1987).
* «Επιφανείς Αμοργίνοι», έκδοση Συνδέσμου Αμοργίνων, Αθήνα 1983.
Αν και ιστορικό για την Αμοργό, το επώνυμο «Γαβράς» είναι ποντιακό επώνυμο (όπως και τα επώνυμα σε -άντης, π.χ. Υψηλάντης). Σήμερα η μεγα λύτερη εγκατάσταση Γαβράδων είναι στην Μακεδονία, προερχό μενη από προσφυγικούς πληθυσμούς.
Η φημισμένη βυζαντινή οικογένεια των Γαβράδων καταγόταν από τις περιοχές του βυζαντινού θέματος Χαλδίας, το οποίο είχε ιδρυθεί το 824 μ. Χ. από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Β΄ Τραυλό με πρωτεύουσα την Τραπεζούντα και άλλο σπουδαίο εμπορικό κέντρο την Κερασούντα. Η θέση των Γαβρά δων στον Πόντο υπήρξε ηγετική επί των Κομνηνών τον 11ο και 12ο αιώνα. Μάλιστα ο Θεόδωρος Α’ Γαβράς μαρτύρησε πολεμώ ντας εναντίον των Τούρκων στην Θεοδοσιούπολη το 1098 και αγιο ποιήθηκε.
Το γεγονός ότι κτήτωρ της Μονής Χοζοβιώτισσας είναι ένας Κο μνηνός έχει ασφαλώς την σημασία του, για την παρουσία του επωνύμου Γαβράς στην Αμοργό. Όπως έχει αξία και το γε γονός ότι οι Γαβράδες μετείχαν σε διάφορα Κινήματα, με χαρακτη ριστικότερη περίπτωση το Κίνημα του Θεόδωρου Β’ Γαβρά (1204-1208).
Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει το γεγονός ότι το Γαβράς δεν αναφέρεται σε παλαιά έγγραφα (όπως τα Γεράκης, Γαβαλάς, Πάσσαρης, Θεολογίτης, Νομικός, κ.α.). Πάντως η ιστορικότητα του επωνύμου στην Αμοργό αποδεικνύεται έμμεσα από την παρουσία του «Πύργου του Γαβρά» στην Χώρα που το κτίσιμό του ανάγεται στην εποχή της Ενετοκρατίας στις Κυκλάδες.
Το πιθανότερο είναι ότι, είτε με την ιδιότητα του πολιτικού εξόριστου είτε με την ιδιότητα του στρατιωτικού αξιωματούχου, κάποιος (ή κάποιοι) Γαβράς εγκαθίσταται στην Αμοργό πριν από περίπου 800 χρόνια. Η εγκατάσταση Γαβράδων στην Αμοργό έχει μεγάλη ιστο ρική σημασία, δεδομένου ότι οι περισσότεροι Γαβράδες εμφανίζονται στην Ελλάδα ως πρόσφυγες μετά το 1922.
Γαβράδες της Αμοργού που διακρίθηκαν είναι:
- Δημήτριος Γαβράς. Έλαβε μέρος στις Εθνοσυνελεύσεις του Άστρους (1823), της Τροιζήνας (1827) και του Άργους (1829) ως αντιπρόσωπος της Αμοργού. Δήμαρχος Αμοργού 1823, 1838, 1846.
- Επαμεινώνδας Γαβράς (1836-1917). Διπλωμάτης. Γεννήθηκε στην Χώρα. Γονείς του ο Δημήτριος Μ. Γαβράς και η Μαρία το γένος Ν. Βλαβιανού. Ήταν επίσης ποιητής και άριστος βιολιστής.
- Κωνσταντίνος Γαβράς (1875-1951). Γεννήθηκε στην Χώρα. Γονείς του ο Ιάκωβος Γαβράς και η Καλλιόπη το γένος Ρούσσου. Σχολάρχης Αμοργού και γυμνασιάρχης Σύρου.
* Ι. Κ. Βογιατζίδη «Αμοργός - Ιστορικαί έρευναι περί της νήσου» (Αθήνα 1918).
* Αλέξη Γ. Κ. Σαββίδη «Βυζαντινά στασιαστικά και αυτονομιστικά κι νήματα στα Δωδεκάνησα και στη Μικρά Ασία 1189-c.1240 μ. Χ.» (εκδ. ΔΟΜΟΣ, Αθήνα 1987).
* «Επιφανείς Αμοργίνοι», έκδοση Συνδέσμου Αμοργίνων, Αθήνα 1983.
1 σχόλιο:
Καλησπέρα σας. Ενδιαφέροντα βέβαια όλα αυτά, αλλά επιτρέψτε μου να μοιραστώ μαζί σας λίγα, όμως σημαντικά στοιχεία που γνωρίζω για την οικογένεια. Η οικογένεια απαντά και στη Σαντορίνη, στα χειρόγραφα γενεαλογικά δέντρα που βρίσκονται στο Αρχείο της Καθολικής Επισκοπής του νησιού (γενεαλογικά δέντρα που κατάρτισαν ιερείς της Καθολικής Επισκοπής Θήρας από τα μέσα μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα). Σύμφωνα με ένα από τα δέντρα της, ο πρώτος Γαβράς κατέφθασε στη Σαντορίνη από την Κρήτη στα τέλη το 16ου αιώνα (1580). Το δέντρο της οικογένειας αναπτύσσεται και ολοκληρώνεται με τη σημείωση στην ιταλική γλώσσα, την οποία εδώ παραθέτω σε μετάφραση:"εδώ τελειώνει η εξ αρρενογονίας γενεαλογία των Καθολικών Γαβράδων. Ακολουθούν οι Ορθόδοξοι Γαβράδες της Αμοργού".
Τα γενεαλογικά δέντρα της οικογένειας που απόκεινται στο αρχείο, όπως και όλα τα δέντρα του αρχείου τα εξέδωσα πρόσφατα σε έναν τόμο 550 σελίδων που συνοδεύεται από CD με τις μεταγραφές όλων των δέντρων σε ένα αρχείο pdf 990 σελίδων.
Με αυτά τα λίγα, εύχομαι να συνέβαλα ένα λιθάρι γνώσης σε όσα γνωρίζατε.
Με εκτίμηση,
Γιάννης Κηπουρός (Ιστορικός)
Δημοσίευση σχολίου