Παναγία Χοζοβιώτισσα, η «μονή των σκαλών»

Το μοναστήρι της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας βρίσκεται στην νότια, απόκρημνη, αλίμενη ακτή της Αμοργού, φωλιασμένο μέσα σε αγκαθωτούς, απειλητικούς βράχους, είναι ορατό μόνον από το πέλαγος, που απλώνεται απέραντο κάτω από τα βράχια, 300 μέτρα ψηλά. Η κάτασπρη, απέριττη όψη του εναρμονίζεται θαυμαστά με τα πολύχρωμα ανώμαλα βράχια. Μόνον από κοντά διαγράφονται οι λευκοί γεωμετρικοί όγκοι και τα αυστηρά γραμμικά περιγράμματα του κτιρίου που, με την συνεργεία του φωτός, δημιουργούν την αίσθηση πολυεπίπεδης επιφάνειας.

Το κτίριο εκτείνεται σε μήκος 40 μέτρα, ενώ το πλάτος του δεν ξεπερνά τα 5 μέτρα. Εξ αιτίας του μικρού πλάτους τα οκτώ επίπεδα-"όροφοι", δεν συναντώνται σχεδόν σε κανένα σημείο. Κλίμακες στενές, πέτρινες, κτιστές ή λαξευμένες στον βράχο, οδηγούν στους οκτώ "ορόφους". Καμάρες, τόξα, βυζαντινού τύπου ή οξυκόρυφα των χρόνων της Ενετοκρατίας (1296-1537), κτισμένα με πέτρες ή πωρόλιθο από την Μήλο, ξυλοδόκαρα και ξυλοδεσιές χαρακτηρίζουν τον περίπλοκο, δαιδαλώδη εσωτερικό χώρο.

Τα πολυάριθμα κελλιά των Μοναχών, η τράπεζα, τα μαγειρεία, οι φούρνοι, οι αποθήκες, τα πατητήρια, οι στέρνες και τα πηγάδια, όλα σφηνωμένα μέσα στον φυσικό βράχο που μεταμορφώνεται σε λειτουργικό οικοδομικό στοιχείο, συνθέτουν ένα θαυμαστό δείγμα ανώνυμης λειτουργικής λαϊκής αρχιτεκτονικής.

Στο μικρό, μονόχωρο, καμαροσκέπαστο εκκλησάκι βρίσκονται μεταξύ άλλων, και οι ζωντανές μαρτυρίες της τοπικής προφορικής παράδοσης για την καταγωγή της εκόνας από τα Χόζοβα (ή το Χόζοβο) της Παλαιστίνης: οι δύο ενεπίγραφες εικόνες της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας ή ΧΩΖΗΒΙΤΙCΑΣ, και η σιδερένια "σμίλη" του αρχιμάστορα, ζωντανό σημάδι της διήγησης "για την ακριβή θέση που όρισε η Παναγία να κτιστεί ο ναός της". Αλλά και για την ιστορία της ίδρυσης της Μονής σημαντικό υλικό τεκμήριο αποτελεί το ασημένιο ενεπίγραφο εξαπτέρυγο, που αναφέρει ότι "ανεκενίσθη παρ' Αλεξίου βασιλέος του μεγάλου Κομνηνού", του Αυτοκράτορος του Βυζαντίου Αλεξίου του Α' Κομνηνού (1081-1118).

Το όνομα Χοζοβιώτισσα, αψευδής μαρτυρία του ιστορικού πυρήνα της τοπικής προφορικής παράδοσης, δημιουργήθηκε από παραφθορά του "Χοζιβίτισσα" ή "Κοζιβίτισσα", από το τοπωνύμιο Χοζιβά ή Κοζιβά στους Αγίους Τόπους, σήμερα στην περιοχή Wadi Qilt της Ιεριχούς, όπου, σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες των Βυζαντινών χρόνων, υπήρχαν από τους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους σημαντικά ορθόδοξα Μοναστήρια. Στα χρόνια της Εικονομαχίας, τον 8ο και 9ο αιώνα, ορίζει ρητά τοπική, έως σήμερα ζωντανή, προφορική διήγηση, την "διά θαλάσσης, με θαυματουργό τρόπο, έλευση της εικόνας της Παναγίας στον ορμίσκο της Αγίας 'Αννας", πλησίον της Μονής.

Η χρονολόγηση της Μονής είναι άρρηκτα δεμένη με το όνομα Χοζοβιώτισσα, και, εν πολλοίς, στηρίζεται και στην προφορική παράδοση. Ο συσχετισμός των διηγήσεων με τις πληροφορίες των βυζαντινών Χρονογράφων, κυρίως του Θεοφάνους, η συνεξέταση των ιστορικών γεγονότων, των αναταραχών, στον γεωγραφικό χώρο της Μεσογείου και της Παλαιστίνης καθώς και των μεταγενεστέρων γραπτών μαρτυριών που παραδίδουν οι Κώδικες και τα πατριαρχικά Σιγίλλια της Μονής, επιτρέπουν την χρονολόγηση του πρώτου κτιριακού πυρήνα στον 9ο αιώνα, στά χρόνια της άφιξης της εικόνας. Την σύνδεση της Μονής με τον αυτοκράτορα Αλέξιο τον Α' Κομνηνό, υποστηρίζουν σημαντικές γραπτές, μεταγενέστερες πληροφορίες, όπως οι πατριαρχικές επιστολές, οι οποίες προφανώς ανάγονται στην πρώτη "βασιλικήν χρυσόβουλλον γραφήν" του έτους 1088, που εκχωρούσε σταυροπηγιακά δικαιώματα στην Μονή.

Από το 1978 έχουν εκτεθή σε δύο βραχοσκεπή στενόμακρα κελλιά τα σημαντικότερα κειμήλια της Μονής: Χειρόγραφα, γραμμένα σε περγαμηνή και χαρτί, Σιγίλλια και έντυπα Ευαγγέλια. Οι Κώδικες σε μεβράνη (περγαμηνή) χρονολογούνται από τον 10ο έως τον πρώϊμο 15ο αιώνα, ενώ οι χάρτινοι ανάγονται στους Βυζαντινούς και Μεταβυζαντινους χρόνους (13ος - 19ος αιώνας). Σημαντικά δείγματα κεντητικής τέχνης, όπως λειτουργικά άμφια, χρυσοϋφαντα, μερικά στολισμένα με μαργαριτάρια, πούλιες και πετράδια, άλλα κεντημένα με χρυσοκλωστή και αργυρόνημα, τα περισσότερα έργα του 18ου και 19ου αιώνα. Εκτίθενται και εξαρτήματα της βαρύτιμης αμφίεσης των αρχιερέων, όπως περίετεχνα δουλεμένες πόρπες για την στήριξη της ιερατικής ζώνης, έργα διαφόρων εργαστηρίων αργυροχοϊκής τέχνης του 18ου και 19ου αιώνα, εγκόλπια, σταυροί κτλ. Πολύτιμα εκκλησιαστικά σκεύη, για τις ανάγκες της λατρείας, σταυροί αγιασμού, ποτήρια μεταλήψεως, μυροδοχεία, δίσκοι για το πρόσφορο και το αντίδωρο, κάδοι αγιασμού, κηροπήγια, καντήλια, θυμιατήρια, κτλ.

Η Μονή του Χοζεβά

Η εικόνα της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας, και κατ’ επέκταση το όνομα και η ιστορία του μοναστηριού της Αμοργού, συνδέεται με τους Αγίους Τόπους και την μονή Χοζεβά. Για το μοναστήρι αυτό, ο αρχαιολόγος και αραβολόγος Ιωάννης Μεϊμάρης γράφει σχετικά (1):

«Το μοναστήρι του Χουζιβά βρίσκεται στην έρημο προς ανατολάς της Αγίας Πόλεως μέσα στη χαράδρα Wady el Qilt, κτισμένο στο βράχο αριστερά του αρχαίου ρωμαϊκού υδραγωγείου μεταξύ της Αγίας Πόλεως και της Ιεριχούς. Στις αρχές του 5ου αιώνα έζησαν σε σπήλαια γύρω από μια εκκλησία, η οποία ήταν αφιερωμένη στον πρωτομάρτυρα Στέφανο πέντε Σύριοι μοναχοί.

Περί τα τέλη του 5ου αιώνος στη λαύρα αυτή έζησε ο άγιος Ιωάννης ο Χοζεβίτης, μετέπειτα μητροπολίτης Καισάρειας της Παλαιστίνης και τον 7ο αιώνα ο άγιος Γεώργιος ο Χοζεβίτης. Το μοναστήρι του Χουζιβά σήμερα φέρει το ονόματα των δύο αυτών αγίων. Η λαύρα ήκμασε από τον 6ο μέχρι τον 8ο αιώνα και φημιζόταν για την αυστηρότητα του βίου των ασκητών της.

Είλκυσε πολλούς αναχωρητές για την ερημικότητα, το διερχόμενο πηγαίο νερό, τη γειτνίασή της με τον κεντρικό δρόμο Αγίας Πόλεως —Ιεριχούς και την ανεξάντλητη πηγή των θαυμάτων της υπεραγίας Θεοτόκου, η οποία θέλει την μονή ως οίκον της.Η μονή καταστράφηκε το 614 από τους Πέρσες. Εξακολουθεί να υφίσταται, ταπεινότερα όμως μέχρι τον 12ο αιώνα και σχεδόν σε ερείπια μέχρι το 1878 οπότε την ανοικοδόμησε η αγιοταφική αδελφότητα. Η μονή σε περίοδο ακμής είχε εντός και εκτός του χειμάρρου πάρα πολλούς μοναχούς. Αυτό μαρτυρούν οι 212 ελληνικές επγραφές του κοιμητηρίου της, ταο οποίο ανεκαλύφθη τον περασμένο αιώνα μέσα σε σπήλαιο. Σ’ αυτό ήταν θαμμένοι μοναχοί από όλο τον γνωστό ορθόδοξο κόσμο της Ανατολής εντόπιοι (Γαζαίοι, Ασκαλωνίτες, Μαϊουμαίοι), Αντιοχείς, Δαμασκηνοί, Αιγύπτιοι, Άραβες, Ρωμαίοι, Καππαδόκες, Ελλαδικοί, Αρμένιοι, Ίσαυροι, Κίλικες, Βεσσοί και ένας Ινδός».

Ο Όσιος Γεώργιος

Ο Όσιος Γεώργιος Χοζεβίτης εορτάζεται στις 8 Ιανουαρίου. Γεννήθηκε στην Κύπρο από ευσεβείς γονείς. Είχε έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Ηρακλείδη, ο οποίος σε νεαρή ηλικία επισκέφθηκε τους Αγίους Τόπους για να προσκυνήσει. Κατόπιν πήγε στην Λαύρα του Καλαμώνος, όπου εκάρη μοναχός. Αργότερα, και μετά από πολλές πιέσεις εκ μέρους του θείου του ο οποίος επιθυμούσε να τον παντρέψει με την μοναχοκόρη του, ο Γεώργιος κατέφυγε στον αδελφό του. Όμως, λόγω του νεαρού της ηλικίας του, εκείνος τον οδήγησε στη Μονή Χοζεβά όπου εκάρη μοναχός και έζησε αυστηρή ασκητική ζωή. Απέκτησε μεγάλη φήμη για τους πνευματικούς αγώνες του.

Άγιοι Τόποι, Κύπρος, Αμοργός...

Η παράδοση της Αμοργού για την εικόνα της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας είναι σαφής και έχει διατηρηθεί μέχρι τις μέρες μας. Η εικόνα έφτασε στο νησί (θαυματουργικά ή με μοναχούς) από τους Αγίους Τόπους, μέσω Κύπρου, τον καιρό της Εικονομαχίας.

Αυτή η προφορική παράδοση πρέπει να συσχετισθεί με δύο γεγονότα: ότι ο Όσιος Γεώργιος ο Χοζεβίτης καταγόταν από την Κύπρο και ότι έζησε σε μιαν εποχή που δεν απέχει πολύ από την περίοδο της Εικονομαχίας. Φαίνεται ότι η Κύπρος έπαιξε ρόλο στην πορεία της εικόνας από την Παλαιστίνη στην Αμοργό, κάτι που γνωρίζει η τοπική παράδοση και το διατήρησε προφορικά μέχρι σήμερα.

Κάτι άλλο το οποίο μπορεί να έχει την σημασία του, είναι η πολυπληθής παρουσία Γαβαλάδων στην Αμοργό. Το επώνυμο συναντάται στο Αιγαίο πριν την Φραγκοκρατία και ορισμένοι ερευνητές το συνδέουν με την πόλη Γάβαλα της Συρίας, μια περιοχή που βρίσκεται κοντά στους Αγίους Τόπους.. Μ’ άλλα λόγια, υπάρχει η εκδοχή η εικόνα να ξεκίνησε από το μοναστήρι της Παναγίας στο Χοζεβά, στο οποίο ισχυρότερη προσωπικότητα αναδείχτηκε ο Όσιος Γεώργιος, που καταγόταν από την Κύπρο. Μέσω Κύπρου έφεραν την εικόνα στην Αμοργό καταδιωγμένοι από τους εικονομάχους χριστιανοί (μοναχοί και λαϊκοί) και ενδεχομένως σ’ αυτούς να υπήρχαν και Γαβαλάδες.

Αυτό που έχει σημασία, πάντως, είναι ότι αν εικόνα της Παναγίας που βρίσκεται στο μοναστήρι της Αμοργού, δηλαδή η Παναγία η Χοζοβιώτισσα, έφτασε στο νησί τον καιρό της Εικονομαχίας (δηλαδή πριν 1.200—1.300 χρόνια), τότε είναι μία από τις αρχαιότερες εικόνες στον ελλαδικό χώρο. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε και το μοναστήρι είναι ένα από τα αρχαιότερα της Ελλάδας, παλαιότερο και από τις μονές του Αγίου Όρους που ιδρύθηκαν τον 10ο αιώνα. Και βεβαίως είναι το αρχαιότερο μοναστήρι των Κυκλάδων. Η σημερινή του μορφή ανάγεται στα τέλη του 11ου αιώνα, στα χρόνια του αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού. Και μ’ αυτή την χρονολόγηση είναι πολύ παλιό, ωστόσο είναι πιθανό ότι υπήρξε και παλαιότερο οικοδόμημα.

Σε διάφορα παλαιά έγγραφα το μοναστήρι μας αναφέρεται και με τις ονομασίες «Μονή των Σκαλών» και «Νέα Μονή». Ο Βογιατζίδης υποθέτει ότι η παλαιά μονή ήταν η Αγία Παρασκευή ή Άγιος Γεώργιος ο Βαλσαμίτης. Εκτός από έναν παλαιοχριστιανικό ναό, που ανακαλύφθηκε στα Παραδείσια, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια ένδειξη για ύπαρξη μοναστηριού στην Αγία Παρασκευή. Ούτε στον Βαλσαμίτη. Συνεπώς, η ισχυρότερη εκδοχή παραμένει αυτή που αναφέρει η προφορική παράδοση. Δηλαδή, η εικόνα ήρθε από τους Αγίους Τόπους, μέσω Κύπρου, στην Αμοργό πριν το 900 μ.Χ. και ιδρύθηκε προς τιμήν της μοναστήρι.

Η μονή ανακαινίστηκε και πήρε τη σημερινή της μορφή δυο τρεις αιώνες αργότερα, από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό. Φαίνεται, επίσης, εξαιρετικά πιθανό οι δύο φάσεις ίδρυσης και ανακαίνισης της Χοζοβιώτισσας, να συνοδεύτηκαν από εγκατάσταση στην Αμοργό βυζαντινών οικογενειών, τα επώνυμα των οποίων εξακολουθούν να υφίστανται στο νησί μας. Η προφορική παράδοση για την Χοζοβιώτισσα είναι τόσο ζωντανή όσο και οι άνθρωποι.

Εγκαινιάστηκε η έκθεση κειμηλίων της Χοζοβιώτισσας

 φωτογραφίες: Γιάννης Δεσποτίδης

Παραδόθηκε από την Δ’ Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, με έδρα την Ρόδο, η έκθεση κεμηλίων του μοναστηριού μας. Τα εγκαίνια έγιναν από τον σεβασμιότατο μητροπολίτη Θήρας, Αμοργού και Νήσων κ. Επιφάνιο Αρτέμη, την Κυριακή 15 Ιουλίου.

Η συλλογή των κειμηλίων του μοναστηριού περιλαμβάνει αξιόλογα δείγματα της βυζαντινής και μεταβυζαντινής εκκλησιαστικής τέχνης: φορητές εικόνες, λειτουργικά και ιερατικά άμφια, ξυλόγλυπτους σταυρούς, σταχωμένα ευαγγέλια, δισκοπότηρα, δισκάρια, κοχλιάρια, καθώς και πλήθος άλλων χρηστικών αντικειμένων και αφιερωμάτων.

Ονομαστή είναι η συλλογή χειρογράφων του μοναστηριού, που αριθμεί περί τους εκατό κώδικες, οι οποίοι χρονολογικά εκτείνονται σε ένα ευρύτατο διάστημα, από τον 10ο έως τον 18ο αιώνα, αξιολογότατα, από άποψη περιεχομένου, γραφής και διακόσμησης έργα. Συμβολή στην έρευνα και διάσωση των θησαυρών της Χοζοβιώτισσας είχαν ο Εμμανουήλ Ιωαννίδης και ο Αντώνιος Μηλιαράκης τον 19ο αιώνα, ο καθηγητής Λίνος Πολίτης (1968-1969) και ο Αγαμέμνων Τσελίκας (1989) από το Παλαιογραφικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης.

Συστηματική καταγραφή του συνόλου των κειμηλίων του μοναστηριού πραγματοποίησε, το έτος 1977, η Αμοργιανή καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Λίλα Μαραγκού, με την προσωπική φροντίδα και την επιστημονική επιμέλεια της οποίας συστήθηκε και η πρώτη επισκέψιμη έκθεση στο Σκευοφυλάκιο της Μονής.

Η επιμέλεια των επισκευών στην Χοζοβιώτισσα και της συντήρησης και παρουσίασης των κειμηλίων έγινε με χρηματοδότηση από τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Νοτίου Αιγαίου).

Το μεγαλύτερο πανηγύρι της Αμοργού, 25 Ιουλίου στην Αγία Παρασκευή της Κολοφάνας

Φωτογραφίες από το πανηγύρι μπορείτε να δείτε πατώντας εδώ

Στην καρδιά του καλοκαιριού η εορτή της Αγίας Παρασκευής στην Κολοφάνα και την Κάτω Μεριά κινητοποιεί όλο το νησί και αποτελεί σημείο αναφοράς στις ψυχές όλων των Αμοργιανών, όπου κι αν βρίσκονται στον πλανήτη

Τα παλιά χρόνια πηγαίναμε με τα πόδια, με τα ζώα και με τα καΐκια. Σήμερα πηγαίνουμε με τ’ αυτοκίνητα, που σχηματίζουν ουρά χιλιομέτρων. Και τότε και τώρα συνεχίζουμε στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής, στις 25/26 Ιουλίου, τα αρχαία έθιμα της παλλαϊκής προσφοράς, της πάνδημης συμμετοχής και της κοινής τράπεζας.

Είναι ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια των Κυκλάδων. Για μας είναι το μεγαλύτερο. Και κάθε Αμοργιανός, μέσα κι έξω από το νησί, όπου κι αν είναι στον κόσμο επιζητεί η Χάρη της Αγίας Παρασκευής να είναι μαζί του. Όπως ο Νικόλας ο Γαβαλάς, εγκατεστημένος στην Νέα Υόρκη των ΗΠΑ, που ενισχύει με πολλούς τρόπους τις εκδηλώσεις του πανηγυριού.

Για τον ναό της Αγίας Παρασκευής και όλων των συμπληρωματικών εγκαταστάσεων υπεύθυνο είναι το εκκλησιαστικό συμβούλιο που το αποτελούν οι Ιωάννης Κωβαίος του Ηλία, Σταμάτης Σίμος του Ευαγγέλου, Κωβαίος Εμμανουήλ του Γεωργίου, Νομικού Ευδοκία του Αντωνίου και Νομικός Νικόλαος του Εμμανουήλ.

Από όλο το νησί συγκεντρώνονται στα μαγγιπειό στάρια, αλεύρια, λάδια και όλα τα άλλα απαραίτητα υλικά για να γίνουν τα ψωμιά και τα παραδοσιακά φαγητά, που είναι το πατατάτο, το ξιδάτο, ο κοφτός, η ροβυθάδα και το πιλάφι.

Ζυμώνονται και ψήνονται πάνω από 500 διπλά καρβέλια. Κάθε δωρητής (και είναι πολλοί) για την προσφορά του θα πάρει δώρο κι ένα καρβέλι. Προσφέρονται δεκάδες ζώα. Κάθε χρόνο προσφέρονται πάνω από 120 κατσίκια, γελάδες και μοσχάρια. Παλιά τα ζώα σφάζονταν δίπλα στις σχοινιές. Τώρα υπάρχει σφαγείο.

Γίνονται 8 καζάνια με πατατάτο (και δύο… μικρά), ένα με κοφτό και ένα με ξιδάτο. Υπολογίζεται ότι την παραμονή που γίνεται και ο μεγάλος χορός δίπλα στην εκκλησία σιτίζονται πάνω από 1.400 άτομα. Όταν οι ημερομηνίες του τριήμερου πανηγυριού πέφτουν σε νηστίσιμες μέρες τότε μαγειρεύονται ρεβίθια και πιλάφι.

Τα είδη μπακαλικής (χαρτο-πετσέτες, ξύδια, κλπ) τα προσφέρουν οι αυτοκινητιστές. Δείγμα ότι μπορεί η αμοργιανή κοινωνία να εκσυγχρονίστηκε με τ’ αυτοκίνητα αλλά τα παλιά έθιμα της προσφοράς συνεχίζονται.

Το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής αλλά και το ίδιο το προσκύνημα έχει εμβέλεια μέχρι τις Μικρές Κυκλάδες, που κατοικούνται άλλωστε από αμοργιανές οικογένειες. Αλλά η αίγλη του μεγάλου πανηγυριού της Αμοργού φτάνει πλέον αρκετά μακριά από το νησί. Για το πατατάτο οι απαραίτητες… πατάτες είναι προσφορά εδώ και χρόνια επαγγελματία από την Απείρανθο της Νάξου.

Όλα αυτά δείχνουν πόσο μεγάλο είναι το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής. Το σημαντικότερο γεγονός όμως των τελευταίων χρόνων, το οποίο προσφέρει ένα μοναδικό προνόμιο στο πανηγύρι και το νησί μας, είναι η παρουσία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστοδούλου, ο οποίος και χοροστατεί στον πανηγυρικό εσπερινό.

Μόνιμος καλοκαιρινό επισκέπτης της Αμοργού, εδώ και δεκαετίες, ο Μακαριότατος Αρχιεπίσκοπος δεν θα χοροστατήσεις φέτος λόγω της γνωστής περιπέτειας της υγείας του. Στην Αμερική που θα πάει για να χειρουργηθεί, ασφαλώς θα είναι μαζί του και η Αγία Παρασκευή της Αμοργού.

Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ. Θεόδωρος Β' και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλος στην πανήγυρη του 2005

Πανηγύρια της Αμοργού: Γιορτές με αρχαίες ρίζες

Απόσπασμα από το βιβλίο του Αντωνίου Μηλιαράκη «ΑΜΟΡΓΟΣ, Υπομνήματα περιγραφικά των Κυκλάδων Νήσων, Αθήνα 1884».

«Θεωρούμεν αναγκαίον να μνημονεύσωμεν ιδιαζουσών τινών θρησκευτικών τελετών πομπωδώς τελουμένων, και ίσως εχουσών καταγωγήν αρχαίαν. Καθόλου δεν παρατηρώ επί του θέματος της θρησκευτικής καταστάσεως των κατοίκων, ότι ως προς το θρησκευτικόν αίσθημα οι κάτοικοι εν γένει των νήσων υπερτερούσι τους των ηπειρωτικών χωρών της Ελλάδος. Μεμονωμένοι επί των νησιωτικών βράχων, ωσεί εν εξορία, πόρρω των ομοεθνών, και ηναγκασμένοι ως εκ της φύσεως των τόπων εις την γεωργίαν και την ναυτιλίαν, ουδένα έτερον έχουσι ηθικόν περισπασμόν ή την θρησκείαν. Πάσαι οι προς τέρψιν αυτών πανηγύρεις είναι συνδεδεμέναι αναποστάστως προς μίαν θρησκευτικήν τελετήν.

Εν Αμοργώ δε παρετήρησα ότι ιδιαζόντως τιμώσι τους ιερείς, χαρετώσιν αυτούς πάντοτε διά μετανοίας και δι’ ασπασμού της χειρός. Τοιαύτην δεν μετάνοιαν και ασπασμόν ποιούσι και αυταί αι μητέρες προς τους ιδίους υιούς, όταν είναι ιερωμένοι, υποχωρούσης και της ηλικίας και της αξιοπρεπείας της μητρός απέναντι του σεμνού σχήματος του ιερέως.Εν τοις ναοίς δεν έχουσι δίσκους, δεν ανάπτουσιν υποχρεωτικώς κηρία άλλα πλην των κεκανονισμένων. Όλα είναι αυτοπροαίρετα.. Εις πάσαν κηδείαν κατ’ έθιμον μετέχουσι πάντες οι ιερείς της πόλεως ή του χωρίου. Κατ’ έθιμον ωσαύτως παλαιόν η δεδομένη αμοιβή εις έκαστον των ιερέων δια την κηδείαν είναι λεπτά δέκα. Εν Αμοργώ αι εκκλησίαι δεν διακρίνονται επί μεγέθει και αρχιτεκτονικήν τέχνην, αλλ’ ουχ ήττον πάσαι, και αυτά έτι τα εξωκκλήσια, έχουσιν ικανήν ευπρέπειαν, και πανταχού διακρίνει τις τα ίχνη της ευλαβείας......

Εορτή θρησκευτική τελείται κατά την επέτειον της Αγίας Παρασκευής και του Αγ. Ιωάννου του Βρούτση. Οι έχοντες περί τους ναούς τούτους αγρούς, διορίζουσι μεταξύ αυτών έναν επιστάτην ή τελετάρχην, εις ον δίδουσι προς φύλαξιν άπαξ μερίδα των συγκομιζομένων καρπών, σίτου, κριθής, ελαίου, φάβας, τυρού κτλ. Ούτος διατηρεί τας εισφοράς ταύτας εις αποθήκην κειμένην παρά τοις ειρημένοις ναοίς, ην καλούσιν οι Αμοργίνοι μαγγιπειώ, εκ της βυζαντινής λέξεως μάγγιπος (μάγειρος). Εν τω μαγγιπειώ δ’ ευρίσκονται και όλα τα χρήσιμα μαγειρικά σκεύη, αποκτηθέντα και ταύτα δι’ εισφοράς, και ανήκοντα εις τους συνερανιστάς. Αι τροφαί αύται χρησιμεύουσιν εις τους προσεχομένους κατά την παραμονήν της εορτής του Αγίου ή Αγίας συνεορταστάς, οίτινες συντρώγουσιν εν κοινή τραπέζη.

Οι πανηγυρισταί ηναγκασμένοι όντες να διανυκτερεύσωσι περί τους ναούς, διότι ευρίσκονται πόρρω της κωμοπόλεως και των αγροκατοικιών, κτίζουσιν εκ ξηρολίθων καλύβας επί των οποίων ο τελετάρχης κατ’ έτος υποχρεούται να θέτη στέγην εκ κλάδων δένδρων. Εντός δεν αυτών, εχουσών σχήμα ελλειψοειδές, διανυκτερεύει εκάστη οικογένεια. Αι καλύβαι αύται είναι ιδιοκτησία εκάστης οικογενείας, διατηρούνται δι’ όλου του έτους και ονομάζονται υπό των εντοπίων μούδαι, δια λέξεως ανηκούσης εις τον παρηκμακότα λατινισμόν, σημαινούσης δ’ οικίσκον άθυρον».

Κίτσος: χορός της Αμοργού

Ο «Κίτσος» είναι ένα μουσικό μοτίβο της στεριανής Ελλάδα, γνωστό κυρίως από την Πελοπόννησο, σε συρτό ρυθμό, που συνοδεύεται με τα λόγια του κλέφτικου τραγουδιού «Του Κίτσου η μάνα κάθονταν στην άκρη στο ποτάμι».

Δεν ξέρουμε πως και από ποιους αυτό το μουσικό θέμα έφτασε στην Αμοργό, όπου πάντως οι παλιοί αυτοδίδακτοι μουσικοί του νησιού μας προσάρμοσαν ορισμένες μουσικές φράσεις του και το μετεξέλιξαν σε ένα χορευτικό κομμάτι. Ο «Κίτσος» στην Αμοργό δεν τραγουδιέται. Χορεύεται μόνο. Ο χορός είναι αντρικός, συντροφικός, πηδηχτός και ρωμαλέος. Παλιά αλλά και τώρα, ο Κίτσος άνοιγε τα πανηγύρια και τις γιορτές για να ακολουθήσουν άλλοι σκοποί και χοροί και να σχηματιστεί ο «κάβος», δηλαδή μια μεγάλη σειρά αντρών και γυναικών που χόρευε συρτούς και σούστες για πολλή ώρα.

Ο Κίτσος χορεύεται παντού στην Αμοργό: στην Χώρα, την Γιάλη (Αιγιάλη), την Κάτω Μεριά. Περιέργως δεν χορεύεται στα αμοργιανά νησιά Δονούσα, Κουφονήσι, Σχινούσα και Ηρακλειά, που αποικίστηκαν από αμοργιανές οικογένειες μετά το 1870. Κάθε μέρος της Αμοργού χορεύει τον Κίτσο με τον δικό του τρόπο. Παλιά τον χόρευαν δύο άντρες. Ο ένας ήταν ο κυρίως χορευτής, που έκανε τις φιγούρες. Ο δεύτερος που τον κρατούσε λεγόταν «φαλλός». Σήμερα, χορεύεται κυρίως από ομάδα αντρών (3-4) που πιάνονται από τους ώμους και συγχρονίζουν τα βήματά τους, αν και ο πρωτοχορευτής συνεχίζει να έχει το πρώτο ρόλο.

Ένα δείγμα του Κίτσου δείχνει το βίντεο που ακολουθεί από το γλέντι που γίνεται στην Χώρα την Κυριακή του Πάσχα.

Αμοργός και παραλίες

Η Αμοργός εκτείνεται από την ανατολή προς την δύση. Στην πραγματικότητα αποτελεί μία οροσειρά με τρεις κορυφές, που υψώνονται κλιμακωτά από ανατολή (Κρίκελος, 821 μ. -Προφήτης Ηλίας 698 μ. στο κέντρο) προς δύση (Κόρακας 528 μ.). Συνέχεια της Αμοργού αποτελούν τα νησιά Κίναρος και Λέβιθα, που διοικητικά ανήκουν στην Δωδεκάνησο αλλά ιστορικά και πολιτιστικά στην Αμοργό.

Το βόρειο τμήμα της Αμοργού πέφτει με σχετικά καλές κλίσεις προς την θάλασσα. Εδώ υπάρχουν πολλοί κόλποι και κολπίσκοι (λιμενάρια). Υπάρχουν επίσης δύο νησιά, η Νικουριά και η Γραμβούσα, πολύ κοντά στην Αμοργό. Όλη αυτή η βόρεια ακτογραμμή διαθέτει πολλές μικρές και μεγάλες παραλίες.

Το νότιο τμήμα της Αμοργού είναι απότομο και κρημνώδες. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα βουνά πέφτουν απότομα στην θάλασσα από μεγάλο ύψος, σαν να κόπηκαν με μαχαίρι. Σ' έναν τέτοιο κάθετο γκρεμό είναι χτισμένο το μοναστήρι της Παναγιάς της Χοζοβιώτισσας, μία πό τις πιο διάσημες εικόνες του Αιγαίου. Σ' αυτή την πλευρά του νησιού υπάρχουν λίγες και μικρές παραλίες, που ποιοτικά όμως είναι οι καλύτερες του νησιού.

Ακολουθούν φωτογραφίες και σύντομες λεζάντες αρκετών παραλιών της Αμοργού.

Λεβρωσσός -Αιγιάλη
Ψιλή Άμμος - Θολάρια - Αιγιάλη

Παραλία Αιγιάλης

Νικουριά - Αιγιάλη

Βλυχάδα Καταπόλων

'Αγιος Παντελεήμονας - Κατάπολα

Μαλτέζι - Κατάπολα


Αγία 'Αννα - Χώρα

Καμπί - Χώρα

Αμμούδι - Αρκεσίνη, Κάτω Μεριά

Μούρος - Βρούτση, Κάτω Μεριά

Παραδείσια - Κολοφάνα, Κάτω Μεριά


Γραμβούσα - Καλοταρίτισσα, Κάτω Μεριά

Οι άρχοντες της Κινάρου

Η Κίναρος και τα Λέβιθα είναι δύο αμοργιανά νησιά στην μέση του Αιγαίου. Αποτελούν προέκταση της Αμοργού κι είναι η γέφυρα ανάμεσα στις Κυκλάδες και την Δωδεκάνησο. Διοικητικά ανήκουν στον νομό Δωδεκανήσου για τον λόγο ότι το 1832 (οπότε δημιουργήθηκε το ελληνικό κράτος) παρέμειναν στην κατοχή των Οθωμανών. Ενώθηκαν με την Ελλάδα το 1945 με την ένωση της Δωδεκανήσου. Από τα αρχαία χρόνια όμως αποτελούσαν τμήμα των νησιών της Αμοργού και ανήκαν στην περιφέρεια της Αιγιάλης. Κάτι που συμβαίνει και σήμερα.

Περισσότερα για την Κίναρο και τα Λέβιθα μπορείτε να διαβάσετε πατώντας εδώ.

Ακολουθεί ένα θαυμάσιο ρεπορτάζ για την Κίναρο του Μάκη Σελαμαζίδη που δημοσιεύθηκε στην Ελευθεροτυπία.

του Μάκη Σελαμαζίδη

Ο Μικές (ο Κατσοτούρκης), ένας σπαθάτος το δέμας και νευρώδης 60άρης, είναι Καλύμνιος.
Η συμβία του, το Ρηνιώ, έλκει την καταγωγή της από τη Λαγκάδα της Αμοργού. Μεγάλωσε όμως με την οικογένειά της στο ερημονήσι Κίναρος, περίπου 20 ναυτικά μίλια από την Κάλυμνο και 18 από την Αιγιάλη της Αμοργού.

Ο Μικές και το Ρηνιώ Ο Μικές και το Ρηνιώ γνωρίστηκαν και ένωσαν τις τύχες τους το 1966 στην Κάλυμνο. Γνωριμία και γάμος σε μια βδομάδα. Μετά από τρία χρόνια μετανάστευσαν στην Αυστραλία. Τα όνειρά τους «εξανεμίστηκαν» γρήγορα στη χώρα των καγκουρό.
Το Ρηνιώ ένιωθε μιαν ακατανίκητη έλξη για το ερημονήσι που μεγάλωσε. Το 1975 μάζεψαν τα μπογαλάκια τους και πήραν των ομματιών τους. Επέστρεψαν στη γενέθλια γη.
Εκτοτε και μέχρι το 2000 έζησαν μεταξύ Καλύμνου και Κίναρου.

Το 2000 «αγκυροβόλησαν» διά βίου στο ερημονήσι. Τότε δεν υπήρχε ψυχή ζώσα στο νησάκι. Μοναδικοί κάτοικοί του έως σήμερα ο Μικές και το Ρηνιώ. Με τα 400 γιδοπρόβατά τους, δυο σπιθαμές αμπέλι, τη γαϊδουρίτσα τη Λιλή, τη σκυλίτσα τη Σίβα και τη μικρή Φρίντα, διασταύρωση Χάσκι με λύκο.

«Πρώτα θα δεις την ερημιά και θα της δώσεις το δικό σου νόημα...», λέει ο ποιητής. Φιλιωμένοι πρώτα απ' όλα με τον εαυτό τους, ο Μικές και η Ειρήνη έγιναν ένα με τη μοναξιά του Κίναρου. Της έδωσαν το δικό τους νόημα...

Η κυρα-Ειρήνη ήταν η αιτία της εγκατάστασης του ζεύγους στο νησάκι. «Με τράβηξε και μένα, τώρα δεν ξεκολλάμε από δω. Με την αγριάδα τον χειμώνα είναι ακόμα πιο όμορφα... Είμαστε κολλημένοι εδώ γιατί μας αρέσει...», εξηγεί πολύ απλά ο Μικές. Οι δυο γιοι ζουν στην Αυστραλία. Η κόρη τους στην Κάλυμνο. Κι ο Μικές με τη συμβία του στο μικρό τους βιλαέτι...
Δεν πάνε να λυσσομανούν οι αέρηδες τον χειμώνα, να κάνουν να δουν ζώσα ψυχή στο ερημονήσι 5 και 6 μήνες; Να μένουν χωρίς ψωμί, νερό και ρεύμα; «Εδώ πρέπει να προσαρμόζεσαι σε όλα, να τρως ό,τι βρίσκεις... Ωσπου βαστάς, καταλειμό δεν έχεις», λέει η κυρα-Ειρήνη.

Μια φορά τον χρόνο ο Μικές πηγαίνει στην Κάλυμνο για γενικές ιατρικές εξετάσεις, αφήνοντας φύλακα στο «πόδι» του το Ρηνιώ.

Επιστρέφει και τότε είναι η σειρά της κυρα-Ειρήνης να μεταβεί στον γιατρό για τον ίδιο λόγο. Ενα καΐκι, από το κράτος επιδοτούμενο, καταπλέει άπαξ της εβδομάδος από την Αμοργό, καιρού επιτρέποντος, κομίζοντας στο ζευγάρι τα αναγκαία προς βρώσιν.

Δεν έχουν παράπονο. Ενα μονάχα. Εδώ και έναν χρόνο το σταθερό τηλέφωνο χάλασε. Ομως οι τεχνικοί του ΟΤΕ, άγνωστο γιατί, δεν εδέησαν να πάνε να το φτιάξουν...

Ευτυχώς, υπάρχει το κινητό. Για να επικοινωνήσουν, ωστόσο, πρέπει ν' ανέβουν στην κορυφή του λόφου...

Ο Νίκος ο Βασάλος (από τη Λαγκάδα Αμοργού) είναι συναισθηματικά δεμένος με την Κίναρο.
Ο πατέρας του, ναυαγός με καΐκι χειμώνα καιρό πριν από πολλά χρόνια, είχε 5 μέρες να δώσει σημεία ζωής. Εθεωρήθη απωλεσθείς... Πλην όμως εσώθη, αφού έμεινε στο ερημονήσι χωρίς καμία επικοινωνία.

Δοθείσης της ευκαιρίας με το καλοτάξιδο πλεούμενο του Νίκου (τον Αγιο Φανούρη), τιμονιέρη τον Νίκο τον Γαβαλά και τον αδελφό του Μιχάλη και 1,5 ώρα πλου από το λιμάνι της Αιγιάλης, ρίξαμε άγκυρα στο ερημονήσι.

Η έπαρχος Καλύμνου Χρυσούλα Σιφουνιού με τους συνεργάτες της εγκαθιστούν τη γεννήτρια για τον Μικέ και την κυρα-Ειρήνη στην Κίναρο Κατά σύμπτωσιν, εκείνη την ώρα ένα υπέροχο σκαρί από την Κάλυμνο ξεφόρτωνε εφόδια για τον Μικέ και την Ειρήνη. Ηταν η έπαρχος Καλύμνου Χρυσούλα Σιφουνιού με τους συνεργάτες της.

Μια γεννήτρια για το ζευγάρι των ακριτών, εμφιαλωμένο νερό, ψωμί, ζυμαρικά, φρούτα και λαχανικά, τσιγάρα, καπνό και σιγαρόχαρτα για τον Μικέ...

Γλαστρούλες και λουλουδάκια για την κυρα-Ειρήνη. Ολα του κόσμου τα καλά.

Με τη γεννήτρια ο Μικές και το Ρηνιώ θα έχουν ρεύμα, θα λειτουργήσει επιτέλους το ψυγείο και ο καταψύκτης. Μετά την πανηγυρική εγκατάσταση της γεννήτριας, ολόκληρη η ομήγυρις, ντάλα μεσημέρι, παίρνει το μονοπάτι ανάμεσα στις ξερολιθιές προς το ξωκλήσι του Αϊ-Γιώργη. Ενθα ο πατήρ Παντελεήμων εκ Καλύμνου τελεί αγιασμόν... «Ανω σχώμεν τας καρδίας...». Μνημονεύει πάντας τους παρισταμένους, ενώ η ομήγυρις ψάλλει ομού: «Σώσον, Κύριε, τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου...».

Κατηφορίζουμε το κακοτράχαλο μονοπάτι, για να ξαποστάσουμε στο πέτρινο κονάκι του ζεύγους. Ο Μικές μάς αιφνιδιάζει: «Χάσαμε και τον Πάνο μας (τον Γεραμάνη)... Νύχτα μέρα μάς κρατούσε παρέα. Τέσσερις τα ξημερώματα καθόμασταν και τον ακούγαμε...». Η κυρα-Ειρήνη βάζει τα κλάματα. Γιατί, κατά πώς λέει, «τον αγαπούσαμε πολύ τον Πάνο...».
Μετ' ολίγον, αφού απολαύσαμε ένα δροσιστικό θαλάσσιο λουτρό στον σπάνιας ομορφιάς ορμίσκο της νησίδος, λύσαμε τις άγκυρες.

«Σήμερα ήταν μια πολύ όμορφη μέρα για μας. Είχαμε πολλούς και καλούς επισκέπτες...», είναι τα λόγια με τα οποία ο Μικές και το Ρηνιώ μάς αποχαιρετούν εγκάρδια.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 04/08/2005

Φιλοδασική Ένωσις Αμοργού, μία πρωτοποριακή προσπάθεια πριν 72 χρόνια

Φοβερές πυρκαγιές έχουμε φέτος στα δάση μας. Πάρνηθα, Πήλιο, Κίσσαβος έγιναν κάρβουνο. Αλλά και στο Αιγαίο χτύπησε η φωτιά, πρώτα στην Σάμο και χθές στην Σκιάθο όπου η καταστροφή είναι μεγάλη. Δυστυχώς βρισκόμαστε ακόμα στην μέση του καλοκαιριού και δεν ξέρουμε ποια συμφορά μπορεί να μας βρει στις επόμενες έξη βδομάδες με τις υψηλές θερμοκρασίες, την αυξημένη ξηρότητα και τα δυνατά μελτέμια.

Μια παρηγοριά στο κατάμαυρο τοπίο, που για ένα ακόμα καλοκαίρι, αρχίζει να εξαπλώνεται στην Ελλάδα είναι οι αυθόρμητες και μαζικές αντιδράσεις των πολιτών και μερίδας του Τύπου για τον πύρινο όλεθρο που εξαπλώνεται στην φύση της Ελλάδας. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο στα νησιά του Αιγαίου που διαθέτουν δάση και οξύνεται δραματικά σε όλα τα νησιά, χωρίς καμία εξαίρεση, με την ανεξέλεγκτη υπερβόσκηση από τα κατσίκια και μάλιστα με ευρωπαϊκές επιδοτήσεις.

Στο δικό μας το νησί από πολύ παλιά οι Αμοργιανοί ενδιαφέρθηκαν για τα θέματα που σήμερα ονομάζουμε οικολογικά. Το 1885 ο Αντώνιος Μηλιαράκης εκθειάζει την φιλοπονία των Αμοργιανών, «ιδία των δημοτών Αιγιάλης», στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν τις γαίες με την φύτευση δένδρων.

Η πιο οργανωμένη προσπάθεια για την βελτίωση του πράσινου έγινε στα Κατάπολα κατά την δεκαετία 1930—40, με την ίδρυση της Φιλοδασικής Ενώσεως Αμοργού και ιδρυτές τους εξής:

Ν. Α. Γαβαλλάς, Μάρκος Πάσσαρης, Αριστείδης Πράσινος, Π. Ο. Δεσποτίδης, Ε. Σίμος, Γ. Μουράτης, Γ. Θεολογίτης, Σ. Σίμος, Ν. Δ. Γαβαλλάς, Α. Εξαρχόπουλος, Αντώνιος Ν. Φωστιέρης, Ε. Ρούσσος, Ι. Μωραϊτάκης, Μ. Νομικός, Κ. Μαύρος, Ιωάννης Βεκρής, Ε. Πρέκας, Γ. Ι. Νομικός. Κων. Μ. Εξαρχόπουλος και Μιχ. Δεσποτίδης.

Όλοι οι προαναφερόμενοι ήταν απλοί άνθρωποι: πλοιοκτήτες ιστιοφόρων σκαφών, αγρότες, υπάλληλοι. Το καταστατικό της Φιλοδασικής Ενώσεως Αμοργού, με έδρα τα Κατάπολα, εγκρίθηκε από το Πρωτοδικείο Σύρου και δημοσιεύθηκε το 1935. Πρόεδρος ανέλαβε ο καπετάν Αντώνης Φωστιέρης (φωτογραφία) και γ. γραμματέας ο Ν. Γαβαλλάς.

Σύμφωνα με το καταστατικό, σκοπός της Ενώσεως ήταν:

• Η ανάπτυξη από τους πολίτες της αγάπης προς το πράσινο, η δενδροφύτευση κατάλληλων χώρων, η διατήρηση υπαρχόντων κηπαρίων, αλσυλλίων και δενδροστοιχιών κοινοτικών ή μη, η με κάθε μέσον και τρόπο αύξηση της χλωρίδας της Αμοργού και των νησιών της.
• 

  Η εξεύρεση των αναγκαίων μέσων και πόρων για την επιμόρφωση εκείνων των γεωργών και των παιδιών τους που επιδεικνύουν «εξαιρετικήν επιμέλειαν και αγάπην προ το πράσινον», με την αποστολή τους σε ειδικές σχολές και την χρησιμοποίησή τους για την ασφαλέστερη ευόδωση των σκοπών της Ενώσεως.

Τακτικά μέλη μπορούσαν να γίνουν όλοι οι Αμοργιανοί, μόνιμοι κάτοικοι του νησιού, άντρες και γυναίκες, αρκεί να μην είχαν καταδικαστεί για δασικές παραβάσεις. Οι εκτός νησιού Αμοργιανοί, όπως επίσης οι εκπαιδευτικοί και οι δημόσιοι υπάλληλοι που ζούσαν στο νησί, μπορούσαν να γίνουν αντεπιστέλλοντα μέλη, χωρίς το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι.

Η ετήσια συνδρομή για τα τακτικά μέλη ήταν 30 δραχμές και για τους εταίρους 15 δραχμές. Ήταν μια πρωτοποριακή ενέργεια και οι ιδρυτές της Φιλοδασικής Ενώσεως Αμοργού προπορεύτηκαν της εποχής τους. Έχουμε κάθε λόγο να ακολουθήσουμε το παράδειγμά τους σήμερα και να βελτιώσουμε το φυσικό περιβάλλον της Αμοργού.

(Το υλικό προέρχεται από το αρχείο του ποιητή Αντώνη Φωστιέρη)

Κινηματογραφική Λέσχη Αμοργού

Ο σκηνοθέτης Φίλιππος Κουτσάφτης μιλάει για το έργο του «Αγέλαστη πέτρα» στην ειδική προβολή που έγινε στην Κινηματογραφική Λέσχη Αμοργού

Με μία πρωτοποριακή ενέργεια για τα «εκτός των τειχών» δεδομένα η Αμοργός βρίσκεται, εδώ κι αρκετά χρόνια, μπροστά από πολλά άλλα (και μεγαλύτερα) νησιά αλλά και από πολλές πόλεις της ελληνικής περιφέρειας. Η ίδρυση και λειτουργία της Κινηματογραφικής Λέσχης Αμοργού προσφέρει μία ποιοτική και σύγχρονη διάσταση στα πολιτιστικά δρώμενα της Αμοργού, ιδιαίτερα τον χειμώνα που το νησί ερημώνει από την τουριστική κίνηση του καλοκαιριού.

Για να λειτουργήσει η Κινηματογραφική Λέσχη Αμοργού χρειάστηκε πολύς κόπος, γιατί η παραχώρηση από την δημοτική αρχή του ερημωμένου δημοτικού σχολείου στο Βρούτση δεν αρκούσε. Έπρεπε το παλιό σχολείο να μετατραπεί σε κινηματογραφική αίθουσα με καθίσματα και με τον απαραίτητο τεχνικό εξοπλισμό.

Η είσοδος του παλιού σχολείου στο Βρούτση

Η διαμόρφωση της αίθουσας, η προμήθεια και εγκατάσταση του εξοπλισμού κι όλες οι απαραίτητες εργασίες έγιναν με μεγάλη προσπάθεια από τους εμπνευστές της κίνησης και με εθελοντική εργασία πολλών Αμοργιανών και μόνιμων κατοίκων από τα Κατάπολα, την Χώρα κι άλλες περιοχές. Αυτή η κινητοποίηση και η εθελοντική συμμετοχή αποτελούσαν από μόνες τους πρωτοποριακές ενέργειες όχι μόνο για την Αμοργό αλλά γενικά για την ελληνική περιφέρεια.

Αγοράστηκε, εγκαταστάθηκε και λειτούργησε κινηματογραφική μηχανή προβολής.

Σήμερα οι προβολές γίνονται με βιντεοπροβολέα, γεγονός που επέτρεψε στην Λέσχη να λειτουργήσει απρόσκοπτα, χωρίς την ανάγκη συνεχούς επιδιόρθωσης της παλιά μηχανής που φυσικά διατηρείται σε άριστη κατάσταση.

Ανάμεσα στις δεκάδες προβολές που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, ξεχωρίζουν εκείνες που είναι αφιερωμένες στα παιδιά. Ιδιαίτερα για τους μαθητές του δημοτικού σχολείου στην Κάτω Μεριά έχει καθιερωθεί μία προβολή με την λήξη της σχολικής περιόδου (φωτογραφία κάτω).



Η Κινηματογραφική Λέσχη Αμοργού αποτελεί μία πρωτοποριακή παρουσία για τα πολιτιστικά πράγματα στις Κυκλάδες και το Αιγαίο γενικότερα. Αν κάπου βρίσκει εφαρμογή το «Σινεμά ο Παράδεισος», τότε αυτό το κάπου είναι σ' ένα μικρό χωριό της Αμοργού, το Βρούτση, με φόντο την θάλασσα και συντροφιά τον ουρανό, τον αέρα και την φύση της Αμοργού.


Ακολουθούν μερικές ακόμα φωτογραφίες...

Ασφοντηλίτης: Ένα αρχαίο χωριό της Αμοργού και της Γιάλης

Ο Ασφοντηλίτης είναι ένα χωριό στην μέση της διαδρομής από την Χώρα στην Αιγιάλη. Από εδώ αρχίζει η περιφέρεια της Αιγιάλης. Τώρα πια ο Ασφοντηλίτης έχει εγκαταλειφθεί και οι οικογένειες που ζούσαν παλιότερα εκεί έχουν μεταφερθεί στα χωριά της Γιάλης.

Έχουμε ενδείξεις ότι ο Ασφοντηλίτης ήταν σε συνεχή κατοίκηση από την προϊστορική εποχή μέχρι πρόσφατα. Αρχαία έθιμα υπήρχαν στο χωριό αυτό όταν το κατοικούσαν ενώ εντύπωση προκαλεί η παρουσία του «βασιλιά» και του «φρούραρχου», η οποία δεν έχει διευκρινιστεί και πρέπει να ερευνηθεί από επιστημονική σκοπιά, κυρίως λαογραφική.

Ο οικισμός μπορεί να έχει εγκαταλειφθεί αλλά όλα σχεδόν τα σπίτια του είναι σε καλή κατάσταση και μερικά τα έχουν επισκευάσει οι ιδιοκτήτες τους. Βρίσκεται σε ένα άγριο και πετρώδες τοπίο αλλά έχει απέραντη θέα στο νότιο Αιγαίο και συνεχή οπτική επαφή με την Αστυπάλαια. Ήταν ένας κτηνοτροφικός κυρίως οικισμός, για τον οποίο η παλαιότερη περιγραφή το 1885 ανήκει στον Άγγλο περιγητή Τζέημς Μπεντ.

Μέχρι τα τελευταία χρόνια, οπότε ανοίχτηκε και ασφαλτοστρώθηκε δρόμος, η πρόσβαση στον Ασφοντηλίτη απαιτούσε πολύωρο ποδαρόδρομο. Και τώρα όμως πολλοί φίλοι της Αμοργού, κυρίως ξένοι, προτιμούν να περπατάνε στα μονοπάτια που περνάνε από τον Ασφοντηλίτη.

• Για να δείτε φωτογραφίες από τον Ασφοντηλίτη πατείστε εδώ για να μεταφερθείτε στο ιστολόγιο Photos Amorgos.



• Για τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί στο μονοπάτι και τον οικισμό πατείστε εδώ.

Η μεγάλη φωτιά στον Κρίκελο το 1835

Η καταστροφή στην Πάρνηθα απετέλεσε ένα συγκλονιστικό γεγονός, γιατί ποτέ μέχρι τώρα δεν είχε καεί η κορυφή της με το ελατόδασος και γιατί αποτελούσε την κύρια πηγή για την οξυγόνωση του Λεκανοπεδίου των Αθηνών και το καθαρισμό της ατμόσφαιρας από τους ρύπους.

Έχει όμως και η Αμοργός την... Πάρνηθά της. Ο Κρίκελος στην Αιγιάλη είναι το ψηλότερο βουνό του νησιού και καλύπτει όλη την ανατολική του πλευρά, όπως φαίνεται και στην αεροφωτογραφία πάνω. Ο Κρίκελος ήταν πυκνά δασωμένος με φίδες, πουρνάρια, κέδρους, βελανιδιές κ.α. Μία μεγάλη φωτιά που ξέσπασε το 1835 αφάνισε αυτό το αρχαίο δάσος της Αμοργού και της Γιάλης. Δεν ξέρουμε την αιτία. Ίσως να ήταν κάποιος κεραυνός. Το πιθανότερο είναι την φωτιά να την είχαν βάλει βοσκοί για δημιουργία βοσκότοπων και η φωτιά να τους ξέφυγε. Η πυρκαγιά έκαιγε για πολλές εβδομάδες.

Η καταστροφή στον Κρίκελο τραυμάτισε την ψυχή των Αμοργιανών σ΄όλο το νησί για πολλές γενιές. Όλοι μας μεγαλώσαμε με την διήγηση για την μεγάλη φωτιά στον Κρίκελο.