Ο Πίρι Ρεΐς δεν θα ξεχώρισε από τους άλλους μουσουλμάνους θαλασσόλυκους (πολλοί απ’ αυτούς ελληνικής καταγωγής, όπως ο περίφημος Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα) του μεσαιωνικού Αιγαίου, αν δεν είχε επιδοθεί στην χαρτογράφηση. Ο παγκόσμιος χάρτης που εκπόνησε το 1513 και στον οποίο θεωρείται ότι συμπεριλαμβάνεται η άγνωστη στην εποχή του ήπειρος της Ανταρκτικής, αποτελεί σήμερα ένα μεγάλο μυστήριο και σημείο επιστημονικής (και... άλλης) διαμάχης.
Στο «Βιβλίο της Ναυσιπλοΐας» του καπετάν (ρεΐς) Πίρι, με χάρτες από την Μεσόγειο του 16ου αιώνα, περιλαμβάνονται και χάρτες της Αμοργού (Γιαμοργκού στα τουρκικά) και των νησιών της. Όπως επισημαίνουν οι μελετητές, ο χάρτης της Αμοργού (και ορισμένων άλλων νησιών) παρουσιάζει πολλά πρωτότυπα στοιχεία, κάτι που σημαίνει ότι δεν είναι απλώς αντίγραφο άλλων βενετσιάνικων χαρτών. Η Νικουριά αναφέρεται ως καλό λιμάνι με την ονομασία «Πόρτο Μάρκο». Τα Κατάπολα αναφέρονται ως Κατάκωλα, που μάλλον ήταν το αρχικό τους όνομα μέχρι που εξωραΐστηκε. Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι επισημαίνεται η ύπαρξη νερού κοντά στο μοναστήρι, δηλαδή η πηγή στο μοναστηριακό περιβόλι της Αγίας Άννας.
Στον χάρτη του Πίρι Ρεΐς τα ονόματα είναι στην αραβική γλώσσα, δεδομένου ότι η τουρκική γλώσσα απέκτησε γραπτή μορφή μόλις στον 20ό αιώνα, επί Κεμάλ. Αλλά ας δούμε μερικά στοιχεία για τον Πίρι Ρεΐς.
Τακτική του Οθωμανικού κράτους ήταν ο προσεταιρισμός των κουρσάρων και των πειρατών, που λυμαίνονταν την Μεσόγειο από τη δυτική μέχρι την ανατολική της άκρη. Οι επιλογές γίνονταν συνήθως μεταξύ των μουσουλμάνων, χωρίς αυτό να αποκλείει και χριστιανούς που φυσικά θα έπρεπε να αποποιηθούν το προηγούμενο θρησκευτικό τους δόγμα, όρο σχεδόν απαράβατο, για να μπουν στην υπηρεσία του σουλτάνου ως «Δούλοι της Πύλης», όπως αποκαλούνταν.
Ο Πίρι Ρεΐς γεννήθηκε μεταξύ των ετών 1465-70 στην Καλλίπολη (Γκελίμπελου - Celibolu) από πατέρα με καταγωγή από την Καραμανία. Μεγάλωσε δηλαδή σε μια πόλη με έντονη ναυτική δραστηριότητα, με φυσικό αποτέλεσμα να στραφεί κι αυτός στην θάλασσα.
Ακολούθησε τον θείο του Κεμάλ Ρεΐς που ήταν ελεύθερος κουρσάρος στα μεσογειακά νερά. Εκείνη την εποχή δρούσαν με ορμητήριο την Τυνησία και την Αλγερία. Στόχος τους ήταν τα καράβια και οι ακτές της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και τα μεγάλα νησιά της Μεσογείου.
Το 1495 ο σουλτάνος κάλεσε στην υπηρεσία του τον Κεμάλ Ρεΐς. έμπειρο κουρσάρο. Μαζί με τον θείο του ο Πίρι Ρεΐς συμμετείχε σε διάφορες αποστολές στην Αίγυπτο, το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο χτυπώντας τους Ιωαννίτες ιππότες της Ρόδου.
Μετά τον πόλεμο με την Βενετία (1499-1502) ο Πίρι Ρεΐς εμφανίζεται να έχει το δικό του καράβι. Μετά τον θάνατο του θείου του, συνεργάστηκε με τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα στην Βόρεια Αφρική. Τα επόμενα χρόνια ο Πίρι Ρεΐς αποσύρθηκε στην Καλλίπολη και άρχισε την παραγωγή του χαρτογραφικού του έργου.
Το 1547 έγινε ναύαρχος του Οθωμανικού στόλου στη βάση του Σουέζ. Ανακατέλαβε το Άντεν από τους Πορτογάλους το 1549. Τότε έλαβε και τους τίτλους του Ναυάρχου της Ινδίας και του Ναυάρχου της Αιγύπτου.
Τελικά το 1551-2 έχασε μία σημαντική ναυμαχία από τους Πορτογάλους, έπεσε σε δυσμένεια και θανατώθηκε το 1553-4 στο Κάϊρο.
Το «Βιβλίο της Ναυσιπλοΐας» με ναυτικούς χάρτες από την Μεσόγειο είναι από τα καλύτερα έργα. Ο Πίρι Ρεΐς βασίστηκε σε παλαιότερους χάρτες αλλά είχε και δική του αντίληψη των χώρων. Για τον χάρτη της Αμοργού (και ορισμένων άλλων νησιών) ο Δημήτρης Λούπης σημειώνει ότι παρουσιάζει «πρωτότυπη χαρτογράφηση κυρίως με χαρακτηριστικά βελτίωσης, αλλά κάποιες φορές και σχηματοποίησης».
Η περιγραφή της Αμοργού από τον Πίρι Ρεΐς
Το νησί Αμοργός (Yamorgu) ανήκει στη Βενετία. Έχει περίμετρο 80 μίλια, καθώς και ψηλά βουνά. Υπάρχει ένας κόλπος στα βορειοανατολικά που βλέπει στα βορειοδυτικά. Το λένε Γιάλη (Yali). Τα νερά στη μύτη του ακρωτηρίου, που βρίσκεται ανατολικά της εισόδου του, είναι ρηχά. Πρέπει να αποφεύγονται
Βγαίνοντας από τον κόλπο και συνεχίζοντας στα δυτικά, υπάρχει το νησάκι Νικουριά (Niquruya). Τα νερά ανάμεσα σ’ αυτό και την Αμοργό είναι καλό λιμάνι. Είναι στενή όμως η είσοδος στα βορειανατολικά του νησιού. Μόνο γαλέρες μπορούν να περάσουν, ενώ οι μπάρτσες μπορούν να μπουν από την είσοδο που βρίσκεται στα δυτικά. Το λιμάνι λέγεται Πόρτο Μάρκο (Porto Marqo).
Λίγο νοτιοανατολικά του υπάρχει ο κόλπος Πόρτο Κατάκολα (Porto Qataqola). Είναι καλό λιμάνι με βάθος είκοσι οργιές στο έμπα του. Ρίχνουν άγκυρα και αράζουν.
Συνεχίζοντας δυτικά - νοτιοδυτικά υπάρχει ένα νησάκι. Ανάμεσα σ’ αυτό και την Αμοργό μπορούν να χωρέσουν μια δυο γαλέρες. Το αραξοβόλι αυτό λέγεται Καλοταρίτισσα (Πόρτο Καλατέριτζε - Porto Qualaterice).
Νοτιοανατολικά του λιμανιού αυτού υπάρχει ένα χωριό με καλοστεκούμενο μοναστήρι. Χαρακτηριστικό του σημείου αυτού είναι το μικρό νησάκι. Τα πλοία παίρνουν νερό από δω και συνεχίζουν τον δρόμο τους. Δεν υπάρχει μέρος για να αράξουν οι ταξιδιώτες.
Τοπωνύμια κειμένου
Αμοργός - Yamorgu
Αιγιάλη (Γιάλη) — Yali
Νικουριά - Νiquruya
Νικουριά λιμάνι — Porto Marqo
Κατάπολα — Qataqola
Καλοταρίτισσα — Qalaterice
Κέρος και Αντίκερος
Τα νησιά αυτά είναι σήμερα ακατοίκητα. Παλιά ήταν καλοστεκούμενα. Σε μερικά κατοικούσαν μοναχοί. Είναι από τα νησιά, όπου μπορούν να αράξουν τα τσεκτίρια. Αν τα πλοία που έρχονται εδώ, θέλουν να βρουν πόσιμο νερό, υπάρχει στο βόρειο τμήμα της Κέρου. Η Κέρος και η Αντίκερος έχουν ένα μικρό κόλπο που βλέπει ανατολικά. Εκεί βρίσκεται και μια ερειπωμένη εκκλησία, εμπρός από την οποία υπάρχει μια πηγή. Τα πιο πολλά πλοία από δω προμηθεύονται νερό. Ας είναι τούτο γνωστό.
Δονούσα
Βορειοανατολικά της Νάξου υπάρχει το ακατοίκητο νησί Δονούσα (Τενούσε—Tenuse), που οι Τούρκοι ονομάζουν Χατζιλάρ. Κάποτε οι άπιστοι πειρατές έσφαξαν εδώ προσκυνητές των Ιερών Τόπων. Το λιμάνι του είναι ένας όρμος που βλέπει στα βορειοδυτικά. Δεν είναι καλό αραξοβόλι. Έχει βράχους. Όσοι χρειάζονται πόσιμο νερό, υπάρχει στο σημείο του νησιού που βλέπει νοτιοδυτικά.
Λέβιθα - Κίναρος
Το νησί Λέβιθα βρίσκεται τριάντα μίλια δυτικά της Κω. Σήμερα είναι ακατοίκητο. Ονομάζεται Κοτς Πάπας, γιατί σ’ αυτό το νησί υπάρχει μια εκκλησία με τον τάφο κάποιου. Οι Τούρκοι τον ονομάζουν αυτόν Κοτς Πάπας, ενώ οι άπιστοι Σαν Τζωρτζ ντε Λέμπιτε.
Όσοι πάνε σε τούτη την εκκλησία, είτε Τούρκοι είτε άπιστοι αφήνουν από μια προσφορά. Άλλος μαχαίρι, άλλος βέλος, άλλος αλυσίδα, άλλος χρήματα, άλλος πετσέτες, τέτοιου είδους πράγματα αφήνουν αρκετά. Τα πράγματα αυτά συγκεντρώνονται μια φορά το χρόνο από τους μοναχούς της Πάτμου, που υπηρετούν τον Μπάτνος Μπαμπάς. Αυτή η συνήθεια υπάρχει από παλιά. Ο Μπάτνος Μπαμπάς και ο Κοτς Μπαμπάς ήταν δυο φίλοι που ζούσαν μαζί, διηγούνται οι άπιστοι.
Υπάρχει ένα φυσικό λιμάνι που βλέπει νότια. Αν θέλουν να μπουν από τα νότια, πρέπει να έχουν έτοιμα τα παλαμάρια στις βάρκες και να δεθούν στην ακτή προτού τους βλάψει ο άνεμος, γιατί το μέρος είναι στενό. Το πλοίο είναι αδύνατο να δέσει τα παλαμάρια, αφού ρίξει άγκυρα.
Το νησί που βρίσκεται δυτικά από τα Λέβιθα λέγεται Αρντιτσούκ (Κίναρος). Το αραξοβόλι του βρίσκεται στα νοτιοδυτικά κι έχει πόσιμο νερό. Το μέρος είναι ανοιχτό. Εκεί καταστράφηκε ένα πλοίο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου